اخیرا تصویب طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی موجب شده کاربران درباره آینده اینترنت در ایران نگران شوند. اما چه چیزی پیش روی ماست؟
در این مدت که حواس بیشتر مردم به سمت خوزستان و کمبود آب در این منطقه کشور بود، نمایندگان مجلس در حال کار کردن بر روی طرحی به نام صیانت از کاربران در فضای مجازی بودند؛ طرحی که به گفته فعالان در این زمینه بسیار شتاب زده و گنگ نوشته شده و می‌تواند باعث نابودی آینده اینترنت در ایران شود.
حال که ساعاتی پیش، نمایندگان مجلس نیز با این طرح موافقت نمودند، نگرانی عموم مردم و همینطور افرادی که در فضای مجازی کسب و کار خود را در اینترنت راه‌اندازی کرده‌اند، بیشتر شده است. از این رو، در این گفتار به بررسی آینده اینترنت در ایران خواهیم پرداخت.
آینده اینترنت در ایران
هرچند فعالان در زمینه تکنولوژی و اینترنت از همان روزهای اول نگرانی و مخالفت خود را با اجرای طرح مبهم صیانت از کاربران در فضای مجازی اعلام نمودند و کارزار مخالفت با طرح صیانت فضای مجازی نیم میلیون نفر امضا جمع کرده است، اما حال که خبر موافقت مجلس با طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی شنیده میشود، همه ایرانیان نگران آینده اینترنت در ایران هستند.
در واقع، فعالان در زمینه فناوری اطلاعات و کسب و کار آنلاین معتقدند که با اجرای کامل این طرح از سوی مجلس، آینده اینترنت در ایران به هیچ عنوان امیدوار کننده نیست و به بیانی دیگر، این طرح مجلس موجب مرگ اینترنت خواهد شد. امروز عادل طالبی، دبیر انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی در لایو اینستاگرام تجارت نیوز اعلام کرد:
می‌توان گفت در صورت اجرای کامل طرح مسدودسازی اینترنت، مرگ اینترنت در ایران فرا رسیده است.
این گفته آقای طالبی را رضا الفت‌نسب، عضو هیئت مدیره انجمن کسب و کارهای اینترنتی نیز تائید نمود. طالبی در ادامه گفته‌های خود بیان کرد:
حق حاکمیت حق مشروع و صحیحی است و ما با این موضوع مشکلی نداریم. اما این تصمیم برای هشتاد میلیون آدم گرفته میشود و باید با دقت و کارشناسانه باشد.
الفت نسب نیز در ادامه صحبت‌هایش راجع به آینده اینترنت در ایران گفت:
نمی‌توانیم از واژه مرگ استفاده کنیم اما با این شیوه که این طرح به مجلس ارائه شد اگر به همین منوالی که دوستان پیشنهاد دادن عمل کنند چیزی از اینترنت فعلی باقی نخواهد ماند.
همه ما به خوبی می‌دانیم که در این دو سال گذشته که کرونا افراد را خانه نشین کرد، تعدادی زیادی از مردم شغل‌های خود را از دست دادند و خانه نشین شدند. برخی از آنها در این مدت سعی نموده‌اند از طریق کسب و کار اینترنتی امرار معاش کنند و حال که صحبت از این طرح و تصویب آن در مجلس مطرح شده، خیلی از آنها دوباره مشاغل خود را از دست می‌دهند. الفت‌نسب ضمن اشاره به این موضوع، درباره تعداد بیکاران جامعه گفت:
با توجه به دوران کرونا معاش مردم به مشکل خورد حداقل ۳۰۰ هزار نفر هستند که با خانواده هایشان رقم بالاتری هستند چیزی بیش از یک میلیون نفر است. در واقع تنها نگرانی ما این است که نسخه جایگزین نداریم. اگر برنامه‌ای مانند اینستاگرام داشته باشیم از خدایمان است که از آن استفاده کنیم.
