ذهن باز ویژگی مثبتی در نظر گرفته می‌شود، اما آیا تاکنون به این فکر کرده‌اید که ذهن باز یعنی چه؟ احتمالا افرادی را دیده‌اید که تا حرفی برخلاف باورهایشان می‌شنوند، مقاومت می‌کنند، عصبانی می‌شوند و دنبال اثبات درستی عقیده‌شان هستند. شاید افرادی را هم دیده باشید که با شنیدن صحبتی خلاف باورهایشان، به آن گوش می‌دهند، با منطق تحلیلش می‌کنند و اگر آنچه شنیده‌اند درست باشد، آن را می‌پذیرند. تفاوت این ۲ گروه به باز و بسته‌بودن ذهن آنها برمی‌گردد. در این مقاله همین مسئله را بررسی می‌کنیم.
ذهن باز یعنی چه؟
باز بودن ذهن تعریف‌های مختلفی دارد و می‌توان این مفهوم را از جنبه‌های مختلف بررسی کرد. بیایید تعریف‌های مختلف این مفهوم را بررسی کنیم تا به نتیجه برسیم که معنی باز بودن ذهن چیست.
- باز بودن فکر در مقابل تعصب به کار می‌رود و مترادف پذیرش ایده‌ها و استدلال‌هایی است که با باور فرد تفاوت دارند.
- از دیدگاه روان‌شناسی، ذهن باز به معنی آمادگی برای بررسی دیدگاه‌های دیگر درباره یک موضوع است.
- فعال‌بودن، گشتن دنبال اطلاعات و پرسیدن سؤالاتی که باورها و الگوها و چارچوب‌های فکری همیشگی را به چالش می‌کشند تعریفی دیگر از ذهن باز است.
باز بودن ذهن مزیت‌های بسیاری در زندگی شخصی و کاری افراد دارد. این ویژگی به آنها کمک می‌کند بدون قضاوت مسائل مختلف را بررسی کنند و بدون جانب‌داری، تفکر انتقادی داشته باشند. باز بودن ذهن یعنی تفکر صفر و صدی نداشته باشید و ۵۰ را هم در نظر بگیرید. این خصلت به شما کمک می‌کند به‌راحتی از حاشیه امنتان خارج شوید و دنبال تجربیات جدید بروید و مسائل را با خلاقیت بیشتر حل کنید.
ذهن باز ذهنی است که در هر شرایطی آماده پذیرش مطالب تازه و یادگیری تجربه‌های جدید است و به طی‌کردن مسیری تکراری متعهد نمی‌ماند.
ویژگی‌های افرادی که ذهن باز دارند
با توجه به ویژگی‌های فرد و واکنشی که به ایده‌ها و حرف‌های جدید نشان می‌دهد، می‌توانید متوجه شوید ذهن باز دارد یا خیر. شناخت این ویژگی‌ها به خودتان هم کمک می‌کند که متوجه شوید ذهنتان باز است یا بسته. ویژگی‌های افرادی که تفکر آزاد دارند و متعصب نیستند، عبارت‌اند از:
- مشتاق‌اند نظرات دیگران را بشنوند.
- از اینکه ایده‌ها و باورهایشان را به چالش بکشند، ابایی ندارند.
- وقتی اشتباه می‌کنند، عصبانی نمی‌شوند.
- توانایی همدلی و درک دیگران را دارند.
- به این فکر می‌کنند که دیگران چه نظری دارند و چه فکری می‌کنند.
- به‌رغم تخصص و دانشی که دارند، متواضع هستند.
- به آزادی بیان معتقدند و حتی عقاید مخالفشان را هم می‌پذیرند و آنها را بررسی می‌کنند.
آزمایشی برای تشخیص ذهن باز و بسته
موضوعی بحث‌برانگیز را انتخاب کنید. این موضوع می‌تواند هر چیزی باشد، از تغییرات اقلیمی و گرم‌شدن کره زمین گرفته تا محدودیت‌هایی که قوانین برای شهروندان ایجاد می‌کنند. مشخص کنید گرایش شما به این موضوع چیست و موافقید یا مخالف. نظرات‌تان را روی کاغذ بنویسید تا بعدا آنها را تغییر ندهید.
