محیط زیست ما حتی در شرایطی که جامعه با بحران اقتصادی، جنگ و مشکلات اجتماعی درگیر است باز هم حرف اول را می‌زند. این اهمیت زیاد به دلیل آن است که زمین تنها خانه‌ای است که انسان‌ها در آن امکان حیات دارند و می‌توانند غذای خود را تامین کنند.
کل سیستم پشتیبانی زندگی بشریت و کلیه گونه‌هایی که روی زمین زندگی می‌کنند به محیط زیست اطراف بستگی دارد.
قسمت‌های زنده و غیر زنده
اکوسیستم از قسمت‌های زنده و غیرزنده تشکیل شده است. قسمت‌های غیر زنده شامل خاک، آب، هوا و مواد مغذی است و عناصر زنده شامل گیاهان، حیوانات، میکروارگانیسم‌ها و انسان‌ها می‌باشد. یک اکوسیستم سالم تمام عناصر شیمیایی و مواد مغذی را به گردش در می‌آورد و به این ترتیب از میلیون‌ها گونه‌ی مختلف پشتیبانی می‌کند. بسیاری از گونه‌ها هنگام غذا خوردن، زندگی‌کردن و حتی هنگام مرگ به فرآیند بازیافت محیط زیست اطراف کمک زیادی می‌کنند. در طی فرآیند بازیافت کالاهای متنوعی تولید می‌شوند که برای انسان مفید است.
در ادامه به چند نکته در رابطه با اهمیت محیط زیست در زندگی بشر می‌پردازیم.
زنجیرۀ غذایی
زنجیرۀ غذایی نمونه‌ای از بخش مفید اکوسیستم می‌باشد. گیاهان از نور خورشید، آب و عناصر موجود در خاک و هوا برای ایجاد مواد غذایی برای خود استفاده می‌کنند. این گیاهان توسط حیوانات و میکروارگانیسم‌ها خورده می‌شوند.
انسان‌ها نیز در بالای هرم غذایی در هر اکوسیستم قرار دارند زیرا از گیاهان و حیوانات برای غذای خود استفاده می‌کنند. کرم‌های خاکی و حشرات کوچک، زنبورها به هنگام گرده افشانی، همه بخشی از محیط زیست هستند که زنجیرۀ غذایی بدون آن‌ها مختل خواهد شد.
طبق تحقیقات انجام شده سازمان غذا و داروی جهانی به دلیل استفاده بیش از حد از کئ و سموم و مواد شیمیایی در کشاورزی صنعتی بسیاری از فرآیندهای طبیعی دچار مشکلات فراوانی شده‌اند.
منابع طبیعی و محصولات حاصل از آن‌ها
علاوه بر تولید غذا، اکوسیستم منابع طبیعی دیگری نیز برای مردم فراهم می‌کند. مردم تقریبا تمام نیازهای مادی خود را از طریق اکوسیستم برطرف می‌کنند که مهمترین آن‌ها شامل:
آب:
آب به اندازه‌ای برای انسان اهمیت دارد که در منشور حقوق بشر جزء یکی از نیازهای اولیه و اساسی است. این بدین معناست که تمام آحاد بشر بتوانند بدون تبعیض و به میزان لازم به آب آشامیدنی سالم برای مصرف دسترسی داشته باشند.
داروها:
بسیاری از گل‌ها و گیاهان در طی سال‌ها به عنوان دارو مورد استفاده قرار می‌گرفتند و حتی امروزه در پزشکی مدرن نیز کاربرد بسیاری دارند.
لباس: از الیاف طبیعی مانند خمیر چوب، پنبه، کنف، محصولات حیوانی مانند ابریشم، پشم و چرم برای دوخت لباس‌های طبیعی وعلاوه بر این‌ها، از نفت برای الیاف مصنوعی استفاده خواهد شد.
چوب:
چوبی که از جنگل‌ها یا مزارع استخراج می‌شود به عنوان سوخت یا در ساخت و ساز خانه و مبلمان استفاده می‌شود.
سوخت زیستی:
سوخت‌های زیستی مانند بیواتانول از گندم یا ذرت و یا ضایعات کشاورزی به ویژه زیست توده‌های لیگنوسلولزی استخراج می‌شوند.
سوخت های فسیلی:
سوخت‌های فسیلی مانند زغال سنگ، گاز و نفت خام مورد استفاده در حمل و نقل، تولید انرژی، تولید پلاستیک و مواد شیمیایی هستند.
