۱۵ علامت و نشانه­ کمبود ویتامین ث (C)

ویتامین ث (C) یکی از مواد مغذی ضروری است که باید به­ منظور جلوگیری از کمبود مرتبا مصرف شود.

با این­که کمبود ویتامین ث در کشورهای توسعه ­یافته به­دلیل در دسترس بودن محصولات تازه و اضافه کردن ویتامین ث به برخی غذاها و مکمل ­ها نسبتا نادر است، باز هم تقریبا ۷% از جمعیت بزرگسالان را تحت­ الشعاع قرار داده است.

ازجمله شایع­ ترین عوامل پرخطر کمبود ویتامین ث (C) می­توان به رژیم غذایی ناسالم، اعتیاد به الکل، بی­ اشتهایی عصبی، چند بیماری روانی، مصرف سیگار و دیالیز اشاره کرد.

درحالی­ که چند ماه طول می­ک شد تا علائم کمبود شدید ویتامین ث ظاهر شود، باید مواظب چند نشانه­ ی خفیف بود.

۱۵ مورد از علائم شایع کمبود ویتامین ث (C)

۱. زمخت و ناهموار شدن پوست

ویتامین ث در تولید کلاژن، پروتئینی که در بافت­ های پیوندی مانند پوست، مو، مفصل، استخوان و عروق به وفور وجود دارد، نقش کلیدی ایفا می ­کند.

اگر میزان ویتامین ث در بدن پایین باشد، نوعی بیماری پوستی به نام کراتوزیس پیلاریس رخ می ­دهد.

در این وضعیت، پوست پشت بازو، ران یا باسن به دلیل تشکیل پروتئین کراتین در منافذ «پوست مرغی» می­ شود.

معمولا کراتوزیس پیلاریس ناشی از کمبود ویتامین ث بعد از سه تا پنج ماه عدم دریافت ویتامین ث ظاهر می ­شود و با مصرف مکمل برطرف می­ شود.

با این حال، کراتوزیس پیلاریس دلایل متعدد دیگر نیز دارد بنابراین صرف بروز این بیماری برای تشخیص کمبود ویتامین ث کافی نیست.

خلاصه کمبود ویتامین ث می ­تواند منجر به تشکیل برآمدگی ­های کوچک شبیه به آکنه روی بازو، ران یا باسن شود. با این وجود، این برآمدگی ­ها به­تنهایی برای تشخیص کمبود کافی نیست.

۲. پیچ خوردن موی بدن

کمبود ویتامین ث باعث نقص در تشکیل ساختار پروتئین موی در حال رشد می­ شود. درنتیجه، مو به­ صورت خمیده یا پیچیده رشد می ­کند.

پیچ خوردن مو یکی از علائم کمبود ویتامین ث است اما ممکن است بارز نباشد زیرا احتمال ریزش موهای آسیب ­دیده بالاست.

در اغلب مواد، ناهنجاری مو ظرف یک ماه درمان با میزان کافی ویتامین ث برطرف می­ شود.

خلاصه خمیدگی و پیچش غیرعادی مو یکی از علائم کمبود ویتامین ث است اما ممکن است تشخیص آن دشوار باشد زیرا موهای آسیب­ دیده می ­ریزد.

۳. فولیکول مو به رنگ قرمز روشن درمی ­آید

فولیکول­ های مو روی سطح پوست دارای عروق بسیار ریز هستند که خون و مواد مغذی را به این ناحیه می ­رساند.

اگر بدن دچار کمبود ویتامین ث باشد، این عروق کوچک آسیب­ پذیر و به راحتی پاره می­ شوند. درنتیجه، دور فولیکول مو لکه­ های کوچک قرمز رنگ دیده می­ شود.

به این وضعیت، خونریزی پریفولیکولار می­ گویند که علامت بارز کمبود ویتامین ث است.

معمولا مصرف مکمل ویتامین ث ظرف دو هفته باعث برطرف شدن این مشکل می­ شود.

خلاصه فولیکول ­های مو عروق ریز بسیاری دارند که ممکن است در اثر کمبود ویتامین ث پاره و دور فولیکول­ ها لکه­ های قرمز دیده شود.

۴. قاشقی شدن ناخن ­ها با لکه یا خطوط قرمز

در این وضعیت ناخن به حالت مقعر درمی­ آید و اغلب نازک و شکننده است.

