تا به حال نام هارپ را شنیده‌اید؟ هارپ واژه‌ای است که در سال‌های اخیر هنگام بروز حوادث طبیعی سر زبان‌ها می‌افتد. در فضای مجازی شایعات زیادی درباره تکنولوژی هارپ منتشر شده است، شایعاتی که هارپ را عامل بروز انواع حوادث طبیعی دانسته‌اند. با این حال، این شایعات هرگز نگفته‌اند که هارپ دقیقا چیست. در این مقاله، سعی می‌کنیم درباره تکنولوژی هارپ به زبان ساده توضیح بدهیم، اینکه چه‌کار می‌کند و چرا نظریات توطئه پیرامون آن فاقد اعتبارند.
تکنولوژی هارپ چیست؟
واژه هارپ مخفف عبارت «برنامه تحقیقاتی شفق فعال با فرکانس بالا» است که در زبان انگلیسی هارپ (HAARP) تلفظ می‌شود. هارپ مرکزی تحقیقاتی در ایالت آلاسکاست. در این مرکز، آرایه‌‌ای از ۱۸۰ آنتن فرستنده وجود دارد که در زمینی به مساحت ۱۳ هکتار نصب شده‌اند. این آرایه‌ها به مجموعه‌ای از ژنراتورها متصل‌اند که روی هم رفته توانی برابر ۳٫۶ مگاوات ایجاد می‌کنند. این توان ایجادشده به‌صورت امواج الکترومغناطیسی با بسامد (فرکانس) ۲٫۷ تا ۱۰ مگاهرتز از طریق این آنتن‌ها به‌سوی آسمان منتشر می‌شود.
شاید این اعداد و ارقام گیج‌کننده به نظر برسند. اگر بخواهیم ساده‌تر بگوییم، این مرکز در واقع یک گرم‌کننده بزرگ برقی است. همان‌طور که وقتی بخاری برقی خانه را روشن می‌کنید، هوای اطراف در اثر تابش حرارتی گرم می‌شود، هارپ نیز چنین کاری می‌کند با این تفاوت که هدف هارپ گرم‌کردن و برانگیختن لایه‌ای مشخص در هوای اطراف کره زمین به‌نام «یونوسفر» است.
پیش از آنکه سراغ این پرسش برویم که چرا با هارپ یونوسفر را گرم می‌کنند، ابتدا کمی لایه یونوسفر را معرفی می‌کنیم.
لایه یونوسفر چیست و در کجا واقع شده است؟
شاید در کتاب‌های جغرافیا یا زمین‌شناسی با لایه‌های مختلف سیاره‌مان آشنا شده باشید. جو زمین از لایه‌های مختلفی تشکیل شده است. یونوسفر یا یون‌کره نیز یکی از لایه‌های جو زمین است. این لایه تقریبا از ارتفاع ۵۰کیلومتر سطح زمین آغاز می‌شود و تا ارتفاع حدود ۵۰۰کیلومتری ادامه می‌یابد. یونوسفر مانند کمربند دورتادور زمین را فراگرفته است.
به‌علت برخورد پرتوهای پرانرژی خورشید مانند پرتوی فرابنفش، اتم‌های این لایه از هوا دچار برانگیختگی می‌شوند و ۱ یا چند الکترون خود را از دست می‌دهند. در نتیجه اتم‌های این لایه به ۱ اتم یونیزه با بار مثبت تبدیل می‌شوند. نام یونوسفر هم به همین دلیل انتخاب شده است. پس ما با کمربندی از اتم‌های یونیزه‌شده و الکترون‌های آزاد روبه‌رو هستیم.
لایه یونوسفر چه اهمیتی دارد؟
مهم‌ترین نقش یونوسفر در ارتباطات رادیویی و مخابرات راه دور است. برای رساندن پیام‌های رادیویی به کسی که در فاصله بسیار دوری از ما قرار دارد، باید راهی برای فرستادن امواج رادیویی به او پیدا کنیم. ما نمی‌توانیم امواج را مستقیم به گیرنده او ارسال کنیم، چراکه زمین گرد است و فرد در خط دید ما نیست. اینجاست که یونوسفر به کمک ما می‌آید. ما امواج رادیویی با بسامد پایین (مثلا سیگنال‌های تلفن همراه) را با کمک یک ایستگاه فرستنده به آسمان می‌فرستیم. این امواج به لایه یونوسفر برخورد می‌کنند و در محدوده وسیعی بازتاب می‌شوند. این امواج بازتاب‌شده به ایستگاه گیرنده و سپس به تلفن همراه ما می‌رسند.
هارپ؛ دستگاهی برای مطالعه یونوسفر
حال می‌توانیم به پرسش اول خودمان برگردیم. چرا با هارپ یونوسفر را گرم می‌کنند؟ گاهی اوقات طوفان‌های خورشیدی باعث بروز آشفتگی در این لایه می‌شوند، آشفتگی‌هایی که منجر به اخلال در ارتباطات می‌شود.
با کمک آنتن‌های هارپ در مقیاسی که میلیون‌ها بار کوچک‌تر از طوفان‌های خورشیدی است، امواج پرانرژی را به‌سمت یونوسفر می‌فرستیم تا باعث تحریک (داغ‌شدن) موقتی قسمتی کوچک از این لایه شویم. سپس دستگاه‌های اندازه‌گیری واقع در مرکز هارپ، این تغییر و تحولات را اندازه‌گیری می‌کنند. بدین ترتیب ما دانش خود را درباره این لایه و آشفتگی‌های ایجادشده در آن افزایش می‌دهیم.