طالبی در ادامه صحبت‌های الفت‌نسب به این مسئله اشاره کرد که حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار کسب و کار مستقیم و خدمات زیرساختی در ایران داریم و تمام این کسب و کارها اگر کمرشان نشکند دست و پایشان قطع میشود. حال سوالی که پیش می‌آید این است که چه کسانی در این رابطه تصمیم می‌گیرند؟
چه کسانی در خصوص آینده اینترنت در ایران تصمیم گیری می‌کنند؟
گفتنی است که ابعاد این طرح شتاب زده و مبهم بسیار گسترده است و حتی روی دنیای ارزهای دیجیتالی نیز تاثیر می‌گذارد. الفت‌نسب درباره اثرات این طرح گفته است:
چه ارز آنلاین چه کسب و کار دیجیتال به این طرح ارتباط دارند. کمیسیونی که تشکیل شده است یک ابر کمیسیون از ۲۳ نفر هستند شامل نیروهای مسلح، سپاه پاسداران و… فقط یک نفر از بخش خصوصی دراین کمیسیون حضور داردکه آن هم وابسه به دولت است.
در واقع، همانطور که طالبی نیز به این موضوع اشاره کرده، چیزی که نگرانی مردم را بیشتر می‌کند این است که اختیارات این کمیسیون بسیار زیاد است و اختیارات زیادی را دارد. وی بیان کرده است:
آنچنان اختیاراتی به این کمیسیون تفویض شده است که آدم می‌ترسد. چگونه توقع دارید به کمیسونی اعتماد کنیم که هیچ چیزنمی‌توان به آنها گفت و تمام اختیارات در دست آنها است.
البته این سخنان بدین معنا نیست که این فعالان و حمایت گران آنها طرفدار اینستاگرام باشند و چه بسا آنها به دنبال یک برنامه جایگزین مناسب هستند تا بتوان از ان به جای اینستاگرام یا دیگر شبکه‌های اجتماعی استفاده نمود.
همینطور در این شرایط که مشکلات و دغدغه‌های مهم‌تری در کشور وجود دارد، واگذاری این طرح به کمیسیون کار شتابزده‌ای است. به علاوه، الفت‌نسب درباره بندهای این طرح ادامه داد:
موافقین طرح همیشه داستان تعریف می‌کنند اما مخالفین می‌گویند طرح را بخوانید. مردم هنوز نمی‌دانند چه خطری در انتظارشان است. این مسیر راه بی بازگشت است.
طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی چیست و چه مشکلاتی دارد؟
مطمئنا اگر شما تاکنون متن کامل طرح صیانت از فضای مجازی را مطالعه کرده باشید، متوجه شده‌اید که با تصویب کامل این طرح چه اتفاقاتی بر سر آینده اینترنت در ایران خواهد آمد و اجرایی شدن این طرح یعنی تا چند سال آینده دیگر خبری از اینترنتی که امروز در دسترس ماست، نخواهد بود.
محمد کشوری، یکی از پژوهشگران فناوری اطلاعات این طرح را به زبان ساده بیان کرده است. وی گفته کمیسیونی که قبلاً به عنوان یک نهاد داخلی با اعضا و اختیارات محدود ذیل مرکز ملی فضای مجازی تشکیل شده بود، بر اساس قانون جدید اعضا و اختیاراتش تا بالاترین حد ممکن (حتی فراتر از وزارت ارتباطات و شانه به شانه شورای عالی فضای مجازی) با حضور حداکثری نهادهای حاکمیتی و انتصابی جایگاه قانونی پیدا می‌کند تا مسئول سیاستگذاری و تنظیم مقررات فضای مجازی و بخش ارتباطات کشور شود. به طور کلی، پیامدهای مهم این طرح به شرح زیر است:
- طبق ماده 11 این طرح، تمامی خدمات پایه کاربردی داخلی و خارجی (خدمات مهم و اثرگذار فضای مجازی) اعم از پیام رسان‌ها (بله، سروش، واتساپ)، شبکه‌های اجتماعی، موتورهای جستجو برای فعالیت خود می‌بایست مجوز بگیرند، قوانین کشور و تعهدات ابلاغی کمیسیون را رعایت کنند و در داخل ایران هم نماینده داشته باشند.
