مرگ توله یوز زیبای ایرانی را تهدید می‌کند | پیروز هیچگاه به زیستگاه طبیعی برنمی‌گردد!
یوزپلنگ آسیایی یا همان یوز ایرانی تنها گونه خاص از این گربه‌سان است که فقط در زیستگاههای ایران یافت می‌شود. این تیزپای ایرانی که در معرض انقراض قرار دارد، چالش‌های بسیاری را برای بقا پشت سر گذاشته و چند سالی‌ست در کشورمان مورد توجه قرار گرفته است.
یازدهم اردیبهشت امسال بود که ایران، یوزپلنگ ماده ایرانی سه توله خود را در پارک ملی توران به دنیا آورد. دو توله اول در روزهای اول تلف شدند، اما توله سوم با تلاش متخصصین زنده ماند و پیروز نام گرفت. پیروز حالا با کمک و پرستاری تیمارگر و امدادگر حیات وحش «علیرضا شهرداری» چهارماهگی را پشت سر گذاشته و به نماد یوزپلنگ ایرانی تبدیل شده است.
از احوال این روزهای پیروز بگویید.
احتمالا حالا دیگر اکثر مردم «پیروز» را بشناسند، پیروز نام تنها توله یوزپلنگ باقی مانده از سه توله یوزی است که «ایران» نام مادر آنها بود. پیروز در این حدود بیش از ۳ ماه چالش‌های بسیاری را پشت سر گذاشته و در حال حاضر وضعیت نرمالی دارد. او تا چند روز دیگر وارد چهارمین ماه تولدش می‌شود. در حال حاضر پیروز تنها توله یوزپلنگ تکثیر در اسارت آسیایی در کل دنیاست.
به همراه پیروز، ۲ توله دیگر به صورت تکثیر در اسارت متولد شدند که در روزهای اول از بین رفتند. زایمان و به دنیا آمدن توله‌ها با چالش‌های زیادی روبه‌رو شد و دامپزشکان مجبور به انجام عمل سزارین یوز ماده شدند، چهار روز پس از تولد توله اول تلف شد، نگهداری توله دوم و سوم نیز از روز چهارم به مدت شش روز به من سپرده شد. دلیل اصلی تلف شدن دو توله یوز دیگر سزارین و نخوردن شیر مادر بود.
پیروز یک الگو می‌تواند باشد برای جلوگیری از بروز چنین اتفاقاتی برای تولد توله یوزهای بعدی، کارهایی که برای پیروز انجام شد اگر برای دو توله دیگر انجام شده بود آنها نیز زنده می‌ماندند.
چرا فقط ۶ روز؟
در این ۶ روز که من در سایت توران بودم برای محیط‌بان‌ها یک دوره کوتاه آموزشی برگزار کردم، چند روز بعد از اینکه به تهران برگشتم باخبر شدم که توله دوم نیز تلف شده است. بعد از این توله سوم را به تهران منتقل کردند و من سرپرستی پیروز را از ۲۸ اردیبهشت بر عهده گرفتم.
چگونه سرپرستی پیروز به شما سپرده شد؟
وقتی آمدم و سرپرستی پیروز را بر عهده گرفتم، زمانی بود که توله دوم تازه تلف شده بود و فشار رسانه‌ای بسیاری برای مسئولین این ماجرا و حتی خود من که اصلا حضور نداشتم ایجاد کرده بود.
با این اوضاع پذیرفتن این مسئولیت برای من خیلی سخت بود، اما پشت تلفن یک جمله به من گفته شد با این مضمون که «پیروز الان در سازمان حفاظت محیط زیست است و حتی کسی نیست که به او شیر بدهد، بیا او را زیر پر و بالت بگیر» به همین دلیل خیلی سریع خودم را رساندم و حتی اتومبیلم را کنار خیابان رها کردم.
نگهداری از پیروز سخت نبود؟
روزی که پیروز به من سپرده شد حدود ۷۵۰ گرم بود، الان اما بعد از گذشت بیشتر از سه ماه، به وزن ۴ کیلو و ۶۰۰ گرم رسیده است، من در این مدت به صورت ۲۴ ساعته در کنار پیروز بودم.
