۴
دمودکس موجود میکروسکوپی هشت‌پایی است که بیشتر در غدد چربی پوست و فولیکول‌های موهای صورت یافت می‌شود. شما هر قدر هم صورت‌تان را بسابید و تمیز کنید، امکان ندارد بتوانید از شر آنها خلاص شوید. این موجودات بیشتر مواقع شب‌ها وقتی خواب هستید بیرون می‌آیند و از سلول‌های مردهٔ پوست صورت‌تان تغذیه و سپس تخم‌های خود را درون حفره‌های پوست پنهان می‌کنند. در این مقاله از «چطور» درباره این موجود میکروسکوپی هر آنچه را که می‌خواهید بدانید توضیح داده‌ایم. پس با ما همراه باشید.
دمودکس نوعی مایت یا هیره (موجودات ریز میکروسکوپی از رده عنکبوتیان و زیررده کنه‌سانان) است که در دو نوع متفاوت دمودکس فولیکوروم (Demodex folliculorum) و دمودکس برویس (Demodex brevis) وجود دارد. هر دو نوع مایت، بدن‌هایی کشیده و نیمه‌شفاف دارند که از دو بخش تشکیل شده است. هشت پای آنها در قسمت بالاتنه‌شان قرار دارد. کل بدن مایت‌ها پوشیده از فلس است و آنها با استفاده از این فلس‌ها به فولیکول‌های موهایتان متصل می‌شوند. مایت‌ها دهان هم دارند و می‌توانند از سلول‌های پوست، روغن و هورمون‌های موجود در فولیکول‌های موهایتان تغذیه کنند.
۱. دمودکس فولیکوروم (Demodex folliculorum)
مایت دمودکس فولیکوروم رایج‌ترین نوع مایت‌های دمودکس است. این نوع مایت دمودکس حدود ۰,۳ تا ۰,۴ میلی‌متر طول دارد. دمودکس فولیکوروم درون فولیکول‌های موهای پوست انسان زندگی و از سلول‌های مرده پوست تغذیه می‌کند. این نوع مایت برخلاف، نوع برویس، روی پوست صورت به‌فراوانی دیده می‌شود. هچنین این مایت‌ها بیشتر اطراف چشم جمع می‌شوند و روی پلک‌ها و مژه‌ها اثر منفی می‌گذارند.
۲. دمودکس برویس (Demodex brevis)
مایت دمودکس برویس کمی کوچکتر از مایت قبلی است و حدود ۰,۱۵ تا ۰,۲ میلی‌متر طول دارد. دمودکس برویس بیشتر دوست دارد اطراف گردن و قفسهٔ سینه‌تان زندگی کند. همچنین این نوع مایت به اعماق غده‌های چربی پوست نفوذ و از سلول‌های پوستی تغذیه می‌کند.
چگونگی حیات انگل دمودکس
جفت‌گیری دمودکس‌های نر و ماده معمولا درون دهانهٔ باز فولیکول‌ها رخ می‌دهد. وقتی لقاح صورت می‌گیرد، مایت‌ها تخم‌ها را درون غدد چربی زیر پوست یا فولیکول‌های مو قرار می‌دهند. لاروها پس از ۳ تا ۴ روز سر از تخم درآورده و پس از ۷ روز کاملا بالغ می‌شوند. بیشتر دمودکس‌ها حدود ۲ هفته زنده هستند و پس از مرگ درون فولیکول‌های موها و غدد چربی پوست‌تان تجزیه می‌شوند. همچنین دمودکس‌ها می‌توانند از میزبانی به میزبان دیگر سرایت کنند.
اثر منفی دمودکس بر سلامت بدن
بیشتر مواقع مردم از مایت‌های روی پوستشان، بی‌خبرند. چرا که وجود تعداد کمی از آنها نه‌تنها مشکلی به‌وجود نمی‌آورد، بلکه فایده هم دارد. دمودکس‌ها از سلول‌های مردهٔ پوست تغذیه می‌کنند. تا زمانی‌که وجود این مایت‌ها تحت کنترل باشد، مشکلی پیش نمی‌آید. اما وقتی تعداد زیادی از آنها به درون پوست‌تان نفوذ کنند، پوست‌تان دچار آلودگی شدید و در نتیجه التهاب می‌شود.