قاشقی شدن ناخن بیشتر به کم­ خونی ناشی از کمبود آهن برمی­ گردد اما به کمبود ویتامین ث هم مربوط است.

همچنین ممکن است در اثر کمبود ویتامین ث به دلیل ضعیف شدن عروق که به­ راحتی پاره می­ شوند، لکه ­های قرمز یا خطوط عمودی در ناخن دیده شود که خونریزی اسپلینتر نام دارد.

با این­که ظاهر ناخن­ های دست و پا می ­تواند به تشخیص احتمال کمبود ویتامین ث کمک کند، یادتان باشد برای تشخیص کافی نیست.

خلاصه کمبود ویتامین ث با قاشقی شدن ناخن­ ها و خطوط یا لکه­ های قرمز زیر ناخن در ارتباط است.

۵. پوست خشک و آسیب ­دیده

پوست سالم، به ­خصوص در اپیدرم (یا لایه­ ی بیرونی پوست)، حاوی مقادیر بالای ویتامین ث است.

ویتامین ث با محافظت از پوست دربرابر آسیب اکسایشی ناشی از نور خورشید و قرار گرفتن در معرض آلودگی­ هایی نظیر دود سیگار یا اوزون پوست را سالم نگه می ­دارد.

همچنین به تشکیل کلاژن کمک می ­کند که پوست را جوان و شاداب نگه می­ دارد.

مصرف بالای ویتامین ث کیفیت پوست را بالا می­ برد درحالی­که مصرف پایین آن خطر خشکی و چین و چروک پوست را تا ۱۰% افزایش می ­دهد.

با این­که پوست خشک و آسیب­دیده می­تواند ازجمله علائم کمبود ویتامین ث باشد، در اثر عوامل مختلف دیگر نیز رخ م ی­دهد بنابراین این علامت به­تنهایی برای تشخیص کمبود ویتامین ث کافی نیست.

خلاصه مصرف پایین ویتامین ث باعث خشک و آفتاب­ سوختگی پوست می­ شود اما ممکن است این علائم به دلایل مختلف دیگر نیز رخ دهد.

۶. کبودی

زمانی که رگ­ های زیر پوست پاره شوند و خون به قسمت­ های اطراف نشت کند، کبودی رخ می­ دهد.

کبود شدن پوست با کوچک ­ترین ضربه ازجمله علائم کمبود ویتامین ث است زیرا تولید ضعیف کلاژن منجر به ضعیف شدن عروق خون می­ شود.

ممکن است کبودی ناشی از کمبود ویتامین ث بخش زیادی از بدن را بپوشاند یا به­شکل نقطه ­های کوچک بنفش زیر پوست ظاهر شود.

کبود شدن با کوچک­ترین ضربه یکی از اولین علائم بارز کمبود ویتامین ث است و میزان ویتامین ث در بدن باید تحت آزمایشات بیشتر قرار بگیرد.

خلاصه کمبود ویتامین ث باعث ضعیف شدن رگ می­ شود. درنتیجه، بدن با کوچک­ترین آسیب کبود می­ شود. در اغلب مواد، این علامت یکی از اولین نشانه ­های آشکار کمبود ویتامین ث است.

۷. جای زخم به کندی التیام پیدا می­ کند

از آن­جایی­ که کمبود ویتامین ث نرخ تشکیل کلاژن را کند می­ کند، زخم­ ها دیرتر درمان می­ شوند.

تحقیقات نشان می ­دهد احتمال کمبود ویتامین ث در افرادی که روی پا زخم مزمن دارند بیشتر از کسانی که این مشکل را ندارند.

حتی ممکن است در موارد شدید کمبود ویتامین ث زخم­ های قدیمی دوباره سر باز کند و خطر عفونت را بالا ببرد.

به تاخیر افتادن التیام زخم یکی از علائم پیشرفته­ ی کمبود ویتامین ث است و معمولا تا زمانی­که فرد چندین ماه دچار کمبود نباشد، ظاهر نمی­ شود.

خلاصه کمبود ویتامین ث در تشکیل بافت اختلال ایجاد می ­کند. درنتیجه، جای زخم به ­کندی درمان می­ شود. این علامت جزو نشانه ­های پیشرفته­ ی کمبود است بنابراین سایر علائم زودتر مشاهده می ­شود.

