NFT چیست و چه کاربردی دارد؟ چیزی درباره توکن‌های غیرقابل‌تعویض (Non-fungible tokens) شنیده‌اید؟ این روزها هرجا می‌رویم، حرف رمزارزها و توکن‌های ان اف تی است. می‌گویند بازار این دارایی‌های دیجیتالی قابل‌خریدوفروش داغ است و سودهای کلانی به همراه می‌آورند. پس واجب است که با آنها و کاربردشان آشنا شویم.
NFT چیست و چرا اهمیت دارد؟
هر ان اف تی (NFT) نماینده اشیایی حقیقی یا غیرحقیقی در دنیای واقعی است. مثلا این توکن‌ها می‌توانند نماینده یک اثر هنری، ویدئو یا موسیقی باشند. NFT را اینترنتی خریدوفروش می‌کنند و برای معامله هم معمولا از رمزارزها استفاده میشود. نرم‌افزار رمزگذاری ان‌اف‌تی‌ها هم مشابه برنامه رمزارزهای دیگر است.
هر توکن دارایی دیجیتالی رمزنگاری‌شده‌ای است که می‌توانید آن را خریدوفروش کنید. ان اف تی‌ها از سال ۲۰۱۴ در بازار هستند، اما مدتی است که معروف شده‌اند و همه‌جا را تسخیر کرده‌اند. کاربران از این توکن‌ها برای معامله آثار هنری دیجیتالی بهره می‌برند.
در سال ۲۰۲۱ میلادی (سال ۱۴۰۰ شمسی)، ارزش بازار توکن‌های مذکور به رقم قابل‌توجه ۴۱هزارمیلیارد دلار رسید. این مقدار معادل ارزش تقریبی کل بازار هنرهای زیباست، یعنی مبلغی که هنر در دنیای واقعی تا به حال به خود ندیده است.
به‌طور کلی، NFTها منحصربه‌فرد هستند و کُدهای هویتی مخصوص دارند و همین باعث میشود که حالتی تجملاتی و کمیاب پیدا کنند. این ویژگی در تقابل با رمزارزهای دیگر است. تعداد رمزارزها معمولا بی‌شمار است و انگار به منبعی نامتناهی وصل هستند و عرضه و تقاضا است که روی ارزش‌شان اثر می‌گذارد.
این روزها وضعیت ان اف تی چیست؟
این روزها، بیشتر ان‌اف‌تی‌ها تولیدات دیجیتالی هستند که پیش‌تر در دنیای واقعی خلق شده‌اند. مثلا ویدئوهایی از بازی‌های لیگ بسکتبال آمریکا (NBA) یا هنرهای دیجیتالی که در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام معروف شده‌اند هم می‌توانند در قالب NFT معامله شوند.
یکی از هنرمندان معروف در زمینه هنر دیجیتالی مایک وینکلمن (Mike Winklemann)، معروف به بیپل (Beeple)، است. او تابلویی از ۵هزار نقاشی روزانه خود را به‌عنوان NFT در حراج مشهور کریستی به‌قیمت ۶۹٫۳میلیون دلار فروخت. شاید بپرسید وقتی همه می‌توانند در اینترنت چنین اثری را ببینند، چرا این‌قدر ارزشمند و گران است.
دلیلش این است که NFT به صاحبش اجازه می‌دهد مالکیت اصل اثر را از آنِ خود کند. هر NFT شناسه هویتی مخصوص به خود را دارد که نقش سند مالکیت را برای خریدار توکن بازی میکند.
اگر بخواهیم صادق باشیم، خودنمایی با مالکیت ان‌اف‌تی‌های معروف خیلی جلب‌توجه کرده است. در واقع شاید خود توکن‌ها آن‌قدر ارزشمند نباشند و این نام و حواشی‌شان است که آنها را ارزشمند و مالکیتشان را مهم میکند.
تفاوت رمزارزهای دیگر با NFT چیست؟
روش برنامه‌نویسی ان اف تی شبیه روشی است که برای اتریوم و بیت‌کوین (معروف‌ترین رمزارزهای دنیا) استفاده میشود. البته این تنها شباهت NFT به رمزارزهای دیگر است.
