در دنیایی که نیمی از ما ساکنان شهرهای بزرگ با مصرف ۷۵درصد انرژی جهان و تولید ۸۰درصد گازهای گلخانه‌ای آن هستیم، نیاز به شهر سبز که حامی طبیعت و حافظ محیط‌زیست باشد بیش از پیش احساس می‌شود. شهری که رفاقت با محیط‌زیست در تاروپودش رخنه کرده باشد و نتیجه‌اش در فضای سبز، کیفیت آب‌و‌هوا، میزان بازیافت و سامانه حمل‌و‌نقل به‌وضوح قابل‌مشاهده باشد. همراه ما باشید تا با تعدادی از سبزترین شهرهای دنیا آشنا شویم.
تعریف شهر سبز
تقریبا اکثر ما با آلودگی شهرهای بزرگ کنار آمده‌ایم و به‌ناچار آن را پذیرفته‌ایم. اما در همین زمان، جای‌جای دنیا شهرهای سبز و پاک شیوه زندگی پایدار را تشویق می‌کنند و شرایط را برای زندگی سالم فراهم می‌کنند. این شهرها طوری طراحی شده‌اند که با درنظرگرفتن تغییرات اقلیمی و سازگاری با محیط‌زیست، برنامه‌های بازیافت و ساخت مسیرهای دوچرخه‌سواری و پارک‌های سبز را اجرا می‌کنند و استانداردهای سخت‌گیرانه‌ای برای کیفیت آب دارند. در ادامه، شهرهایی را معرفی کرده‌ایم که در کل دنیا به شهر سبز شهرت دارند.
۱. شهر وین در اتریش
حدود نیمی از مساحت وین را فضای سبز تشکیل می‌دهد و به‌جرئت از تمام شهرهای اروپایی سبزتر و پاک‌تر است. این شهر از نظر مدیریت فاضلاب، آب‌و‌هوای پاک و حمل‌و‌نقل عمومی استانداردهایی سخت‌گیرانه‌تر از شهرهای دیگر دارد و برنامه‌ریزی خوب امکان ساخت پارک‌های شهری متعدد، مسیرهای پیاده‌روی فراوان در اطراف شهر و پارک‌های ملی در حومه شهر را فراهم کرده است. بازیافت ۹۶درصدی، ممنوعیت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی، محبوبیت وسایل بازیافت‌شدنی و اعتقاد سفت‌و‌سخت مردم به استفاده از وسایل نقلیه عمومی دست‌به‌دست هم داده‌اند تا این شهر را سبزتر کنند.
۲. شهر برلین در آلمان
یکی از سیاست‌های آلمان برای تشویق شهروندان به حمایت از محیط‌زیست افزایش مالیات بر موادی است که برای محیط‌زیست مضرند. شهر برلین از سال ۲۰۰۵ میلادی اقدامات متعددی برای حمایت از هوای پاک، حذف سوخت‌های فسیلی و طراحی فضای سبز در مناطق شهری انجام داده است و به‌وفور تورهای طبیعت‌گردی تعاملی برپا می‌کند. در این تورهای آموزشی درباره راه‌حل‌های ابتکاری برای حفظ محیط‌زیست، موزه‌های تاریخی طبیعی، تنوع زیستی و نحوه حفظ آنها صحبت می‌شود.
تمام آپارتمان‌های شهر برلین به سیستم‌های فیلتر آب مجهزند. این سیستم‌ها آب آلوده را تصفیه و برای استفاده مجدد روانه روف گاردن می‌کنند. این فقط یکی از راه‌حل‌های ابتکاری برلین برای بازیافت آب است.
در جای‌جای این شهر مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری سرسبز، مراکز بازیافت و سیستم‌های کشاورزی ارگانیک را مشاهده می‌کنید.
۳. شهر مادرید در اسپانیا
مادرید یکی از سرسبزترین پایتخت‌های جهان است. این شهر ۳۰۰هزار درخت دارد، یعنی به‌ازای هر ۲۰ نفر ۱ درخت زنده است و نفس می‌کشد! تردد در بخش‌هایی از این شهر فقط برای عابران پیاده و وسایل حمل‌و‌نقل عمومی مجاز است و همین طرح انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا ۴۰درصد کاهش داده است. در وصف اهمیت‌دادن به محیط‌زیست و طبیعت در مادرید همین بس که تیم فوتبال معروف این شهر برای ترویج عادات غذایی پایدار و گیاه‌خواری، بخشی از سهام یک مزرعه بدون گوشت را خریده است و مردم را به کشاورزی پایدار تشویق می‌کند.