اکنون سراغ منابع گوناگون بروید و نظر افراد مختلف را بخوانید. حتی می‌توانید نظر دوستان و آشناهایتان را هم در این باره بپرسید. استدلال‌های مختلف درباره موضوع را بررسی کنید و در صورت نیاز آنها را بنویسید. ببینید با نظرات مختلف چطور برخورد می‌کنید؛ آیا می‌کوشید حرف خودتان را به کرسی بنشانید یا تلاش می‌کنید با استدلال‌های منطقی طرف مقابل را متقاعد کنید؟ شاید هم خودتان بعد از بررسی استدلال‌های دیگر متقاعد شده باشید که نظرشان درست است. این تمرین ساده است، اما به زمان و حوصله نیاز دارد و در نهایت به‌خوبی نشان می‌دهد که فرد متعصب است یا ذهنی باز دارد.
تفاوت افرادی که ذهن باز دارند با افراد متعصب چیست؟
کسانی که با تعصب بر اعتقاداتشان پافشاری می‌کنند نقطه مقابل کسانی هستند که ذهنشان باز است. افراد متعصب فقط دیدگاه خودشان را در نظر می‌گیرند و به نظرات دیگران هیچ توجهی ندارند. اگر کسی با آنها مخالف باشد، تحقیرش می‌کنند و حتی ممکن است به او توهین کنند.
گاهی اوقات حتی افرادی که ذهن باز دارند هم در بعضی موضوعات متعصب می‌شوند. مثلا ممکن است فردی در محیط کار به‌شدت خلاق باشد و از ایده‌های مختلف استقبال کند، اما باورهای مذهبی متعصبانه‌ای داشته باشد و هیچ نظر مخالفی را نپذیرد.
نکته مهمی که باید بدانید این است که ذهن باز به این معنی نیست که فرد به چیزی اعتقاد ندارد و هرآنچه را می‌شنود می‌پذیرد. افرادی که ذهنشان باز است هم اعتقادهای خودشان را دارند، اما می‌توانند دیدگاه‌های مختلف را در نظر بگیرند و آنها را بدون تعصب بررسی کنند. آنها با افرادی که نظر مخالف دارند محترمانه برخورد می‌کنند و همدل هستند. این افراد حتی گاهی تلاش می‌کنند دیگران را با نظرات خودشان همراه کنند، چون با بررسی منطقی به این نتیجه رسیده‌اند که مخاطبشان اشتباه می‌گوید و بهتر است که نظر درست را بداند.
چه عواملی روی باز بودن ذهن تأثیر دارند؟
هیچ انسانی متعصب به دنیا نمی‌آید؛ کودکان به‌خاطر تربیت، تأثیر محیط و تجربیات زندگی به افرادی متعصب یا پذیرای نظرات تازه تبدیل می‌شوند. در ادامه، عواملی را نوشته‌ایم که روی باز بودن ذهن تأثیر دارند.
- ویژگی‌های شخصیتی: بخشی از ویژگی‌های شخصیت افراد ذاتی و بخشی دیگر اکتسابی است.
- دانش و تخصص: تحقیقات نشان می‌دهند افراد معمولا درباره حوزه تخصصی خودشان رفتار متعصبانه‌تری دارند. وقتی افراد تصور می‌کنند در حوزه‌ای بهتر از دیگران هستند، احتمال اینکه نظرات آنها را بشنوند و بپذیرند کاهش می‌یابد.
- میزان پذیرش عدم قطعیت: افرادی که به‌راحتی با تردیدها کنار می‌آیند و می‌دانند هیچ‌چیز قطعی نیست، راحت‌تر می‌توانند مسائل مختلف را بررسی کنند و بپذیرند. این افراد از ریسک‌پذیری ابایی ندارند و آماده پذیرش چالش‌های جدید هستند.
مزایای باز بودن فکر چیست؟
- دید بازتر: افرادی با ذهن باز چیزهای تازه‌ای درباره جهان، زندگی و حتی خودشان یاد می‌گیرند و دیدگاه متفاوتی به دست می‌آورند.