تاریخچه هارپ
ساخت هارپ در سال ۱۹۹۳ شروع شد. ۱ سال بعد، یعنی در زمستان ۱۹۹۴، این مرکز با ۱۸ آنتن با توان ۳۶۰ کیلوات کارش را آغاز کرد. توسعه پروژه هارپ در سال‌های بعدی ادامه یافت تا اینکه در سال ۱۹۹۹ میلادی، تعداد آنتن‌ها به ۴۸ عدد رسید و چندین دستگاه اندازه‌گیری جدید نیز نصب شدند. در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ نیز تعداد آنتن‌ها بیشتر شدند و به ۱۸۰ آنتن با توان ۳٫۶ مگا وات رسیدند.
سرمایه‌گذار و بهره‌بردار این پروژه نیروی هوایی و دریایی ایالات متحده آمریکا بودند. این ۲ نیرو بودند که برای اولین بار طرح این پروژه را ارائه کردند.
چرا ارتش آمریکا هارپ را ساخت؟
شاید حضور نظامیان در این پروژه شک‌برانگیز باشد و در واقع یکی از دلایل طرح نظریات توطئه مختلف نیز همین مسئله است. البته همان‌طور که گفتیم، مطالعه یونوسفر برای ارتباطات راه دور مهم است که در ارتباطات نظامی مهم‌تر هم می‌شود. شاید اخلال در ارتباطات تلفنی شهروندان برای مقطعی کوتاه اهمیت چندانی نداشته باشد، اما برای ارتباطات نظامی چنین نیست. بنابراین ۲ نیروی هوایی و دریایی ایالات متحده آمریکا می‌خواستند با مطالعه این لایه، دستگاه‌های خود را در برابر این اخلال‌های احتمالی بهینه‌تر کنند.
گرچه هارپ پروژه‌ای نظامی بود، هرگز محرمانه نبود. همه داده‌ها و نتایج مطالعه هارپ از آغاز تا به امروز در محافل علمی در دسترس بوده‌اند. همچنین امروزه دیگر این پروژه در اختیار ارتش آمریکا نیست. از سال ۲۰۱۵، مدیریت هارپ به دانشگاه فیربنکس آلاسکا سپرده شده است.
تکنولوژی هارپ و نظریات توطئه
حضور ۲ نیروی نظامی به‌عنوان پیمانکار و شکل آزمایش‌های هارپ، باعث شده است این مرکز از زمان ساخت تا به امروز همواره منشأ نظریات توطئه مختلف باشد. یکی از معروف‌ترین این نظریات را هوگو چاوز، رئیس‌جمهور پیشین ونزوئلا، در سال ۲۰۱۰ مطرح کرد و مدعی شد زلزله بزرگ هائیتی کار هارپ بوده است. همچنین در فضای مجازی فارسی‌زبان نیز برخی حوادث طبیعی مانند زلزله یا طوفان به هارپ نسبت داده شده‌اند. در کنار اینها، کنترل ذهن و دستکاری آب‌وهوا نیز از موارد دیگری هستند که به این پروژه نسبت داده می‌شوند.
هارپ و زلزله
واقعیت این است که هیچ‌کدام از این نظریات مبنای علمی و حتی منطقی ندارند. مثلا چگونه یک مجموعه فرستنده با توان ۳٫۶ مگاوات که انرژی خود را به‌سمت آسمان می‌فرستد، می‌تواند باعث بروز زمین‌لرزه در دل زمین شود؟
انرژی لازم برای ایجاد زمین‌لرزه بم که حدود ۶٫۵ ریشتر بود، معادل انفجار ۴٫۵میلیون تن تی‌ان‌تی است. انرژی لازم برای ایجاد زلزله به‌بزرگی ۵ ریشتر نیز معادل انفجار حدود ۳۱هزار تن تی‌ان‌تی است. توان ۳٫۶ مگاواتی آنتن‌های هارپ در مقایسه با این اعداد هیچ است. تازه بخشی از این توان نیز به‌شکل انرژی گرمایی در بدنه آنتن‌ها و هوای پیرامون هدر می‌رود. بنابراین اینکه تکنولوژی هارپ زلزله ایجاد می‌کند، مبنای علمی ندارد.
هارپ و دستکاری آب‌وهوا
درباره دستکاری آب‌وهوا نیز باید گفت که آب‌وهوای کره زمین مجموعه‌ای بسیار گسترده و سامانه‌ای پیچیده است. یعنی هزاران عامل بزرگ و کوچک در تعامل با یکدیگر پدیده‌های آب‌وهوایی را شکل می‌دهند. حال چگونه ممکن است یک مرکز کوچک در گوشه‌ای از جهان با توان اندکی که دارد بتواند این مجموعه بزرگ و پیچیده را برای رسیدن به هدفی خاص دستکاری کند؟ واقعیت این است که تا به امروز بشر نتوانسته است آب‌وهوا را با مداخله فناورانه دستکاری کند. مثلا آنچه که باروری ابرها نامیده می‌شود هم تلاشی نافرجام و شکست‌خورده است که در بیشتر نقاط دنیا به‌دلیل تأثیر اندک و بی‌فایده‌اش کنار گذاشته شده است. وقتی ما نمی‌توانیم ابرها را به باریدن وادار کنیم، چطور انتظار داریم که پدیده‌های عظیمی مانند طوفان‌ها را کنترل کنیم؟
کلام پایانی
دانش بشر درباره اتمسفر و نقش آن در حیات بشر همچنان در حال تکامل است. هارپ تنها یکی از مراکز مطالعه لایه‌های مختلف جو کره زمین است. با این حال این مرکز یکی از مهم‌ترین و قوی‌ترین مراکز تحقیقات است که در نوع خود منحصربه‌فرد محسوب می‌شود. در بخش دیدگاه‌ها منتظر نظرات و پرسش‌های شما هستیم.