۴. شهر کوریتیبا در برزیل
تلاش مسئولان کوریتیبا برای تبدیل این منطقه به شهر سبز نوعی احترام به فرهنگ و تاریخ غنی این شهر است. از دهه ۱۹۷۰ به‌بعد، در شهر بیش از ۱٫۵میلیون درخت کاشتند و ۲۸ پارک عمومی افتتاح کردند. تمام این امکانات برای همه اقشار جامعه در دسترس‌اند. مثلا دانشگاه آزاد محیط‌زیست شهر امکان یادگیری درباره زندگی پایدار را هم برای شهروندان ثروتمند و هم شهروندان محروم فراهم کرده است. افراد می‌توانند در ازای شرکت در برنامه‌های بازیافت این شهر، غذا و ژتون رایگان برای استفاده از اتوبوس‌های پرسرعت شهر دریافت کنند.
۵. شهر آمستردام در هلند
آمستردام یکی از پاک‌ترین آب‌های دنیا را دارد. البته با توجه به اینکه پایین‌تر از سطح دریا قرار دارد، باید با جدیت بیشتری نگران تغییرات آب‌و‌هوایی باشد زیرا خطر سیل هر روز و هر لحظه مردم این شهر را تهدید می‌کند. البته مادامی که بودجه ۱۵۰میلیون‌دلاری انگیزه و ثروت کافی برای کاهش اثر تغییرات آب‌و‌هوایی را فراهم می‌کند، چندان جای نگرانی نیست. مسئولان شهر اهداف بلندپروازانه‌ای برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شهر دارند؛ کاهش ۵۵درصدی تا سال ۲۰۳۰ و ۹۵درصدی تا سال ۲۰۵۰! به‌علاوه ظرف ۱ دهه آینده، سیستم حمل‌و‌نقل آبی و جاده‌ای این شهر سبز تماما بدون انتشار گاز گلخانه‌ای خواهد بود.
۶. شهر استکهلم در سوئد
سوئد در سال ۱۹۶۷ برای اولین بار قانون حفاظت از محیط‌زیست را تصویب کرد و الگویی برای سایر کشورها شد. باورش سخت است، اما در این شهر ۱۰۰درصد عملیات‌ها با انرژی‌های تجدیدپذیر انجام می‌شوند، ۹۹درصد زباله‌های جامد بازیافت می‌شوند و ۸۰درصد هتل‌ها گواهی انرژی پایدار دارند. گویا قرار است تا سال ۲۰۴۰ این شهر کاملا عاری از سوخت‌های فسیلی شود. برای تحقق این هدف رویکرد جامعی اتخاذ شده است که سیستم حمل‌و‌نقل، گردشگری، هتل‌ها و رستوران‌ها را در بر می‌گیرد و در عین حال نیازهای جمعیت رو به رشد را برآورده می‌کند.
۷. واشنگتن دی‌سی در آمریکا
واشنگتن دی سی در صدر فهرست سبزترین شهرهای آمریکا، در کنار سانفرانسیسکو و سیاتل و نیویورک قرار می‌گیرد. این شهر یکی از اولین شهرهای دنیاست که توانست رتبه خوبی برای ساختمان‌هایی با گواهینامه LEED کسب کند و یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های انرژی خورشیدی شهری را در دل خود جای داده است. از دیگر فعالیت‌های مثبت این شهر برای حفظ طبیعت می‌توان به پاک‌سازی آب، تعدیل آب‌و‌هوا و تعهد به مصرف انرژی‌های پایدار اشاره کرد.
۸. شهر لندن در انگلستان
شهر لندن بیش از ۹میلیون نفر جمعیت دارد و ۴۰درصد مساحتش فضای سبز عمومی و پارک است. برخی بخش‌ها با طراحی مجدد به مناطق مخصوص پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری تبدیل شده‌اند و در برخی مناطق خودروهایی با موتور احتراقی اجازه تردد ندارند. این شهر تلاش می‌کند با سرمایه‌گذاری هنگفت روی اتوبوس‌های هیبریدی دیزلی‌الکتریکی، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا ۴۰درصد کاهش دهد و تاکنون در زمینه بهبود سیستم حمل‌و‌نقل عمومی انبوه موفق بوده است. شاید چشمگیرترین هدف بلندپروازانه این شهر کاهش انتشار گاز گلخانه‌ای تا سال ۲۰۳۰ به صفر درصد باشد.