- اشتیاق برای تجربیات جدید: افرادی که ذهنشان باز است پذیرای چالش‌‌ها و تجربیات جدید هستند و از دل هر تجربه چیزی یاد می‌گیرند.
- رشد فردی: چشم‌انداز متفاوت و اشتیاق برای تجربیات جدید، روزنه‌های بسیاری را در برابر افراد باز می‌کند و باعث رشد فردی آنها می‌شود.
- ذهنیت قدرتمند: بازنگه‌داشتن ذهن در برابر تجربیات و ایده‌های تازه به افراد کمک می‌کند ذهنیتی قدرتمند و سرزنده داشته باشند که حتی در شرایط سخت هم مثبت باقی می‌ماند. ذهنیت قدرتمند آنها تجربیات جدیدی در زندگی‌شان رقم می‌زند.
- افزایش احساس خوشبختی: افراد متعصب معمولا احساسات منفی دارند، اما افرادی که با ذهن باز به مسائل مختلف نگاه می‌کنند، به آینده و زندگی خوشبین هستند.
- یادگیری مداوم: افراد متعصب ممکن است در یک سال حتی یک صفحه کتاب جدید هم درباره باورهایشان یا مسائل دیگر نخوانند. آنها یادگیری را ادامه نمی‌دهند، اما باز بودن ذهن انسان‌ها را به یادگیری مداوم وامی‌دارد. کسانی که ذهنشان باز است، کتاب‌ها و مطالب جدید می‌خوانند، با افراد مختلف حرف می‌زنند و از تجربیات آنها برای یادگیری بیشتر استفاده می‌کنند.
با ذهن باز حل‌کردن مسائل زندگی راحت‌تر می‌شود، زیرا هم دیدگاه خوشبینانه‌تری به خواهید داشت و هم در برابر آنها انعطاف بیشتری دارید.
چگونه ذهن خود را باز کنیم؟
خوشبختانه باز بودن ذهن مهارتی اکتسابی است و هرکسی با تکرار و تمرین می‌تواند ذهنش را باز کند، اما متأسفانه ذهن ما در برابر تغییر مقاوم است، بنابراین باز کردن ذهن متعصب به تکرار و تمرین و ممارست نیاز دارد. برای این کار لازم است آموزه‌های گذشته و آنچه را که فکر می‌کنید می‌دانید کنار بگذارید و مثل کودکی کنجکاو دنبال تجربیات و چالش‌های تازه بگردید. در ادامه، روش‌هایی را گفته‌ایم که به شما کمک می‌کنند ذهن بازتری داشته باشید.
- با سوگیری‌های شناختی مقابله کنید و دیدگاهی بی‌طرفانه به مسائل داشته باشید. سوگیری‌ها به دلایل مختلفی مثل تأییدشدن از سوی دیگران، هم‌رنگ‌شدن با جماعت یا حتی دانش و تخصص ایجاد می‌شوند. در هر صورت باید بتوانید موضوعات مختلف را بی‌طرفانه بررسی کنید.
- از گفتن «نمی‌دانم» نترسید. سؤال بپرسید و به کارهای همیشگی‌تان شک کنید و دنبال راه‌های جدید باشید.
- اولین واکنشی که افراد با شنیدن نظر مخالف انجام می‌دهند مقابله و تلاش برای دفاع از عقیده خودشان است. برای تمرین باز کردن ذهن، این کار را انجام ندهید. در برابر افرادی که با شما مخالف هستند صبور باشید و به صحبت‌هایشان گوش کنید.
- میزان پذیرش و باز بودن ذهن انسان‌ها در موضوعاتی که احساس می‌کنند در آن متخصص هستند کم می‌شود. فروتنی ذهنی را تمرین کنید و و همیشه به یاد داشته باشید که شما دانای کل نیستید. با این کار پذیرای چیزهای تازه‌ای خواهید بود که می‌توانید یاد بگیرید.
- تفکر خلاقانه را تمرین کنید. شاید لازم باشد به تفکرات کنونی خود شک کنید.
- به خودتان اجازه اشتباه‌کردن بدهید.