۸. درد و التهاب مفاصل

از آن­جایی که مفاصل حاوی بافت پیوندی سرشار از کلاژن هستند، تحت تاثیر کمبود ویتامین ث قرار می­گ یرند.

بسیاری از افراد دچار کمبود ویتامین ث از درد مفاصل رنج می­ برند. در اغلب موارد، درد آن­قدر شدید است که باعث لنگیدن یا اختلال در راه رفتن می­ شود.

همچنین ممکن است افراد مبتلا به کمبود ویتامین ث دچار خونریزی درون مفصلی شوند که التهاب و درد بیشتر را به دنبال دارد.

با این حال، این هردو علامت با مصرف مکمل قابل جبران است و معمولا ظرف یک هفته برطرف می­ شود.

خلاصه کمبود ویتامین ث در اغلب مواد منجر به درد شدید مفاصل می ­شود. در موارد شدید، خونریزی درون مفصلی رخ می­ دهد که التهاب دردناک را به دنبال دارد.

۹. ضعیف شدن استخوان­ ها

کمبود ویتامین ث روی سلامت استخوان­ ها نیز تاثیر می­ گذارد. درواقع، مصرف پایین آن خطر شکستگی و پوکی استخوان را بالا می ­برد.

تحقیقات نشان می­ دهد ویتامین ث در تشکیل استخوان نقش حیاتی ایفا می­ کند بنابراین کمبود آن نرخ پوسیدگی استخوان را افزایش می­ دهد.

به­ خصوص اسکلت کودکان در اثر کمبود ویتامین ث دچار مشکل می­ شود زیرا هنوز در حال رشد هستند.

خلاصه ویتامین ث برای تشکیل استخوان اهمیت دارد و کمبود آن خطر تضعیف و شکنندگی استخوان را بالا می­ برد.

۱۰. خونریزی لثه و پوسیدگی دندان

قرمزی، التهاب و خونریزی لثه از دیگر علائم شایع کمبود ویتامین ث است.

بافت لثه بدون ویتامین ث کافی ضعیف و ملتهب می­ شود و رگ­ ها به راحتی خونریزی می ­کنند.

در مراحل پیشرفته­ ی کمبود ویتامین ث، لثه ­ها بنفش و فاسد به نظر می­ رسند.

درنهایت، دندان­ ها به ­دلیل لثه ­های ناسالم و عاج دندان ضعیف (لایه­ ی داخلی دندان) می ­ریزد.

خلاصه سرخی و خونریزی لثه ازجمله علائم شایع کمبود ویتامین ث است و کمبود شدید باعث پوسیدگی دندان می­ شود.

[sibwp_form id=5]

۱۱. ایمنی ضعیف

تحقیقات نشان می­ دهد ویتامین ث در انواع مختلف سلول­ های ایمنی جمع می ­شود تا به مبارزه با بیماری و از بین بردن عامل بیماری کمک کند.

کمبود ویتامین ث با تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر عفونت، شامل بیماری­ های جدی مانند ذات­الریه، در ارتباط است.

درواقع، بسیاری از افراد دچار اسکوربوت (نوعی بیماری که در اثر کمبود ویتامین ث رخ می ­دهد) درنهایت به­دلیل عملکرد ضعیف سیستم ایمنی جان خود را از دست می ­دهند.

خلاصه ویتامین ث یکی از مواد مغذی مهم برای سیستم ایمنی است. کمبود ویتامین ث خطر عفونت را بالا می­ برد درحالی­که کمبود شدید آن باعث مرگ در اثر بیماری­ های عفونی می­ شود.

۱۲. کم­ خونی ناشی از کمبود آهن مزمن

کم ­خونی ناشی از کمبود آهن و ویتامین ث معمولا توامان رخ می­ دهد.

ازجمله علائم کم­ خونی ناشی از کمبود آهن می­ توان به رنگ­ پریدگی، خستگی مفرط، اختلال در تنفس هنگام ورزش، پوست و موی خشک، سردرد و قاشقی شدن ناخن اشاره کرد.

پایین بودن میزان ویتامین ث با کاهش جذب آهن از غذاهای گیاهی و تاثیر منفی روی متابولیزم آهن به کم­خونی ناشی از کمبود آهن دامن می­ زند.

