بسیاری از مردم مثلث برمودا را یکی از اسرارآمیزترین نقاط زمین می‌دانند. اما به راستی مثلث برمودا چیست، و چه ویژگی‌هایی این نقطه از کره‌ی زمین را تا این اندازه مورد توجه کرده؟ آیا این منطقه واقعا تا این اندازه ترسناک است؟
داستان چیزی که ما آن را «مثلث برمودا» (Bermuda Triangle) می‌نامیم، در واقع ۵۶ سال پیش، در سال ۱۹۶۴ میلادی آغاز شد.
این نام برای نخستین بار توسط نویسنده‌ی آمریکایی «وینسنت گادیس» (Vincent Gaddis) در مجله‌ی «آرگوسی» (Argosy) برای توصیف منطقه‌ای به شکل مثلث در «اقیانوس اطلس» (Atlantic Ocean) و نزدیکی سواحل فلوریدا به‌کار رفت.
از این منطقه با نام «مثلث شیطان» (Devil’s Triangle) هم یاد میشود و در طول دهه‌ها در هزاران فیلم، کتاب و مستند مورد بحث قرار گرفته تا حدی که به‌عنوان نوعی ضرب‌المثل از اشیاء گم شده هم کاربرد یافته است. اما علت این همه توجه و طرح معماگونه‌ی برمودا چیست؟
مثلث برمودا در حقیقت بخش افسانه‌ای از اقیانوس اطلس است که تقریبا توسط سواحل جنوب شرقی آمریکا، مجمع‌الجزایر برمودا، و جزایر آنتیل بزرگ (شامل کوبا، هیسپانیولا، جامائیکا و پورتوریکو) دربر گرفته شده است و تا کنون ده‌ها کشتی و هواپیما در آن ناپدید شده‌اند.
هنگامی که کریستف کلمب در اولین سفر خود به دنیای جدید از این منطقه عبور کرد، گزارش داد که یک شب شعله‌ی بزرگ آتش، احتمالا یک شهاب‌سنگ، به دریا سقوط کرد و چند هفته بعد نور عجیبی در دوردست ظاهر شد. او همچنین درباره‌ی نامنظم شدن خوانش قطب‌نما نوشت.
امروزه هرچند توافقی جهانی درباره‌ی مرزهای دقیق مثلث برمودا وجود ندارد اما محدوده‌ی تقریبی کلی آن با گستره‌ی بین ۱۳۰۰۰۰۰ تا ۳۹۰۰۰۰۰ کیلومتر مربع را به شکل یک مثلث نه چندان واضح، دربر می‌گیرد.
هرچند روی نقشه‌ی گوگل محل تقریبی این منطقه تعیین شده است اما این مثلث در نقشه‌های بین‌المللی رسمی دیده نمی‌شود و حتی هیئت نام‌های جغرافیایی آمریکا، مثلث برمودا را به‌عنوان منطقه‌ای رسمی از اقیانوس اطلس نمی‌شناسد.
مثلث برمودا؛ زادگاه رازهای غیرقابل توضیح
هیاهو درباره‌ی مثلث برمودا را می‌توان به مجموعه‌ای از ناپدید شدن غیرقابل توضیح کشتی‌ها و هواپیماها در این محدوده مرتبط دانست.
سال ۱۹۱۸ بود که کشتی باری «سایکلوپس» (Cyclops) نیروی دریایی آمریکا به‌طول بیش از ۱۶۵ متر با بیش از ۳۰۰ خدمه و ۱۰۰۰۰ تن سنگ معدن منگنز در جایی میان باربادوس و خلیج چسیاپیک غرق شد. هرچند این کشتی برای چنین شرایطی مجهز شده بود اما هیچ پیام اضطراری ارسال نکرد و جست‌وجوی گسترده هم برای یافتن لاشه‌ی آن، نتیجه نداد. در سال ۱۹۴۱ هم دو کشتی همتای سایکلوپس، به‌طور مشابه بدون هیچ اثری و تقریبا در همان مسیر ناپدید شدند.
Credit: The Conversation
اما موضوعی که به رازهای پیرامون این منطقه افزود در سال ۱۹۴۵ میلادی رخ داد. پنج هواپیمای نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا و ۱۴ نظامی هنگام انجام تمرینات آموزشی عادی در منطقه ناپدید شدند. صدای هدایت‌گر پرواز، ستوان «چارلز تیلور» (Charles Taylor) از رادیو شنیده شده است که می‌گفت: «وارد آب سفید می‌شویم، هیچ چیز درست به‌نظر نمی‌رسد. نمی‌دانیم کجا هستیم، آب سبز است، نه سفید است.»