کیفیت هوا و کنترل بلایای طبیعی
درختان و جنگل‌های موجود در محیط زیست نقش مهمی در تنظیم آب و هوا دارند. درختان در طی فتوسنتز، اکسیژن تولید می‌کنند.
در طی فرآیند فتوسنتز، درختان از دی اکسید کربن در هوا نیز استفاده می‌کنند و غلظت آن را در جو کاهش می‌دهند.
این فرآیند به حفاظت و تنظیم‌شدن چرخه کربن کمک خواهد کرد. به همین دلیل قطع درختان منجر به گرم شدن کره زمین و بالارفتن گرمایش جهانی می‌شود. همچنین درختان آلاینده‌های هوا را از بین می‌برند.
اکوسیستم‌های طبیعی که دچار اختلال نشده‌اند می‌توانند حوادث شدید را کنترل و آسیب‌های آن‌ها را محدود کنند. به عنوان مثال، باتلاق‌ها در سواحل می‌توانند جریان آب را کند کرده و در نتیجه طوفان‌های دریایی کمتری رخ می‌دهد و از جاری شدن سیل و از بین رفتن زیستگاه‌ها و شهرک‌های انسانی جلوگیری می‌شود.
تنوع زیستی و تاثیرات آن بر اکوسیستم
تنوع زیستی در سه سطح ژن، گونه و اکوسیستم بوده و امروزه تنوع فرهنگی که حاوی دانش‌های سنتی سازگار با طبیعت است نیز به این سطوح اضافه می‌شود.
طبق یک مطالعه علمی تخمین زده شده که ۱۰ میلیون گونه در جهان وجود دارد.
تنوع زیستی می‌تواند بسیاری از فرآیندهای موجود در اکوسیستم را تحت تأثیر قرار دهد که شامل:
- بازیافت طبیعی عناصر مانند نیتروژن یا کربن و باروری خاک
- تصفیه آب و آب باران
- آفت‌ها و بیماری‌های به دنبال آن
- خشکسالی یک منطقه یا جنگل
زیبایی طبیعی
یکی از دلایل دیگری که محیط زیست از اهمیت زیادی برخوردار است، زیبایی و جلوه‌ای است که به محیط می‌دهد. مردم از طبیعت برای تفریح، ورزش‌هایی مانند اسکی یا قایقرانی و گردشگری استفاده می‌کنند و از آن لذت می‌برند.طبیعت برای سلامت جسمی و روحی ما بسیار نیاز است و متاسفانه سیارۀ ما از این لحاظ در خطر است.
با توجه به دخالت بیش از حد بشریت در اکوسیستم بسیاری از گونه‌های حیوانات و گیاهان در حال انقراض هستند و با ساخت ساختمان‌ها و کارخانه‌های جدید، در آینده‌ای نه چندان دور فضاهای باز از بین می روند.
آلودگی
در حال حاضر محیط زیست با افزایش سطح آلودگی هوا، آب، زمین، سر و صدا، گرما و نور به مورد تهدید قرار گرفته است. این موارد نه تنها بر محیط زیست بلکه سلامت انسان و اقتصاد جهانی نیز تاثیرگذار هستند. طبق تحقیقاتی که انجام شده آلودگی عامل اصلی اکثر بیماری‌ها می‌باشد و طبق داده‌های دانشکده بهداشت عمومی سوئیس، آلودگی هوا سالانه ۹/۸ میلیون نفر را می‌کشد.
زمین تنها خانه بشریت است
کلیه نیازهای اساسی و اولیه بشریت مستقیم یا غیرمستقیم از زمین و محیط زیست آن به دست می‌آید. طبق یک مطالعه علمی در سال ۲۰۱۲ تخمین زده شد که کلیه کالاها و خدمات اکوسیستم‌های سراسر جهان به ارزش ۱۲۵ تریلیون دلار در سال است. با این حال، ارزش محیط زیست خیلی بیشتر از این رقم‌ها می‌باشد. همان‌طور که می‌دانید تاکنون تنها سیاره‌ای که قابل سکونت بوده زمین است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که برخی از آسیب‌هایی که این سیاره متحمل شده است قابل برگشت است. اما چالش بزرگ ما این است که در طول عمر خود هر کدام تا چه اندازه در آبادانی این سیاره می‌توانیم سهیم باشیم.