- طبق ماده 24 و بند 3، این خدمات پایه کاربردی داخلی و خارجی اجازه خارج کردن داده‌های کاربران را به خارج کشور ندارند و هویت تمامی کاربران مشخص و احراز شده باشد.
- با توجه به ماده 25، صاحبان این پلت فرم‌ها می‌بایست ظرف حداکثر ۱۲ ساعت محتوای مجرمانه موجود در شبکه و پلتفرم خود را طبق دستور کمیته فیلترینگ پالایش کنند.
- طبق ماده 4 بند 22، سران قوا، وزرا، نمایندگان مجلس، اعضای شورای نگهبان، استانداران و معاونین وزرا در چارچوب ضوابط مصوب، حق حضور در پلتفرمهای خارجی فاقد مجوز را دارند.
- با توجه به ماده 7، مرزبانی فضای مجازی به ستادکل نیروهای مسلح واگذار میشود.
- ماده 8 این طرح بیان می‌کند که برای اجرای اصل ۲۵ قانون اساسی (جلوگیری از شنود غیرقانونی و ضابطه مند کردن شنود قانونی اطلاعات) کمیته ای زیر نظر دادستان کل این وظیفه را بر عهده می‌گیرد.
- طبق ماده 13، با تشکیل یک صندوق که منابع آن از محل درآمد، حق امتیاز و جرایم اپراتورها تامین میشود از خدمات پایه کاربردی حمایت میشود.
- ماده 16 بیان می‌کند که برای استفاده از خدمات خارجی در کشور سقف تعیین میشود و در صورت اینکه میزان استفاده از حد مشخص شده بیشتر گردد، سرعت اینترنت بین المللی به شدت کاهش خواهد یافت.
- طبق ماده 17، ارائه خدمات پرداخت الکترونیک صرفا برای پلتفرمهای دارای مجوز داخلی مجاز است.
- ماده 19 و 26 بیان می‌کند که تبلیغ، ترویج و اشاعه خدمات پایه خارجی ممنوع و جرم است (حتی اگر مجوز داشته باشند). اما تبلیغ تجاری در پلتفرمهای خارجی دارای مجوز اشکال ندارد.
- با توجه به ماده 21 و 29، استفاده دستگاه‌های دولتی از خدمات خارجی (چه مجوز داشته باشند چه نداشته باشند) برای کارهای اداری و اطلاع رسانی ممنوع و جرم است (بجز در مواردی که کمیسیون اجازه دهد)
- با توجه به ماده 23، تمام گوشی‌ها و تبلت‌ها و ادوات هوشمند وارداتی اگر اپلیکیشن‌های خدمات پایه فاقد مجوز را به صورت پیش فرض نصب داشته باشند یا امکان نصب اپلیکشن‌های خدمات پایه داخلی به صورت پیشفرض را نداشته باشند، در حکم قاچاق به حساب می‌آیند.
- طبق ماده 27 تبصره 2، خدمات پایه خارجی اگر در مهلت مقرر مطابق ضوابط این قانون مجوز نگیرند فیلتر می‌شوند.
- ماده 29 بیان می‌کند که برای تقریباً همه تکالیفی که به دوش دستگاه‌های مختلف اجرایی و غیره در این قانون گذاشته شده، ضمانت اجرایی از طریق جرم انگاری مناسب صورت گرفته است و مجرمین را به سزای اعمالشان می‌رسانند.
- تولید، تکثیر، توزیع، فروش،انتشار و در دسترس قرار دادن فیلترشکن جرم است و مجازات آن حبس و جزای نقدی است.