پول‌های حقیقی و رمزارزها قابل‌مبادله هستند و ارزش‌شان هم همیشه برابر است. مثلا همیشه ارزش یک دلار معادل ارزش یک دلار دیگر است. ارزش بیت‌کوین‌های مختلف هم با یکدیگر برابر است.
همین ویژگی باعث میشود که رمزارزهایی مانند بیت‌کوین و ارز شیبا به‌سادگی در بستر شبکه‌های غیرمتمرکزی مانند بلاک‌چین قابل‌معامله باشند. شبکه‌های بلاک‌چین با نظارت کاربران فعالیت می‌کنند و هیچ ناظر و هسته مرکزی خاصی آنها را مدیریت و سازمان‌دهی نمی‌کند، اما داستان ان‌اف‌تی‌ها فرق میکند. هر ان اف تی امضای دیجیتالی مخصوصی دارد که مانع از برابری ارزش آن با ان‌اف‌تی دیگر میشود. مثلا ویدئویی که از صحنه‌های هیجان‌انگیز لیگ بسکتبال آمریکا به حالت NFT درآمده است با نقاشی دیجیتالی یک هنرمند از نظر ارزش مادی برابر نیست.
نحوه عملکرد NFT چیست؟
سازوکار ارز NFT چیست و چطور کار میکند؟ این توکن‌ها در بستر بلاک‌چین یا همان شبکه‌های غیرمتمرکز به‌وجود می‌آیند. این شبکه‌ها مدیر و سازمانی مرکزی برای کنترل و مدیریت ندارند و همه امورشان بر عهده کاربران است. تراکنش‌ها و اقدامات مختلف در چنین شبکه‌هایی شفاف و با آگاهی کل کاربران انجام می‌شوند.
ان‌اف‌تی‌ها می‌توانند از اشیایی دیجیتالی ساخته یا ضرب شوند که نماینده اشیایی حقیقی یا غیرحقیقی‌اند، مانند:
- هنرهای گرافیکی؛
- تصاویر متحرک گرافیکی (GIFs)؛
- ویدئوها و صحنه‌هایی جذاب از ورزش‌های مختلف؛
- اشیای موجود در کلکسیون‌ها؛
- موسیقی؛
- کتانی‌های مجازی با طراحی‌های منحصربه‌فرد؛
- اسکین‌های (SKIN) بازی‌های مجازی و ویدئویی.
اسکین‌ها در بازی‌های ویدئویی کاربرد دارند. در این بازی‌ها، سلاح‌ها، پوشش‌ها و قابلیت‌هایی وجود دارند که به آنها اسکین یا پوسته گفته میشود و کاربران با بهره‌مندی از آنها می‌توانند در بخش‌های مختلف بازی به‌خوبی عمل کنند. این ویژگی‌ها که اسکین نام دارند در قالب NFT به فروش می‌رسند.
فروش توئیت‌ها در قالب NFT
حتی توئیت‌ها (پُست‌های شبکه اجتماعی توئیتر) هم می‌توانند حکم NFT را داشته باشند. جک دورسی که هم‌بنیان‌گذار توئیتر است، نخستین توئیت خود را به‌عنوان NFT به‌قیمت ۲٫۹میلیون دلار فروخته است.
ان‌اف‌تی‌ها تا حدی شبیه اشیای موجود در کلکسیون‌ها هستند، با این تفاوت که حالت دیجیتالی دارند. مثلا به‌جای اینکه کاربری تابلویی بخرد و به دیوار بیاویزد، فایل دیجیتالی‌اش را می‌خرد و صاحبش میشود.
هر NFT می‌تواند فقط یک مالک داشته باشد. خالقان آنها هم امضای مخصوص به اثر خود را دارند و مالک آن به شمار می‌روند. به‌عبارت دقیق‌تر، خالق هر ان‌اف‌تی می‌تواند آن را بفروشد اما حق امضای اثر همچنان متعلق به سازنده‌اش خواهد بود.
کاربردهای NFT چیست؟
بلاک‌چین و NFTها به هنرمندان و تولیدکنندگان محتوا اجازه می‌دهند که از آثارشان نفع مالی ببرند. مثلا نقاشان برای نمایش و فروش آثارشان دیگر محدود به گالری‌ها و حراجی‌های حضوری نخواهند بود و کافی است اثر هنرمند در قالب NFT مستقیم به مشتری فروخته شود.