کمبود ویتامین ث خطر خونریزی شدید را نیز بالا می­برد که کم ­خونی را تشدید می­ کند.

اگر کم­ خونی ناشی از کمبود آهن بدون دلیل مشخص ادامه داشته باشد، بهتر است میزان ویتامین ث را چک کنید.

خلاصه کمبود ویتامین ث با کاهش جذب آهن و افزایش احتمال خونریزی به کم­ خونی ناشی از کمبود آهن دامن می ­زند.

۱۳. خستگی مفرط و روحیه­ ی پایین

خستگی و روحیه­ ی پایین دو نمونه از اولین علائم کمبود ویتامین ث هستند.

این علائم حتی قبل از بروز کمبود کامل ظاهر می­شود.

با این­که خستگی و کج­ خلقی یکی از اولین علائمی است که ظاهر می­ شود، معمولا بعد از چند روز مصرف کافی یا ظرف ۲۴ ساعت مصرف مکمل قوی برطرف می­ شود.

خلاصه خستگی مفرط و بدخلقی حتی با میزان پایین تا عادی ویتامین ث ظاهر می ­شود اما با مصرف کافی ویتامین ث فورا برطرف می­ گردد. برای یافتن دلیل خستگی حتما باید با دکتر داخلی ملاقات داشته باشید.

۱۴. افزایش بی­ رویه­ ی وزن

ویتامین ث با تنظیم آزادسازی چربی از سلول­ های چربی، کاهش هورمون­ های استرس و کاهش التهاب از بدن دربرابر چاقی مفرط محافظت می­ کند.

تحقیقات نشان می­ دهد همواره بین مصرف پایین ویتامین ث و چربی اضافه ­ی بدن ارتباط وجود دارد اما معمولا نیست این رابطه­ علی و معلولی است یا خیر.

جالب است بدانید پایین بودن میزان ویتامین ث در خون، حتی در افرادی که وزن عادی دارند، با افزایش میزان چربی شکم در ارتباط است.

با این­که چربی اضافه ­ی بدن به تنهایی برای تشخیص کمبود ویتامین ث کافی نیست، بررسی آن بعد از کنار زدن سایر عوامل ضرری ندارد.

خلاصه مصرف پایین ویتامین ث با افزایش چربی بدن در انسان در ارتباط است اما ممکن است سایر عوامل، مانند کیفیت رژیم غذایی، در این امر دخیل باشد.

۱۵. التهاب مزمن و استرس اکسیداتیو

ویتامین ث یکی از مهم­ترین آنتی­ اکسیدان­ های محلول در آب بدن به شمار می ­رود.

این ویتامین با بی­اثر کردن رادیکال­ های آزاد که که باعث استرس اکسیداتیو و التهاب در بدن می­ شود مانع از آسیب سلولی می­ شود.

التهاب و استرس اکسیداتیو در بروز بسیاری از بیماری­ های مزمن، مانند بیماری قلبی و دیابت، دخیل ند بنابراین کاهش این مشکلات سودمند خواهد بود.

مصرف پایین ویتامین ث منجر به افزایش التهاب و استرس اکسیداتیو می ­شود و خطر بیماری قلبی را بالا می ­برد. قبل از مصرف هر گونه مکمل با پزشکان متخصص داخلی مشورت کنید.

نتایج یک تحقیق نشان داد احتمال بروز بیماری قلبی در افرادی که میزان ویتامین ث در خون آن­ها پایین است، حتی اگر دچار کمبود این ویتامین نباشند، ظرف ۱۵ سال ۴۰% بیشتر از کسانی است که میزان کافی از این ویتامین را در خون دارند.

خلاصه مصرف منظم آنتی ­اکسیدان­ هایی نظیر ویتامین ث برای سلامتی مفید است. درحالی­که مصرف پایین آن خطر التهاب و استرس اکسیداتیو را افزایش می ­دهد.

بهترین منابع غذایی ویتامین ث (C)

میزان مصرف پیشنهادی (RDI) ویتامین ث در روز برای مردان معادل ۹۰ و برای زنان برابر با ۷۵ mg است.

