یعقوب لیث، کسی که زبان فارسی را از مرگ حتمی نجات داد!
یعقوب لیث صفاری یکی از بزرگمردان تاریخ ایران است که در طی جنگ های فراوان پیروزی های متعددی را به دست آورد. وی همچنین احیاگر زبان فارسی پس از ورود اسلام می باشد. آرامگاه یعقوب لیث صفاری در روستای شاه آباد دزفول در استان خوزستان قرار دارد.
زندگی نامه یعقوب لیث صفاری
یعقوب لیث صفاری یکی از پادشاهان ایرانی است که پس از زوال و نابودی سلسله ی ساسانی، حکومت صفاری را در سیستان پایه گذاری کرد. این پادشاه برای مشروعیت دادن حکومت صفاری، اصل و نسب خود را به شاهان باستانی ایران پیوند داد.
یعقوب لیث صفاری در روستای قرنین سیستان به دنیا آمد. نام اصلی یعقوب لیث در ابتدا رادمان پسر ماهک بود. پدر او در حرفه ی مسگری فعالیت می کرد، به همین دلیل خانواده ی او را با عنوان لیث صفار می شناختند. خصوصیات و از خود گذشتگی های منحصر به فرد یعقوب لیث موجب شد تا یاران او را به عنوان سردار جنگ منتخب کنند.
یعقوب لیث صفاری با پیروزی که در جنگ خوارج به دست آورد ترفیع قدرت یافت. یکی از خصوصیات بسیار حائز اهمیت یعقوب لیث که موجب محبوب بودن او در میان عامه مردم و درباریان شد، مشورت کردن درخصوص انجام کار ها بود.
نخستین پادشاه صفاریان از همان ابتدای ترفیع رتبه، از به قدرت رسیدن اعراب در ایران ناخوشایند بود و همواره در صدد سرنگونی حکومت عباسی در ایران بود. در طی فرمانروایی لیث صفاری، شهر زرنج در جنوب افغانستان پایتخت ایران بود. دشمن سرسخت یعقوب لیث به نام حسن بن زید علوی به دلیل استواری یعقوب در برابر دشمنان، به او لقب سندان را داده بود. سرانجام در سال ۲۶۵، این شخصیت شکوهمند در اثر ابتلا به بیماری قولنج در گندی شاپور جان خود را از دست داد.
در کتاب تاریخ سیستان صفحه ی ۲۳۳ نوشته شده است:
« وفات یعقوب لیث در جندی شاپور روز یکشنبه ۱۲ روز مانده از شوال سنه خمسه و تسعین و ماتین رسید. به عبارتی دیگر ۲۶۵ روز مانده به شوال، وی به مدت ۱۷ سال و ۹ ماه امیری کرد و خراسان و کابل و هند و سند و سیستان و فارس و کرمان همه و همه زیر سلطه او بود.»
محققان بر این باور هستند که آرامگاه یعقوب لیث صفاری در جندی شاپور قرار دارد و این آرامگاه در دی ماه سال ۱۳۷۸ در لیست آثار ملی ایران ثبت گردید.
یعقوب لیث اولین کسی بود که زبان فارسی را احیا کرد
آرامگاه یعقوب لیث صفاری
آرامگاه یعقوب لیث صفاری در ده کیلومتری جاده ی دزفول به شوشتر در روستایی به نام شاه آباد یا شاه ابوالقاسم قرار دارد. بنای آرامگاه یعقوب لیث برجای مانده از دوران سلجوقی تا قاجار است. به عبارتی قدیمی ترین قسمت های بنا حاکی از معماری دوره ی سلجوقی دارد. بر فراز آرامگاه، گنبدی مخروطی شکل و دندانه داربه رنگ سفید وجود دارد که در میان گنبد های مخروطی شکل خوزستان از طراحی منحصر به فردی برخوردار است. مواد به کار برده شده در ساخت بنای آرامگاه یعقوب لیث، خشت خام است که با ملات گچ و خاک نقوش برجسته ای بر روی بنا طراحی شده است.
به نقل ریش سفیدان مردم روستای شاه آباد، حدود ۲۰ الی ۲۵ سال قبل کتیبه ای بر دیوار گنبد آرامگاه قرار داشته که به خط عربی قدیم به دفعات مکرر نام یعقوب لیث سردار بزرگ ایران و اولین شهریار ایرانی پس از اسلام، ذکر شده بوده است.
در اطراف مقبره ی یعقوب لیث، گورستان هایی وجود دارد که بیانگر وجود شهر جندی شاپور و قدمت تاریخی این منطقه است. برخلاف نمای بیرونی بنا که بیانگر زیبایی تاریخی است، درون آرامگاه در شرایط مناسبی قرار ندارد. برای اتصال و مقاومت ضریح آهنی از تکه چوب های صندوق میوه بهره گرفته شده است و بر روی دیوارهای آرامگاه تارهای عنکبوت، سیم و میخ های زنگ زده و موکت های فرسوده شده به چشم می خورد.