نیروی دریایی آمریکا پس از تحقیق درباره‌ی این سانحه، در نهایت آن را با عنوان «علت نامعلوم» گزارش کرد. از زمان وقوع این حادثه تا اواسط دهه‌ی ۱۹۸۰ میلادی هم، ۲۵ هواپیمای کوچک هنگام عبور از مثلث برمودا ناپدید شدند. آن‌ها دیگر هرگز نه دیده شدند و نه هیچ لاشه‌ای از آن‌ها پیدا شد.
این رویدادها توجه عموم مردم را به خود جذب کرد و برخی از مردم توضیحات غیرمعمولی برای آن داشتند و ادعا کردند که چیزی فراطبیعی در جریان است. حتی گفته می‌شد که بیگانگان یا شهر افسانه‌ای گمشدهی زیر آب آتلانتیس ارتباطی با رویدادهای غم‌انگیز این منطقه داشته است.
در همین دوران «چارلز برلیتز» (Charles Berlitz) هم افسانه‌ی مثلث برمودا را در کتاب پرفروشش به همین نام چاپ ۱۹۷۴ میلادی رایج کرد. او در این کتاب ادعا کرد که جزیره‌ی افسانه‌ای گمشدهی آتلانتیس در ناپدید شدن‌ها نقش داشته است.
از سویی این واقعیت که برخی گزارش‌های رسمی از این رویدادها آن‌ها را «علت ناشناخته» توصیف می‌کنند، بر این دیدگاه‌ها افزوده بود.
تفکر منطقی
اما اگر نمی‌دانیم چه چیزی باعث ایجاد چیزی شده است، یا اگر کاملا مرموز به‌نظر می‌رسد، آیا باید پاسخ را در پدیده‌های فراطبیعی جستجو کنیم؟ برخی از مردم این کار را می‌کنند. آن‌ها چنین توضیحاتی را هیجان‌انگیز می‌دانند و این همان چیزی است که دهه‌ها پیرامون حوادث مثلث برمودا اتفاق افتاده است.
اما هنگامی که برای دانستن بیشتر درباره‌ی این رویدادها وقت می‌گذاریم و به نتیجه‌گیری عجولانه نمی‌پردازیم، آن‌ها بسیار معمولی‌تر به‌نظر می‌رسند.
ساحل جزیره برمودا
Credit: AdstockRF
برای نمونه ناپدید شدن چارلز تیلور و پنج هواپیما که نیروی دریایی ایالات متحده درباره‌ی آن‌ها تحقیق کرد را در نظر بگیرید. تحقیقات نشان داد که با تاریک شدن هوا و تغییر هوا، تیلور هواپیماها را به مکان اشتباهی هدایت کرده است. او همچنین سابقه‌ی گم شدن هنگام پرواز را داشت و دو بار در اقیانوس آرام به عملیات نجات نیاز پیدا کرده بود. بدین ترتیب نیروی دریایی هم تصور خوبی از آنچه پیش از ناپدید شدن رخ داده بود، داشت.
اما این حادثه در نهایت به عنوان «علت ناشناخته» توصیف شد، زیرا مادر تیلور، که نمی‌خواست پسرش را برای ناپدید شدن مقصر بداند، معتقد بود اگر نیروی دریایی نتواند هواپیما را پیدا کند، نمی‌تواند قاطعانه بگوید که چه اتفاقی افتاده است و نیروی دریایی هم که نمی‌خواست تیلور را برای این تراژدی مقصر بداند، موافقت کرد.
بیشتر خلبانان درگیر در این حادثه هم کارآموز بودند. این بدان معناست که هنوز به‌درستی به آن‌ها آموزش داده نشده بود که چگونه از همه‌ی ابزارهای هواپیما هنگام پرواز در شب یا در هوای بد استفاده کنند. علاوه بر این، هواپیمایی که با آن پرواز می کردند، پس از فرود در آب در کمتر از ۴۵ ثانیه غرق می‌شد و به‌ویژه وقتی که هواپیمایی در وسعت اقیانوس غرق‌می شود، اگرچه این روزها بسیار نادر است، اغلب دیگر هرگز پیدا نمی‌شوند.
این امر حتی امروزه هم با وجود پیشرفت‌های بسیار در فناوری هواپیما و روش‌های جست‌وجو و نجات، صادق است. برای نمونه تا کنون تنها بقایای اندکی کمی از هواپیمای ناپدید شده‌ی MH370 خطوط هوایی مالزی که در سال ۲۰۱۴ ناپدید شد، پیدا شده است.
کاوش در آبهای مثلث برمودا
در حالی که برخی تصویر می‌کنند، کسی امکان مطالعه‌ی مثلث برمودا را ندارد اما این منطقه از حدود یک قرن بیش به‌صورت مستقم توسط پژوهشگران بررسی شده است.