به افراد سیگاری توصیه می­ شود روزانه ۳۵ mg بیشتر مصرف کنند زیرا تنباکو جذب ویتامین ث را کاهش و مصرف مواد مغذی توسط بدن را افزایش می­دهد.

برای پیشگیری از اسکوربوت به مقدار کمی ویتامین ث نیاز است. تنها ۱۰ mg در روز کافی است که تقریبا مساوی با یک قاشق غذاخوری فلفل دلمه ­ای تازه یا آب نصف لیمو است.

از جمله بهترین منابع غذایی ویتامین ث می ­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گیلاس آئرولا: ۲,۷۴۰% از RDI
• گواوا: ۶۲۸% از RDI
• انگور فرنگی سیاه: ۳۳۸% از RDI
• فلفل قرمز شیرین: ۳۱۷% از RDI
• کیوی: ۲۷۳% از RDI
• سرخالو: ۲۲۶% از RDI
• لیمو: ۱۸۷% از RDI
• پرتقال: ۱۶۰% از RDI
• توت­فرنگی: ۱۴۹% از RDI
• پاپایا: ۱۴۴% از RDI
• بروکلی: ۱۳۵% از RDI
• جعفری: ۱۳۳% از RDI

ویتامین ث درصورت قرار گرفتن در معرض حرارت فورا تجزیه می­ شود بنابراین میوه و سبزیجات خام نسبت به میوه و سبزیجات پخته ­شده منبع بهتری هستند.

از آن­جایی­که بدن ویتامین ث را در مقدار بالا ذخیره نمی ­کند، توصیه می­ شود هر روز میوه و سبزیجات تازه میل کنید.

مصرف مکمل ویتامین ث مسمومیت به دنبال ندارد اما مصرف بیشتر از ۲ هزار mg در روز می ­تواند منجر به گرفتگی شکم، اسهال و حالت تهوع شود و خطر سنگ کلیه ­ی اگزالات در مردان را بالا ببرد.

به­ علاوه، اگر روزانه بیشتر از ۲۵۰ mg ویتامین ث مصرف کنید، ممکن است در آزمایش تشخیص خون در ادرار یا معده اختلال ایجاد شود. بنابراین، مصرف مکمل باید دو هفته قبل از آزمایش قطع شود.

خلاصه میوه و سبزیجات تازه منبع عالی ویتامین ث هستند و اگر هر روز از میوه و سبزیجات استفاده کنید، دچار کمبود نخواهید شد. مصرف مکمل ویتامین ث مسمومیت به دنبال ندارد اما دوز بالای آن می­ تواند اثرات جانبی ناخوشایند به همراه داشته باشد.

حرف آخر

کمبود ویتامین ث در کشورهای توسعه ­یافته نسبتا نادر است اما هنوز بیش از یک نفر از هر ۲۰ نفر را تحت­ الشعاع قرار می ­دهد. از آن­جایی­که بدن نمی ­تواند ویتامین ث تولید کند یا آن را در مقادیر بالا ذخیره سازد، باید برای پیشگیری از کمبود این ویتامین آن را مرتب مصرف کنیم (بهترین حالت دریافت ویتامین ث ازطریق میوه و سبزیجات است).

کمبود ویتامین ث علائم و نشانه­ های زیادی دارد که اکثر آن­ها به اختلال در تولید کلاژن یا عدم مصرف آنتی ­اکسیدان به اندازه­ی کافی مربوط می­ شود. ازجمله اولین علائم کمبود ویتامین ث می ­توان به خستگی مفرط، قرمزی لثه، کبود شدن و خونریزی، درد مفصل و پوست خشک و زبر اشاره کرد.

هرچه کمبود پیشرفته ­تر شود، استخوان ­ها شکننده می­ شوند، بدشکلی ناخن و مو رخ می ­دهد، التیام زخم بیشتر طول می­ کشد و سیستم ایمنی ضعیف خواهد شد.التهاب، کم­ خونی ناشی از کمبود آهن و افزایش بی­رویه­ ی وزن ازجمله دیگر علائمی است که باید حواسمان به آن­ ها باشد.

خوشبختانه، علائم کمبود به­ محض تنظیم میزان ویتامین ث برطرف می­ شود.  اگر از مکمل ویتامین ث استفاده می ­کنید و دچار هر یک از علائم فوق شده ­اید، هرچه زودتر با متخصص داخلی مشورت کنید.