حق و حقوقی که برای دو طرف معامله در نظر گرفته میشود هم می‌تواند امکان رسیدن به سود را برای هنرمندان بیشتر کند. اگر هنرمند با خریدار توافق کند که با هر بار فروش اثر درصدی سود به او برسد، در طی سال‌ها از کارش درآمدزایی میکند.
البته کاربردهای NFT به درآمدزایی برای هنرمندان محدود نمی‌شود. برندهای معروفی مانند تاکوبل (Taco Bell) هم ان‌اف‌تی‌هایی ساخته‌اند و با فروش‌شان به خیریه‌ها کمک می‌کنند. افراد مشهوری مانند اسنوپ داگ یا اِمینم هم در دنیای ان‌اف‌تی‌ها حضوری فعال دارند و به بازارش رونق داده‌اند.
نحوه ساخت و فروش NFT چیست؟
هر فایل چندرسانه‌ای (multimedia) می‌تواند به NFT تبدیل شود؛ عکس، متن، فایل صوتی یا ویدئویی از واقعه‌ای پرطرف‌دار و مهم. علاوه بر اینها، چیزهای دیگری مانند آیتم‌های موجود در بازی‌های مجازی (آواتارها، اسلحه‌ها، واحدهای پولی) و زمین‌های مجازی در متاورس (metaverses) را هم میشود به NFT تبدیل کرد.
هر فایل دیجیتالی می‌تواند به شکل NFT دربیاید. با انتخاب فایل مدنظر و فرمتش، ان‌اف‌تی برای عرضه و فروش آماده میشود. فایل‌های تصویری معمولا در قالب فرمت PNG یا GIF ارائه می‌شوند. برای فایل‌های متنی هم فرمت PDF رایج است. فایل‌های صوتی و ویدئویی هم در قالب‌های MP3 و MP4 عرضه می‌شوند.
به فرایند تبدیل فایل تولیدشده به دارایی دیجیتالی ارزشمند، ضرب‌کردن (minting) می‌گویند.
نحوه تعیین ارزش هر NFT چیست؟
قانون خاصی برای قیمت‌گذاری وجود ندارد و تولیدکننده و فروشنده ان‌اف‌تی تصمیم می‌گیرند هر توکن را به چه قیمتی بفروشند. البته اگر NFT منحصربه‌فرد و فقط یکی از آن موجود باشد، ارزش بیشتری خواهد داشت. اگر از NFT چند کپی موجود باشد، ارزشش کمتر میشود.
قوانین مختلفی وجود دارند که برای معامله ان‌اف‌تی‌ها به کار می‌روند. مثلا بعضی از معاملات با این شرط پیش می‌روند که فروشنده اولیه از فروش‌های بعدی توکن هم درصد مشخصی سود ببرد.
مراحل ضرب یا همان تولید NFT:
- دسترسی به رایانه؛
- ورود به پلتفرم‌های معروف تولید NFT؛
- ثبت‌نام و انتخاب گزینه خلق NFT در پلتفرم؛
- بارگذاری فایل دیجیتالی مدنظر و نهایی‌کردن خلق ان اف تی.
پس از خلق NFT، باید دنبال بستری مناسب برای فروش آن باشید. یکی از بازارهای خریدوفروش NFT را انتخاب و اثرتان را برای فروش در آن ارائه کنید.
نحوه خرید NFT چیست؟
اگر می‌خواهید NFT بخرید، لازم است چند نکته مهم را بدانید. پیش از هرچیز باید کیف پول دیجیتالی برای ذخیره‌کردن رمزارزها و ان‌اف‌تی‌ها داشته باشید. بر اساس اینکه NFT مدنظرتان با چه رمزارزی خریدوفروش میشود، به خرید مقداری از آن رمزارز هم نیاز خواهید داشت.
مثلا اگر قرار است NFT مدنظرتان با اتر (Ether) خریده شود، به مبلغی از این رمزارز معادل با ارزش ان‌اف‌تی مذکور در کیف پولتان نیاز خواهید داشت.