در سال ۱۹۲۸ میلادی «ویلیام بیبی» (William Beebe) از جزیره‌ی نانسچ در برمودا به‌عنوان یک ایستگاه تحقیقاتی استفاده کرد تا دریای مجاور آن را تا عمق ۳ کیلومتری بررسی کند. او این ایده را با همراهی «اوتیس بارتون» (Otis Barton) پیش برد.
آن‌ها نه به دنبال معمایی در این منطقه، بلکه در پی نمونه‌برداری و شناسایی جانوران و گیاهان این منطقه بودند. سرانجام بین سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۳۴ میلادی، با استفاده از کره‌ی زیردریایی آبهای منطقه و همچنین دامنه‌ی جزیره برمودا را بررسی کردند و به عمق ۹۲۳ متری رسیدند.
«آگوست پیکارد» (August Piccard) هم با الهام از آن‌ها و با وسیله‌ی نقلیه‌ای مشابه برای رفتن به عمق ۱۱ کیلومتری «درازگودال ماریانا» (Marianas Trench) در منطقه‌ی برمودا استفاده کرد و به نوبه‌ی خود باعث توسعه‌ی زیردریایی‌هایی شد که در سال‌های ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۲ میلادی به بررسی زیست‌محیطی منطقه پرداختند.
در سال ۲۰۱۶ هم تیمی از پژوهشگران دانشگاه آکسفورد، از زیردریایی‌های تریتون برای کاوش در اکوسیستم اعماق دریای برمودا استفاده کردند. بسیاری از تیم‌های دیگر هم کاوش‌های تحقیقاتی یا گردشگری را در این منطقه حتی برای دیدن کشتی‌هایی که در گذشته غرق شده‌اند، پیش برده‌اند.
بررسی زیست‌بوم منطقه‌ی برمودا توسط پژوهشگران دانشگاه هاروارد
Credit: Somerville, University of Oxford
گذر از قصه‌های قدیمی
امروزه هواپیماهای مسافربری بزرگ اغلب بر فراز مثلث برمودا پرواز می‌کنند و هیچ کدام هم ناپدید نمی‌شوند. حتی می‌توانید پروازهای این منطقه را به‌صورت زنده از طریق اینترنت پیگیری کنید.
در واقع، از اواسط دهه‌ی ۱۹۴۰ تا اواسط دهه‌ی ۱۹۸۰، هواپیماهای کوچک بیشتری بر فراز سرزمین اصلی ایالات متحده سقوط کرده‌اند تا در مثلث برمودا! اما از چون بقایای آن‌ها پیدا شده است، ماجرای آن‌ها مرموز تلقی نشد.
در سال ۲۰۱۳ هم صندوق جهانی حیات وحش (WWF) مطالعه‌ی گسترده‌ای در مورد خطوط کشتیرانی دریایی انجام داد و مشخص کرد که مثلث برمودا یکی از ۱۰ حوزه‌ی آبی خطرناک جهان برای کشتیرانی نیست.
همچنین نشان داده شده است که تعداد کشتی‌ها و هواپیماهایی که در مثلث برمودا گم شده‌اند، خیلی بیشتر از دیگر نقاط اقیانوس نیست.
کشتی‌های غرق شده در برمودا امروزه به یکی از جاذبه‌های گردشگری این منطقه تبدیل شده‌اند.
Credit: GoToBermuda
پدیده‌های طبیعی در مثلث برمودا
اما شاید برخی پدیده‌های طبیعی و البته متداول در نقاط دیگر که این منطقه را جالب توجه کرده‌اند، باعث افزایش تردیدها و رازها درباره‌ی مثلث برمودا شده‌اند. مثلا نظریه‌پردازان علمی‌تر در توضیح گم شدن وسایل نقلیه در مثلث برمودا به ناهنجاری‌های مغناطیسی، امواج عظیم آب تا ارتفاع ۳۰ متر یا فوران‌های عظیم گاز متان بستر اقیانوس اشاره کرده‌اند.
همچنین خط آگونیک گاهی از مثلث برمودا می‌گذرد و بنابراین در صورت محاسبه کردن انحراف همیشگی درنظر گرفته شده، می‌تواند باعث خوانش غلط در سامانه‌های ناوبری شود. همان مشکلی که برای کریستف کلمب در قرن‌های گذشته روی داده بود. این پدیده در اوایل قرن بیستم هم وجود داشت.
«خط آگونیک» (Agonic Line) خطی فرضی است که در آن شمال مغناطیسی با شمال واقعی زمین هم‌تراز میشود و بنابراین بر خلاف دیگر نقاط زمین، نیازی به محاسبه‌ی انحراف مغناطیسی در قطب‌نما نیست.
مثلث برمودا همچنین در معرض طوفان‌های استوایی و طوفان‌های تندری پیوسته قرار دارد و «گلف استریم» (Gulf Stream)، یک جریان اقیانوسی قوی که باعث تغییرات شدید آب‌وهوای محلی میشود هم از مثلث برمودا می‌گذرد.
