بررسی تاریخچه زیورآلات زنان چین باستان و ژاپن

چین، یک کشور پهناور با جمعیتی زیاد که دارای فرهنگ و پیشینه‌ای غنی است. در این مطلب از مجله‌ی کمدسارک، بنا داریم تا به جنبه‌ای جذاب و جالب توجه از سبک زندگی مردمان چینی بپردازیم و آن چیزی نیست جز، آرایش موی سر زنان چینی و اکسسوری‌هایی که برای تزئین موهایشان از آن‌ها استفاده می‌کردند.
سبک‌های مختلف آرایش مو در چین درست مانند لباس‌ها و پارچه‌هایشان دارای پیشینه‌ای طولانی در دل تاریخ است. مدل‌های مختلف مو و نحوه آراستن آن‌ها جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ چینی داشته و دارد. در این مطلب به آرایش مو و مدل‌های مختلف موی زنان چینی و اکسسوری‌هایی که از آن‌ها برای زینت موهایشان استفاده می‌کرده‌اند، می‌پردازیم.

ارزش و اهمیت موی سر در چین باستان

بر اساس مقالات و منابع اینترنتی که امروزه بخش مهمی از اطلاعات ورودی به ذهن ما انسان‌ها را تشکیل می‌دهد؛ در فرهنگ و آداب و رسوم چین باستان، موی انسان جایگاه ارزشمندی داشته‌است و کوتاه‌کردن موها بدون دلیل خاص یا اجازه گرفتن از بزرگترها، عمل ناشایستی بوده است. همچنین مرتب‌ نمودن و آرایش موها نکته مهمی بوده و غفلت از آن شایسته نبوده‌است. به همین دلیل است که تنوع سنجاق‌های سر و زیورآلات مو در فرهنگ چین بسیار بالاست.

استفاده از زیورآلات برای بیان موضوعات مختلف

اکسسوری‌های پرطرفدار موی زنان چینی انواع مختلفی دارد و می‌تواند از جنس‌های مختلفی نیز باشد و انتهای آن با نقوش مختلف و مجسمه‌های کوچک گل یا حیوانات تزئین شود. در سلسله‌های مختلف در طول تاریخ چین، هر کدام از زیورآلات موی خانم‌ها معنی خاصی داشته‌است. در مناسبت‌های مختلف استفاده از هرکدام از زیورها نشان‌دهنده‌ی موقعیت اجتماعی فرد بوده‌است. در تمامی فرهنگ‌های دنیا، زنان به زیبایی و آراستگی هرچه بیشتر خود اهمیت می‌دهند و در چین نیز لباس پوشیدن و استفاده از اکسسوری‌های مختلف راهی برای بیان موقعیت اجتماعی در جامعه نیز بوده‌است؛ که در طول تاریخ ممکن است دستخوش تغییراتی نیز شده باشند. شانه “شوبی“، سنجاق مو “زن“، سنجاق دو سر “شای” از محبوب‌ترین سنجاق‌های مو در طول تاریخ بوده است. هرکدام از این اکسسوری‌های موی زنان چینی بسیار محبوب بوده‌اند و در ساخت آنها دقت و ظرافت بسیاری اعمال می‌شد. همچنین از عاج، یشم، عقیق و مرجان برای تزئین هر سه‌ی این اکسسوری‌ها استفاده می‌شد.

اهمیت آراستگی مو برای چینی‌ها

شاید در فرهنگ چین، توصیف تغییر مدل موها بیش از هر فرهنگ دیگری سخت باشد. در کشور چین مدل مو نمادی از قومیت، موقعیت اجتماعی و طبقه سیاسی بوده است. موی سر به اندازه دیگر اعضای بدن برای چینی‌ها قابل احترام است و تراشیدن آن نوعی مجازات و بی‌احترامی به بدن تلقی می‌شد. بدین ترتیب در این زمان‌ها تنها چیزهایی که می‌توانست تا حدودی انتقال دهنده‌ی فردیت باشد گل و گیره‌های سر و اکسسوری‌های مو بوده است.