۹. شهر کانبرا در استرالیا
کانبرا، پایتخت فدرال استرالیا، به چند دلیل یکی از شهرهای سبز دنیا شناخته می‌شود. اول اینکه از هر ۱۰۰ ذره معلق هوا فقط ۱۳٫۸۹ آنها آلوده‌اند. در حالی که در شهرهای شلوغی مثل دهلی، بیروت و داکا این عدد به ۹۰ ذره آلوده افزایش پیدا می‌کند. دوم اینکه ۴۸درصد انرژی این شهر از انرژی‌های تجدیدپذیر خورشید و باد تأمین می‌شود. مقامات این شهر برای راه‌اندازی تأسیسات پنل خورشیدی روی پشت‌بام ساختمان‌های مسکونی وام‌های بدون بهره اعطا می‌کنند! می‌دانستید بیشترین تعداد ایستگاه‌‌های شارژ خودروی الکتریکی به‌ازای هر نفر در این منطقه است؟
۱۰. شهر ولینگتون در نیوزیلند
شهر ولینگتون، پایتخت نیوزیلند، به‌خاطر شاخص آلودگی پایین (۱۳٫۹۵) به شهر سبز و دوستدار محیط‌زیست شهره شده است. از طرفی در حوزه ثبات، فرهنگ، آموزش و زیرساخت نیز امتیاز خوبی کسب کرده است. ظاهرا مقامات شهر قصد دارند با تبدیل ولینگتون به شهری بیوفیلیک و حذف تمام آلودگی‌های صوتی و بصری و آب‌و‌هوایی، کاری کنند که سالیان سال یکی از بهترین مکان‌ها برای زندگی باقی بماند.
۱۱. شهر دوربان در آفریقای جنوبی
دوربان آفریقای جنوبی در گذشته سبزترین شهر دنیا شناخته می‌شد. این شهر برای کنارگذاشتن سوخت‌های فسیلی، حمایت از هوای پاک و ایجاد فضای طبیعی در مناطق شهری اقدامات گسترده‌ای انجام داده است. یکی از فعالیت‌های مثبت این شهر معرفی درختان بومی و گیاهان عجیب‌غریب بوده است. شهر دوبان یکی از ۳۵ کانون جهانی تنوع زیستی است که قصد دارد انتشار کربن را تا سال ۲۰۵۰ به صفر برساند و در حال ساخت یک نیروگاه خورشیدی ۴۰۰مگاواتی است. امید است میزان بهره‌برداری از انرژی تجدیدپذیر این نیروگاه تا سال ۲۰۳۰ به ۴۰درصد برسد.
۱۲. شهر ونکوور در کانادا
بعد از ۱ دهه تلاش مستمر (۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ میلادی) استفاده از برق آبی در ونکوور افزایش یافت، سیستم‌های حمل‌و‌نقل پایدار شهری راه‌اندازی شدند، نرخ بازیافت به میزان چشمگیری افزایش یافت و روی ساخت ساختمان‌هایی با مصرف انرژی بهینه سرمایه‌گذاری شد. البته ساختمان‌های قدیمی هم بررسی و مقاوم‌سازی شدند و اهدافی برای انتقال آنها به سیستمی کاملا سبز در نظر گرفته شد.
امروزه ۹۵درصد برق این شهر سبز از انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین می‌شود و کمترین سرانه انتشار گازهای گلخانه‌ای را در میان شهرهای بزرگ آمریکای شمالی دارد. از طرفی با افزایش تولیدات غذای محلی در سال‌های اخیر، در حال تبدیل‌شدن به بهترین نمونه سیستم تولید غذای شهری در جهان است.
۱۳. شهر پاریس در فرانسه
فرانسه شهرت چندانی به‌عنوان شهر سبز ندارد، اما در تلاش است این نام خوش را هرچه زودتر به دست آورد. شهردار این شهر از سال ۲۰۱۴ میلادی حمایت از انرژی پایدار را سرلوحه کار خود قرار داد و در این مدت بیش از ۹۰۰ مایل (حدود ۱۵۰۰ کیلومتر) مسیر دوچرخه‌سواری ساخت. همچنین استفاده از بسته‌بندی‌های پلاستیکی، بشقاب، کارد و چنگال پلاستیکی را ممنوع کرد. گویا از سال ۲۰۲۴ تردد خودروهای دیزلی در شهر ممنوع می‌شود و خودروهای بنزینی نیز از سال ۲۰۳۰ از خیابان‌ها جمع می‌شوند. تا سال ۲۰۲۶ بیش از ۱۷۰هزار درخت کاشته می‌شوند و تا ۲۰۳۰ نیمی از مساحت شهر را فضای سبز پر می‌کند.
کلام آخر
خوشبختانه فهرست سبزترین شهرهای جهان مدام در حال بزرگ‌ترشدن است و هر روز اسامی تازه‌ای به قبلی‌ها اضافه می‌شوند. یادتان باشد در جایگاه شهروند دغدغه‌مند، هرجای این کره خاکی که زندگی می‌کنید چه در منطقه‌ای کوچک و دوستدار محیط‌زیست و چه در کلان‌شهر بزرگی که شاید نامش به این زودی وارد این فهرست نشود، هر روز و هر لحظه فرصت دارید در حد توان خود برای سبزترکردن دنیای اطراف بکوشید.
