چرا زنان قاجار سیبیل داشتند / انیس الدوله در دربار ناصرالدین شاه
برای همه ی ما جای تعجب دارد که چرا زنان قاجار اکثرا چاق, زشت و سیبیلو هستند. اما چرا آن ها چنین استایل و شکلی را برای خود انتخاب مینمودند.
ارادت خاص شخص ناصرالدین شاه به سبیل کلفت!!
سالهاست که همه ی ما با دیدن تصاویر زنان درشت هیکل دوران قاجار شگفت زده می شویم . چطور همه تا این حد چاق هستند ؟ چرا همه سبیل دارند آن هم به این شدت ؟ چطور ابروی همگی اینقدر پر پشت و انبوه و پیوسته است ؟ خالهای گوشتی سیاه چرا این همه رایج بوده اند ؟
وجه مشترک همه این تصاویر شخص عکاس است . یعنی ناصر الدین شاه. او که به مناسبت موقعیتش, نخستین عکاس ایرانی است تنها کسی بوده که می توانسته این تعداد گسترده عکس از زنان حرمسرا بگیرد .
این طور که از قراین و شواهد بر می آید چهره ها در این عکسها چندان واقعی نیستند . سبیلها و ابروها و خالهای گوشتی گویا همگی با مداد مشکی کشیده شده اند. چرا ؟
گویا ابروی ضخیم و به هم پیوسته , سلیقه ی شاه بوده و او این گونه ابرو را می پسندیده . نقاشی سبیل زنان هم گویا راهی برای عرض ارادت و علاقه ی ایشان به شخص شاه سبیل کلفت بوده . باقی چیزها مانند خال گوشتی هم احتمالا به تکرار زیاد عکاسی از چهره ی زنان و نیاز به ایجاد تنوع مربوط بوده .
تعدادی از عکسهای به جا مانده , از چهره ی “انیس الدوله” زن قدرتمند دربار ناصری هستند . انیس الدوله که دربسیاری از نوشته ها زن زیبایی معرفی شده در عکسهای ناصر الدین شاه چهره ی متفاوتی دارد .
این تصویری است که با نور پردازی و کادر بندی مناسب , چهره ای زیبا از انیس الدوله به نمایش می گذارد :
انیس الدوله سوگلی ناصرالدین شاه قاجار
ولی در این عکس که سوژه دورتر ایستاده و شاید کیفیت نور و چاپ هم پایین تر بوده سوگلی ناصر الدین شاه ناگهان زشت می شود.
انیس الدوله سوگلی ناصرالدین شاه قاجار
تصاویر زیادی از انیس الدوله هستند که در هر کدام سوگلی ناصر الدین شاه چهره و آرایش و لباس دگرگونه ای دارد . در یکی دور چهره با گل تزیین شده و در دیگری با دارا بودن چارقد سفت و محکم سینه ها برهنه هستند!!! در تصویری می بینیم که زنان شکلک در آورده اند و در دیگری خواجگان حرمسرا در کنار بانوان هستند .
در تصویر پایین اثر مداد مشکی در ضخیم و به هم پیوسته شدن ابروی کمانی انیس الدوله به روشنی به چشم می آید .
انیس الدوله سوگلی ناصرالدین شاه قاجار
از آنجایی که بیشتر عکسهای ناصر الدین شاه از زنان حرم بوده می توان حدس زد که برای فرار از تکرار مکررات بانوان را وامی داشته دستی در چهره و سر وضع خود ببرند و تفاوت ایجاد کنند .
ناصرالدین شاه به همراه انیس الدوله و عالیه خانم
شاید بتوان نتیجه گرفت که این عکسها نشانگر چهره ی واقعی زنان آن دوران نیستند و چون قرار بر نمایش عمومی آنها نبوده صرفن هدف سرگرمی شاه را تامین می کرده اند .