تاریخچه و اهمیت سنگ یشم در زیورآلات چینی‌ها

اگر حتی یک قسمت از یک سریال تاریخی چینی را دیده باشید حتما چشم شما به یک صندوقچه زیورآلات یک شخص در دربار افتاده باشد، حتما ظاهر سنگ یشم برای شما آشنا خواهد بود. سنگ یشم یک سنگ مهم با درجه‌ای والا برای درباریان و قشر مرفه مردمان چین و کره بوده است. بخشی از زیباترین زیورهای مو نیز از سنگ یشم منبت‌کاری شده آماده می‌شده‌اند. یشم از کانی سیلیکات به وجود می‌آید. سنگ یشم در کشور چین دارای جایگاه والایی است و بیشتر رنگ سبز آن محبوب بوده است. طرح‌های زیبایی از سنگ یشم در زیورآلات خانواده‌های امپراتوری چین به کار میرفته است. سنگ یشم سخت و مقاوم است و در فرهنگ چین یشم مظهر جاودانگی، خیرخواهی، صداقت و شجاعت شناخته می‌شد و چون شفاف و زیبا نیز بود با تصوراتی از ویژگی‌های جادویی نیز تلقی می‌شد مثل اینکه می‌تواند از صاحب خود محافظت کرده و برای او خوش‌شانسی بیاورد.
کشوری با تاریخ و فرهنگ غنی مثل چین هم‌اکنون نیز دارای موزه‌های متعددی است که یک یا چند مجموعه از زیورآلات و جواهرات مربوط به سلسله‌های مختلف تاریخی در آنجا نگهداری می‌شود.
تاج ققنوس که با صدها گوهر گرانبها و مرواریدهای ارزشمند تزئین می‌شده‌است، فقط توسط ملکه‌ها در مراسم و مناسبت‌های خاص و مهم قابل پوشیدن بوده است. این موضوع در برخی منابع بین چین و کره مشترک ذکر شده‌است

اکسسوری‌های از طلا در تاریخ چین

اهمیت جواهرات و زیورآلات در تکمیل کردن استایل زنان چینی را نمی‌توان نادیده گرفت. فلز طلا یکی از پرطرفدارترین مواد برای ساخت این زیورها و اکسسوری بود. “بویائو” buyao، یک اکسسوری موی نفیس بود که جنسش طلا بود و آویزهایی داشت که هنگام حرکت شخص، تکان می‌خوردند، دارای طرح و نقش حکاکی شده بود و در آن سنگ‌های قیمتی چون مروارید یا یشم نیز به کار رفته بود. گل‌ها و حیوانات سمبلیک در فرهنگ چین که شمارشان نیز کم نیست، از نقوش محبوب برای حکاکی روی گیره‌های مو یا نیم‌تاج‌ها بودند. ققنوس و اژدها دو نمونه از مقدس‌ترین حیوانات در فرهنگ چین باستان و معاصر هستند.

شنیون موی زنان ژاپن در قدیم

مدل موی زنان ژاپنی در قدیم تا قرن هجدهم میلادی سبک و سیاق خود را از چین الهام می‌گرفت اما بعد از آن به تدریج دنیای غرب نیز به منبع الهام آنان بدل شد. در فرهنگ آسیا، مدل مو بر اساس جنسیت، سن، موقعیت و رتبه‌ی اجتماعی افراد متفاوت است. مردان و زنان ژاپنی موی بلند داشتند. ژاپنی‌ها نیز انواع مدل‌های مختلف برای آرایش و پیرایش موهای خود داشتند و آنان نیز به استفاده از اکسسوری علاقه بسیار داشتند و از سنجاق، گل یا شانه‌های ظریف بین موهایشان استفاده می‌کردند. شاید شناخته‌شده‌ترین مدل موی مردمان خطه آسیا، همان مدل موی سامورایی‌های ژاپن است که در فیلم‌ها نیز زیاد دیده‌ایم. این مدل مو “میج” نام دارد و خود 36 نوع و زیرشاخه‌ی مختلف دارد. اما چند مدل محبوب در بین مردمان ژاپن هست که هنوز هم در جشن‌ها و اعیاد سنتی و ملی کاربرد دارد و محبوبیت خود را حفظ کرده است. کانزاشی، مجموعه‌ای از زیورآلات است که زنان ژاپنی و برای مثال گیشاها برای آراستن موهای خود از آنها استفاده می‌کردند. “تارگامی” نیز یکی‌دیگر از مدل‌موهای محبوب ژاپنی‌ها است و به این صورت است که موها را در اندازه‌ی میانه‌ی نصف قدشان با روبان می‌بندند.

در طول تاریخ چین و با آمد و رفت سلسله‌ امپراطوری‌های گوناگون و جهت‌گیری‌های آنان درباره افراد مقرب به دربار یا طردشده، آداب و تصمیمات مختلفی برای نگهداشتن اندازه‌ی موهای این افراد اتخاذ میشده است. اما به طور کلی شاید بتوان گفت مو در بیشتر فرهنگ‌های سنتی نشانی از نیروی زندگی بوده است و قدرت، انرژی و سرزندگی را نشان میداده است و گاها نشانه‌ای از درجه‌ی سیاسی، طبقه‌ی اجتماعی، وضعیت تاهل و غیره بوده است.