آرامگاه یعقوب لیث صفاری از بناهای قدیمی به جا مانده از دوره سلجوقیان است
بازسازی آرامگاه یعقوب لیث صفاری
در طی سال های متمادی آرامگاه یعقوب لیث صفاری بار ها مرمت شد.
آخرین عملیات بازسازی مقبره ی بزرگمرد صفاری، در ۲۰ مرداد ۱۳۹۸ صورت گرفت. در طی این عملیات به دلیل خطای پیمانکار پروژه، دیوار ضلع جنوبی آرامگاه تخریب شد.
یعقوب لیث احیا کننده ی زبان فارسی
زمانی که حکومت ساسانی متزلزل شد، زبان عربی در جایگاه زبان فارسی درآمد و به مرور زمان زبان فارسی به فراموشی سپرده شد. پس از فروپاشی ساسانیان اولین پادشاهی که پس از ۲۰۰ سال زبان فارسی را زبان رسمی کشور اعلام کرد، یعقوب لیث صفاری بود.
در جنگی که میان ایرانیان و خوارج رخ داد، ایرانیان بر غارتگران چیره شدند. در این هنگام شاعری قصیده ای را به زبان عربی در وصف یعقوب لیث سرود؛ یعقوب شاعر را سرزنش کرد و به او گفت: ” چیزی که من اندر نیابم، چرا باید گفت ” پس از این واقعه، در سال ۲۵۴ قمری زبان رسمی دربار فارسی شد و گویش مردم به زبانی غیر از زبان فارسی ممنوع اعلام شد.
تندیس یعقوب لیث صفاری در دزفول خوزستان
تصویر مجسمه برنزی از یعقوب لیث صفاری
یعقوب لیث صفاری اولین ژنرالی بود که پس از اسلام در راستای متحد سازی ملت ایران تلاش های بی وقفه کرد. مقبره ی یعقوب لیث در ۱۲ کیلومتری شهر سیستان قرار دارد لذا مجسمه ای در ورودی شهر دزفول نصب گردیده است که در سال ۱۳۶۵ توسط پدر مجسمه سازی ایران به نام ابوالحسن صدیقی ساخته شد.
شکل ظاهری تندیس، نشان دهنده ی نبرد یعقوب لیث بر روی اسب است. جنس مجسمه از برنز می باشد. این معماری در نوبه ی خود یکی از شاهکار هایی مجسمه سازی ایران به شمار می رود.
سرشت نیکوی یعقوب لیث صفاری
یعقوب لیث هیچگاه خواستار جنگ نبوده و این خصوصیت او باعث محبوبیت وی شده بود
همان طور که بیان کردیم یعقوب لیث به واسطه ی اخلاق و منش نیکو توانست فرماندهی سپاه ایران را بر عهده بگیرد. او در تمام تصمیم گیری هایش با درباریان مشورت می کرد و در رسیدگی به امور با جدیت تمام تلاش می کرد.
در طول شبانه روز ۱۷۰ رکعت نماز را دربارگاه الهی به جا می آورد و در اعمال سنت حسنه روزانه ۱۰۰۰ دینار به نیازمندان صدقه می داد.
یعقوب لیث در هیچ برهه زمانی آغازگر جنگ نبوده است. قبل از آغاز جنگ خدا را شاهد می گرفت که اگر رقیب خواستار ادامه جنگ بود، آن گاه به میدان نبرد می رود.
اقدامات یعقوب لیث صفاری در ایران
در طی جنگ هایی که در دوره ی فرمانروایی یعقوب لیث رخ داد پیروزی های متعددی عاید ملت ایران شد. از جمله جنگ هایی که یعقوب لیث فرماندهی آن ها را بر عهده داشته است می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• جنگ یعقوب لیث با عمار خارجی
• لشکر کشی یعقوب لیث به استان کرمان و فارس برای مغلوب سازی حامیان خوارج
• فتح خراسان
• جنگ یعقوب لیث با صالح این حجر
• جنگ یعقوب صفاری با علویان
• نبرد دیرالاقول
زمان مناسب برای بازدید از آرامگاه یعقوب لیث صفاری
در میان فصول مختلف سال، بهترین زمان برای بازدید از دزفول و شوشتر فصل بهار است. درواقع در فصل بهار درختان تازه شکوفه می کنند و طبیعت منطقه پوشیده از برگ سرسبز درختان است. در فصل پاییز و زمستان نیز آب و هوای دزفول مطبوع می شود.
اما در فصل تابستان، هوای دزفول به شدت گرم می شود. لذا توصیه می کنیم در فصل تابستان عازم سفر به خوزستان نشوید.
دسترسی به آرامگاه یعقوب لیث صفاری
آدرس: استان خوزستان- ۱۰ کیلومتری جاده ی دزفول به شوشتر- روستای شاه آباد- آرامگاه یعقوب لیث صفاری