افرادی که بین سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی قرار دارند بیشتر در خطر آلودگی شدید دمودکس‌ها قرار دارند. افراد مسن‌تر و کودکان زیر ۵ سال هم مستعد آلودگی شدید با مایت‌های دمودکس هستند.
از دیگر بیماری‌های ناشی از آلودگی دمودکس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. آکنهٔ روزاسه
بنابر بررسی‌ها مشخص شده دمودکس می‌تواند موجب آکنهٔ روزاسه شود. همچنین اگر پیش از این به روزاسه مبتلا شده باشید، دمودکس‌ها آن را بدتر می‌کنند. بنابر پژوهش‌ها، روی پوست بدن بیماران مبتلا به روزاسه تا ۱۸ برابر بیشتر از دیگران مایت دمودکس وجود دارد.
۲. پلک‌آماس (بلفاریت)
پلک‌آماس، نوعی التهاب پلک است که بر اثر مسدود شدن غده‌های چربی در ناحیه پلک‌ها به‌وجود می‌آید. در واقع مایت‌های دمودکس می‌توانند مسیر غده‌های چربی را که زیر مژه‌ها قرار دارند مسدود کنند. به همین دلیل است که بیماران بالاتر از ۶۰ سال احتمال دارد به پلک‌آماس مبتلا شوند.
از علایم پلک‌آماس باید به موارد زیر اشاره کرد:
- قرمزی چشم؛
- ریزش اشک؛
- خشکی چشم؛
- احساس سوزش در چشم‌ها؛
- وجود پوسته در مژه‌ها؛
- احساس اینکه چیزی درون چشم‌ها رفته است؛
- حساسیت به نور؛
- مژه‌های شکننده؛
- ریزش مژه‌ها؛
- تاری دید موقتی.
در ضمن اگر به بیماری‌های زیر مبتلا باشید، ممکن است بیشتر از افراد دیگر در خطر مایت‌های دمودکس فولیکوروم قرار بگیرید:
- ضعف سیستم ایمنی بدن؛
- درماتیت؛
- عفونت‌های پوستی؛
- آلوپسی (ریزش مو)؛
- آکنه، به‌ویژه از انواع التهابی؛
- ایدز؛
- آکنهٔ روزاسه.
روش‌های تشخیص انگل دمودکس
اگرچه فکرکردن به اینکه مایت‌ها روی پوست‌تان زندگی می‌کنند حس ناخوشایندی دارد، وجود تعداد کمی از این مایت‌ها روی پوست بدن همه افراد رایج است. دمودکس فولیکوروم فقط وقتی مساله‌ساز می‌شوند که مشکلات پوستی سابق فرد، مانند آکنه روزاسه را شدت می‌بخشد. همچنین بنابر بررسی‌های متعددی که انجام شده است، خود انگل دمودکس می‌تواند فرد را به بیماری‌های پوستی مبتلا کند.
جثهٔ دمودکس فولیکوروم میکروسکوپی است و با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود. برای تشخیص قطعی آن باید به پزشک مراجعه کرد. پزشک برای تشخیص این مایت‌ها، نمونهٔ کوچکی از بافت‌های فولیکولی و روغن‌های روی صورت فرد را برمی‌دارد. با قرار دادن این بافت پوستی برداشته‌شده زیر میکروسکوپ می‌توان وجود این مایت‌ها را روی صورت تشخیص داد.
همچنین می‌توان با بررسی برخی علایم به وجود دمودکس فولیکوروم روی بدن پی برد. از این علایم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خشک شدن ناگهانی پوست (به دنبال آلودگی شدید با دمودکس فولیکوروم)؛
- پوسته‌پوسته‌شدن یا خارش پوست؛
- وجود پوسته اطراف فولیکول‌های مو؛
- قرمزی پوست؛
- افزایش حساسیت پوست؛
- احساس سوزش؛
- پوستی زبر و خشن مانند کاغذ سنباده؛
- اگزما.