یکی از نخستین سلفی های جهان در حرمسرای ناصرالدین شاه
تصویر بعدی عصمت الدوله دختر بزرگ ناصرالدین شاه و همسر دوست محمدخان معیرالممالک است. ناصرالدین شاه پدر عصمت الدوله درباره آرایش او می نویسد:
وعده داشتیم خانه ظل السلطان از صبح رفتیم … من و ظل السلطان و نایت السلطنه رفتیم اندرون از همان راه گلخانه … عصمت الدوله سبیل داشت, به قدر سبیل نایب السلطنه.
عصمت الدوله دختر بزرگ ناصرالدین شاه
چاقی ملاک زیبایی زنان دوره قاجار
حتماً تا به حال تصاویر زیادی را از زنان دوره قاجار بویژه دوره ناصری دیده اید و شاید این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که چرا آن زنان تا این حد چاق و فربه بوده اند. یکی از دلایلش علاقه مردان به زنان چاق بوده!
طایفه قاجار، آخرین سلسه ترک تبار حاکم بر ایران بودند که حکومت آنها به دست رضا خان پهلوی برانداخته شد. در زمان قاجار نیز مانند سایر طوایف ترک زمامدار حکومت ایران، چاقی یکی از ملاکهای زیبایی و دلربایی زن به شمار میرفت! البته این مسئله در زمان قاجار به اوج خود رسید و مردان قاجار بیش از سایر سلسله های ترک به این موضوع اهمیت میدادند.
در زمانهای قدیم (پیش از رنسانس) چاقی در کشورهای غربی نشان از ثروت و مکنت بود و این طور تلقی میشد که افراد چاق است، توانایی خوب خوردن و چاق شدن را به واسطه ثروتمندی، دارند. این مسئله تا جایی در میان طبقه اشراف غرب حائز اهمیت بود که حکام و ثروتمندان پس از صرف غذا به عمد (مثلا با بردن انگشت به حلق) کل غذای خورده شده را برمیگردانند تا معده خالی شود و از نو به خوردن بپردازند!
در مقابل فقرا، هیکلهایی نحیف و لاغر داشتند که ناشی از عدم بضاعت مالی و صرف غذای مناسب تلقی میشد اما چاقی در میان قاجاریان، نوعی زیبایی برای زنان به شمار میرفت. چنان که با دقت در عکسهای به جا مانده از آن دوره درمییابیم، تعداد زنان چاق بسیار بیشتر از مردان فربه بوده است.
ایرانیان در دوران قاجار ملاک زیبایی زن را به جای صورت، به چاقی اومی دانستند و همواره زنان فربه، از محبوبیت بیشتری در دربار شاهان قاجار برخوردار بودند.
چاقی ملاک زیبایی زنان دوره قاجار بود
کارلا سرنا، نویسنده و روزنامه نگار فرانسوی پس از دیدار با انیس الدوله در سال ۱۲۹۴ هجری قمری، در خاطرات خود درباره وی می نویسد:بسیار چاق و درشت اندام است و غذای زیادی می خورد… حتی به من خورده می گیرد و لاغر و خشکیده ام… می گوید مردان ایرانی زنان چاق را دوست دارند و هر چه زنی فربه تر باشد نزد شوهرش عزیز تر و مقرب تر است…
همچنین نقل کرده اند که روزی یکی از اشراف زادگان اروپائی در این باب از ناصرالدین شاه سوال می کند و جویای علت می شود که چرا زنان چاق در دید او زیباترند و شاه قاجار در پاسخ می گوید:شما به هنگام مراجعه به قصابی گوشت می ستانید یا استخوان!؟
انیس الدوله سوگلی ناصرالدین شاه
در میان همین زنان چاق، علاوه بر شکم بزرگ، داشتن غبغب یکی از مهم ترین زینت های زن به شمار می رفته است و باز نقل می کنند انیس الدوله (که زیباترین زن عهد قاجار با معیار آن زمان به شمار می رفته) دارای غبغبی بسیار بزرگ و به اصطلاح هفت طبقه بوده است.