الان سه ماه از این ماجرا می‌گذرد، در صورتی که خودم هم فکر نمی‌کردم بتوانم این مدت در یک اتاق با آن همه چالش و فشار و حساسیت دوام بیاورم. اما روز اول به خودم قول دادم که کم نیاورم و تا آخر کار بمانم که خوشبختانه تا الان با قدرت مانده‌ام.
در ماه اول به هیچ عنوان ساعت خواب و غذا و استراحت ما مشخص نبود، در تمام ساعات روز درگیر چالش‌های مختلف بودیم. این موفقیت حاصل تلاش یک تیم است و امیدوارم که نتیجه نهایی، یک نتیجه مطلوب باشد.
مادر پیروز هم به صورت تکثیر در اسارت متولد شده است؟
طی چندین سال تعدادی یوزپلنگ به طرق مختلف از طبیعت جدا شدند، یکی از این یوزها را یک چوپان، به سازمان محیط زیست تحویل داد که بعدا اسمش را «کوشکی» گذاشتند، کوشکی الان حدود ۱۴ سال سن دارد، یکی دیگر را در نزدیکی پاسگاهی حوالی زیستگاه پارک توران به محیط زیست سپردند که «دلبر» نام گرفت، اما توله سوم به تهران قاچاق شده بود و در هشت‌ماهگی به دست ما رسید، اسم او را «ایران» گذاشتیم. ایران، مادر پیروز است.
ایران نیز در همین سایت و محل زندگی پیروز نگهداری می‌شد. ایران حدود دو سال و نیم در سایت تهران بود و بعد به سایت تکثیر و پرورش توران منتقل شد. در توران یک یوز نر را از زیستگاه طبیعی زنده‌گیری کردند که با مخالفت افراد زیادی از جمله خودم روبه‌رو شد. یوزپلنگ نر که «فیروز» نام داشت را برای تکثیر زنده‌گیری کردند و نتیجه آن همین سه توله یوزی بود که توسط ایران متولد شدند.
چه کسانی در نگداری پیروز شما را یاری کردند؟
افراد زیادی کنار ما کار کردند و این کار به صورت تیمی تا الان پیش رفته است، اما پرستاری پیروز در تمام این مدت بر عهده من بوده است، پیروز در ماه‌های اول به خاطر اینکه شیر مادر نخورده بود، آنتی‌بادی‌های لازم در بدنش تولید نشده بود.
این مساله برای پیروز دچار مشکلات بسیاری کرد تا حدی که سه بار تا مرز مرگ پیش رفت، در آن مدت ما لوازم احیا را در اتاق او آوردیم تا اگر مشکلی پیش آمد بتوانیم عملیات احیا را برای او اجرا کنیم.
حضور دامپزشک آفریقایی دکتر پیتر کالدوِل هم کمک شایانی برای ما و پیروز بود، در حال حاضر نیز ما احوال پیروز را به او گزارش می‌کنیم و از مشاوره‌هایش بهره می‌بریم. دکتر کالدوِل وقتی وقتی متوجه شد ما پیروز را به این شرایط رسانده‌ایم بسیار متعجب شد و گفت با اوضاعی که من به صورت حضوری از پیروز دیدم گمان نمی‌کردم که او زنده بماند.
چه تجربه خاصی از نگهداری پیروز به دست آوردید؟
تجربه من در این زمینه تجربه کمی نبود، اما با تمام تجربه‌هایی که من داشتم و افراد مختلفی که تجربه‌های‌شان را با من به اشتراک می‌گذاشتند، با چالش‌ها و مشکلات زیادی مواجه می‌شدیم، من در این مدت به دلیل وارد شدن استرس بیش از حد، دچار درد شدید در ناحیه دست چپ شدم و تا مرز فلج شدن نیز پیش رفت.