می‌توانید با کارت اعتباری در پلتفرم‌های مخصوص رمزارزهای گوناگون بخرید. این پلتفرم‌ها عبارت‌اند از:
- کوین‌بیس (Coinbase)؛
- کراکن (Kraken)؛
- ای‌تورو (eToro)؛
- پی‌پَل (PayPal)؛
- رابین‌هود (Robinhood).
پس از خرید رمزارز، آن را از صرافی به کیف پولتان منتقل کنید. یادتان باشد که خرید رمزارز یا معامله‌اش در صرافی‌ها کارمزد هم دارد و درصدی از مبلغ تراکنشتان به‌عنوان کارمزد از حسابتان کسر میشود.
بازارهای معروف خرید NFT
با داشتن کیف پول دیجیتالی و مبلغی رمزارز برای خرید ان اف تی می‌توانید به بازارهای معروف زیر بروید و ان‌اف‌تی مدنظرتان را بخرید:
- اوپن‌سی (OpenSea.io)؛
- رِریبل (Rarible)؛
- فاندیشن (Foundation).
مزایا و معایب ارز NFT چیست؟
این توکن‌ها هم مزیت دارند و هم عیب. مثلا امکان درآمدزایی برای هنرمندان و کسانی که فایل‌های دیجیتالی ارزشمند تولید می‌کنند از مزایای آن است. درآمد کلانی از خریدوفروش ان اف تی های معروف نصیب افراد میشود که راهی برای درآمدزایی است.
البته نباید فراموش کنید که هیچ ارگان و دولتی از بازار این توکن‌ها پشتیبانی قانونی نمی‌کند و اصلا قانونی رسمی درباره‌شان وجود ندارد. همین مسئله باعث افزایش خطر سرمایه‌گذاری در بازار ان‌اف‌تی‌ها میشود. چیزی که سابقه چندانی ندارد و آینده‌اش هم مشخص نیست، ریسک سرمایه‌گذاری دارد.
معروف‌ترین ان‌اف‌تی‌ها
شاید معروف‌ترین ان اف تیِ این روزها کریپتوکیتی (cryptokitties) باشد. این توکن‌ها در نوامبر ۲۰۱۷ (حوالی آبان و آذر ۱۳۹۶) رونمایی شدند و هرکدام از آنها طرحی از بچه‌گربه‌ای کارتونی دارند. هر توکن طرحی منحصربه‌فرد و قیمتی مخصوص به خودش به اتر (ether) دارد. چند هفته پس از رونمایی از این توکن‌های NFT، طرف‌داران سینه‌چاکی برایشان پیدا شدند و میلیون‌ها دلار اتر برای خریدشان صرف شد.
ان اف تی معروف دیگر مجموعه بورد ایپ یات کلاب (Bored Ape Yacht Club) است. قیمت بالا و حضور افراد مشهور در بازار خریدوفروش این توکن‌ها باعث پرشورترشدن معاملاتشان شده است.
NFT بخریم یا نخریم؟
این روزها همه دنبال خرید NFT هستند، اما این کار درست است؟ واقعیت این است که کسی نمی‌داند آینده ارز دیجیتال NFT چیست و در آینده چه اتفاقی برایش خواهد افتاد. شاید احتیاط و سرمایه‌گذاری محدود در بازارهای ان‌اف‌تی بهتر باشد.
تصمیم‌گیری درباره سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی مختلف تصمیمی شخصی است. خودتان باید با توجه به بودجه، شرایط زندگی و البته میزان خطرپذیری‌تان دست به سرمایه‌گذاری بزنید و داستان NFT هم همین است.
یادتان نرود که احتمال دارد ان اف تی‌هایی که می‌خرید در آینده به فروش نرسند. شاید هم ارزش‌شان در زمان فروش کمتر از زمان خرید شود. واقعیت این است که بازار رمزارزها و NFT وضعیت چندان مشخصی ندارند و آینده‌شان شفاف نیست. پس احتیاط هنگام فعالیت در چنین بازارهایی ضروری است.
شما بگویید
تا به حال در بازار ان اف تی فعالیت کرده‌اید؟ لطفا تجربه‌ها و نظرات خود را با ما هم در میان بگذارید.