درمان دمودکس
در بیشتر موارد، نیازی نیست علیه مایت‌ها کار خاصی انجام دهید، مگر اینکه آنها دردسرساز شوند. اما در صورت لزوم، با استفاده از یکسری از محصولات ضددمودکس می‌توان از شر این مایت‌ها و تخم‌هایشان راحت شد. در هر حال درمان‌های مختلف خانگی و پزشکی برای این مشکل وجود دارد:
درمان‌های خانگی
روغن درخت چای
با استفاده از روغن درخت چای می‌توانید جمعیت مایت‌های دمودکس فولیکوروم را که روی مژه‌هایتان قرار دارند کنترل کنید. برای این کار محلول حاوی ۵۰درصد روغن درخت چای را روی مژه‌هایتان بمالید. بدین‌ترتیب دمودکس‌ها از بین می‌روند. سپس با مالیدن روغن خالص درخت چای روی مژه‌ها تمام تخم‌های باقیماندهٔ مایت‌ها هم از بین می‌روند. روغن درخت چای توانایی از بین بردن مایت‌های دمودکس و تخم‌های آنها را دارد.
از دیگر درمان‌های خانگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حمام روزانه برای کاهش ترشحات چربی پوست که مواد غذایی دمودکس‌ها هستند؛
- شستشوی روزانه مو و پلک‌ها با شامپویی ملایم؛
- استفاده از پاک‌کننده‌های ملایم غیرصابونی، دو بار در روز؛
- پرهیز از پاک‌کننده‌های چرب، لوسیون‌ها و ضد‌آفتاب‌ها.
درمان‌های پزشکی
اگر درمان‌های خانگی پاسخگو نبودند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. گاهی‌اوقات درمان‌های خانگی نمی‌توانند از جمعیت دمودکس‌ها بکاهند. بنابراین وجود دارو برای حذف چربی‌های اضافه پوست ضروری می‌شود.
برای از بین بردن مایت‌های دمودکس فولیکوروم که روی مژه‌ها نشسته‌اند از پماد‌های دارویی استفاده می‌شود. این نوع پمادها مایت‌ها را گرفتار کرده و جلوی تخم‌ریزی آنها درون فولیکول‌های مو را می‌گیرند.
انواع کرم‌ها، ژل‌ها و شوینده‌های صورت که حاوی مواد فعال زیر هستند هم مفیدند:
- بنزیل بنزوات، اسید سالیسیلیک، سولفید سلنیوم، سولفور؛
البته پزشک ممکن است برخی از داروهای زیر را هم تجویز کند:
- کروتامیتون (اوراکس)؛
- ایورمکتین (ایورمکتول)؛
- مترونیدازول (فلاژیل)؛
- پرمترین (نیکس، الیمیت).
البته وقتی تعداد دمودکس‌ها بیش‌ازحد از کنترل خارج شود یا سیستم ایمنی بدن برخی از بیماران بسیار ضعیف باشد، پزشک ترجیح می‌دهد، داروی خوراکی آیورمکتین تجویز کند. در ضمن افرادی که به بیماری‌های سرکوب‌کنندهٔ سیستم ایمنی مانند ایدز مبتلا هستند، باید تحت درمان پزشک قرار گیرند. زیرا بدن این افراد حاوی مقدار بسیار زیادی مایت خواهد شد.
کلام آخر
اگر به بیماری‌های التهابی مانند رزاسه و آکنه مبتلا هستید باید بیش از دیگران مراقب وضعیت سلامتی خود باشید زیرا ممکن است به‌طورمداوم بدن‌تان پر از مایت‌هایی مثل دمودکس شود و علایم بیماری‌تان شدت بگیرد. عفونت‌های پوستی هم احتمال افزایش دمودکس‌ها را بالا می‌برند. پس باید مراقبت‌های لازم را انجام دهید. اگر در این زمینه تجربه‌ای دارید، خوشحال می‌شویم با ما در میان بگذارید.