این جریان زیر دریا می‌تواند باعث تغییرات سریع و گاهی خشونت‌بار آب‌وهوا شود. علاوه بر این، تعداد زیادی جزایر در دریای کارائیب، باعث ایجاد آبهای کم‌عمق بسیاری میشود که می‌تواند برای کشتیرانی خطرناک باشد.
از سوی دیگر عمیق‌ترین نقطه‌ی اقیانوس اطلس، با نام «مغاک میلواکی» (Milwaukee Depth) در عمق مثلث برمودا قرار دارد. «درازگودال پورتوریکو» (Puerto Rico Trench) در گودال میلواکی به طول ۶۰۰ کیلومتر است و عمق آن به ۸۳۸۰ متر می‌رسد.
یک توفند (Hurricane) بر فراز مثلث برمودا
Credit: NOAA/Indipendent
اما اگرچه طوفان‌ها، صخره‌ها و جریان‌های خلیجی می‌توانند باعث ایجاد چالش‌های ناوبری در این منطقه شوند، شرکت بزرگ بیمه‌ی «لیویدز لندن» (Lloyd’s of London)، مثلث برمودا را به‌عنوان مکانی خطرناک به رسمیت نمی‌شناسد.
گارد ساحلی آمریکا مشابه این موضوع را بیان می‌کند: «در بررسی بسیاری از تلفات هواپیماها و کشتی‌ها در این منطقه طی سال‌ها، چیزی کشف نشده است که نشان دهد تلفات ناشی از چیزی غیر از دلایل فیزیکی بوده است. هیچ عامل خارق‌العاده‌ای تاکنون شناسایی نشده است.»
راز واقعی برمودا
گاهی اوقات، زمانی که توضیح دادن یک رویداد دشوار است، وسوسه‌انگیز است که بگوییم ناشی از موارد فراطبیعی است. اما شاید اصلا رازی در کار نباشد.
برای نمونه اگر ۱۰۰۰ هواپیما از مثلث برمودا عبور کنند و بتوانیم توضیح دهیم که چه اتفاقی برای ۹۹۰ فروند از آن‌ها افتاده است، آیا باید بگوییم که ۱۰ فروند دیگر موارد فوق طبیعی بوده‌اند؟ خیر.
تنها چیزی که می‌توانیم بگوییم این است که به‌طور قطع نمی‌دانیم چه اتفاقی افتاده است و باید سعی کنیم اطلاعات بیشتری کسب کنیم زیرا معمولا وقتی بیشتر می‌آموزیم، رازها از بین می‌روند.
در مورد مثلث برمودا به احتمال زیاد هیچ نظریه‌ی واحدی وجود ندارد که معما را حل کند و در هر رویداد، مجموعه‌ای از عوامل طبیعی و انسانی دخالت داشته‌اند.
به گفته‌ی یکی از بررسی کنندگان این موضوع، تلاش برای یافتن یک دلیل مشترک برای هر ناپدید شدن در مثلث برمودا، منطقی‌تر از تلاش برای یافتن یک علت مشترک برای هر تصادف اتومبیل نیست.
آنچه درباره‌ی مثلث برمودا نمی‌دانیم، تعداد دقیق هواپیماها و کشتی‌های غرق شده در آن است. رایج‌ترین تخمین حدود ۵۰ کشتی و ۲۰ هواپیماست. هنوز بقایای بسیاری از وسایلی که در این منطقه غرق شده‌اند پیدا نشده است و هنوز مشخص نیست که آیا علت غرق شدن‌ها خطای انسانی بوده است و یا پدیده‌های آب‌وهوایی.
ترکیب نیروهای طبیعت و خطاپذیری انسان حتی از غیرقابل باورترین داستان های علمی تخیلی پیشی می گیرد.
در مجموع باید گفت که دریا و اقیانوس، همیشه برای انسان‌ها مکانی رازآلود بوده است و زمانی که برای سفر در آن آب‌وهوای نامناسب یا ناوبری ضعیف هم در میان باشد، می‌تواند مکانی بسیار کشنده باشد و از نگاه منطقی و علمی، مثلث برمودا هم از این موضوع مستثنی نیست.
این موضوع در تمام دنیا صادق است و هیچ مدرکی مبنی بر اینکه ناپدید شدن‌های اسرارآمیز با درصد بیشتری در مثلث برمودا نسبت دیگر مناطق بزرگ و پر تردد اقیانوس روی می‌دهد، وجود ندارد. بنابراین برمودا هم یکی از نقاط عادی و البته جالب توجه به لحاظ برخی پدیده‌های طبیعی متداول است که غیرقابل شناخت نیست.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از مثلث برمودا