چه زمانی می‌توانیم بگوییم حال جسمی پیروز به ثبات رسیده و دیگر می‌توانیم امیدوار به ادامه حیات او باشیم؟
همچنان نگرانی‌هایی برای پیروز وجود دارد، هر وعده غذایی پیروز در هر روز نسبت به روز قبل یک چالش‌هایی را به همراه دارد. تیم ما نسبت به نگهداری و مراقبت از این توله یوز با تمام وجود به تلاش ادامه خواهد داد.
توله یوزها از ۴ تا ۶ ماهگی دوباره وارد یک بحران دیگر می‌شوند که به گفته دکتر کالدوِل در تمام توله یوزها وجود دارد، حتی توله‌هایی که به صورت طبیعی به دنیا آمده‌اند و به صورت دستی بزرگ می‌شوند. امیدواریم بحران پیش رو را هم بتوانیم به خوبی پشت سر بگذاریم.
پیروز همچنان شیر می‌خورد؟
عوض کردن نوع تغذیه پیروز خود یک چالش بزرگ بود، شیرهایی که برای او استفاده شد و حتی شیری که خود دکتر کالدوِل از آفریقای جنوبی آورده بود را خودش تایید نمی‌کرد و می‌گفت در دنیا شیری مناسب یوزپلنگ هنوز ساخته نشده است.
پیروز چه زمانی به طبیعت برمی‌گردد؟
خیلی از افراد فکر می‌کنند که پیروز قرار است به طبیعت بازگردد و نسل یوزپلنگ آسیایی را احیا کند، اما اینگونه نیست، پیروز اگر به صورت طبیعی و غیرسزارین نیز از مادر متولد می‌شد قرار نبود که به زیستگاه طبیعی برگردد، پیروز یک توله یوزپلنگ است که برای تکثیر در اسارت متولد شده، در تمام دنیا پروژه‌هایی از این دست که برای نگهداری از یک حیوان جهت تکثیر در اسارت انجام می‌شود نیز همین وضعیت را دارد.
نسل سوم و چهارم از حیوانات تکثیر شده در اسارت با شرایط و تمهیدات بسیار خاص، به صورت مرحله به مرحله در طبیعت رهاسازی می‌شوند.
آیا پیروز می‌تواند باعث جلوگیری از انقراض یوز ایرانی باشد؟
پیروز خیلی موجود ارزشمند و عزیزی‌ست و به یک نماد برای یوزپلنگ آسیایی تبدیل شده، علاوه بر آن باعث آشنایی مردم خودمان و دیگر کشورها با این گونه شده است، اما مهم‌ترین مساله یوزپلنگ‌ها، بقا در زیستگاههای طبیعی است، طبیعت ما که همچنان، قلب یوزپلنگ آسیایی در آن می‌تپد باید به صورت بسیار جدی حفاظت شود. تنها زیستگاه طبیعی باقی‌مانده برای یوزپلنگ آسیایی فقط و فقط زیستگاههای کشور ما ایران است.
آیا در کشورهای دیگر یوزپلنگ آسیایی وجود دارد؟
کشورهای همسایه یوزپلنگ آسیایی را از دست داده‌اند، دلایل خیلی زیادی وجود دارد که باعث انقراض این موجود زیبا می‌شود و در حال حاضر در خطرترین گربه‌سان جهان همین یوزپلنگ آسیایی است. این گونه تنها در زیستگاههای ایران وجود دارد.
وضعیت زیستگاههای ایران برای یوزها مناسب است؟
زیستگاهها در کشور ما بسیار محدود است و هنوز بعد از این همه تبلیغات و آموزش، زندگی یوزها در این زیستگاهها تهدید می‌شود، یکی از این خطرات همان خطر جاده و تصادف است، هر از گاهی خبر تصادف خودرو با یوزها شنیده می‌شود، مثل همین چند هفته پیش که یک توله ماده را در زیستگاه از دست دادیم. اهمیت یوزپلنگ‌ها در زیستگاههای طبیعی‌شان خیلی خیلی بالاست.
