مقنعه بلند سیاه تا نزدیک پیشانی اش آمده. چهره خسته اش پشت ماسک بزرگی پنهان است. نیمی از صورتش را ماسک پوشانده؛ ساده و بی آلایش است. مانتوی تیره اش هم گشاد است هم بلند. کنار خیابان ایستاده، برخی از رانندگان برایش بوق می زنند، جلوی پایش ترمز می کنند، چیزهایی به زبان می آورند که دخترک سرخ شود، از شرم آب شود. چیزی نمی گوید روی بر می گرداند.
همشهری آنلاین - محمد صادق خسروی علیا: دختر جوان مجبور است بایستد کنار خیابان تا سوار تاکسی شود. خیابان آشوب است. آزارگران هر زن یا دختری جوانی را در هر نقطه ای از خیابان گیر بیاورند، فارغ از اینکه شلوغ باشد یا خلوت با الفاظ رکیک و پیشنهادات وقیحانه به سراغش می روند.
سحر همچنان در کنار یکی از خیابان های غرب پایتخت منتظر تاکسی است. او منشی یک دفترخانه رسمی است و پوشش بسیار ساده ای دارد اما با این وجود دست از سرش بر نمی دارند. او می گوید: «روزانه حداقل در مسیر و رفت و آمدم چند نفر در پیاده رو و خیابان مزاحمم می شوند. واقعا از رفتار برخی سر در نمی آورم. الان طوری شده که انگار چه چیزی پوشیدی و نوع لباس اصلا اهمیتی ندارد. هر چیزی بپوشم مزاحم های خیابانی دست بردار نیستند. از تیکه پرانی و الفاظ رکیک گرفته تا اصرار و سماجت برای سوار ماشین شدن. شما ظاهر مرا ببین! از این ساده تر کسی لباس نمی پوشد. اما خودم در حیرتم باز با این پوشش ساده و بی آرایش هم مزاحمم می شوند.»
روی نیمکت پارک ملت چند دختر جوان نشسته اند که تجربه های تلخشان را در مورد مزاحمت و آزارهای خیابانی بازگو می کنند. مینا می گوید: «بارها امتحان کرده ام. کسی که به قصد مزاحمت از خانه بیرون می زند هر دختر و زن جوانی را سر راهش باشد تیکه باران می کند. به نظرم این یک نوع بیماری روانی است. بارها امتحان کرده ام و لباس های خیلی ساده پوشیدیم و فقط یک ضد آفتاب به صورتم زدم اما باز در معابر و خیابان های خلوت و شلوغ آزارگران به دنبالم افتادند، تعقیبم کردند و مزاحمم شدند.»
زهره ترک شدم
مریم ماجرای یک نیم روز هولناک را تعریف می کند. او می گوید: «گاهی وقت ها از ترس زهره ترک می شوم. وقتی یک ماشین با دو مرد در کوچه یا خیابان تعقیبم می کنند دست و پایم بی جان و سرد می شود. باور کنید چند باز آنقدر ترسیدم که نزدیک بود پس بیفتم. یک بار دریکی از کوچه های خلوت خیابان نجات الهی در روز روشن دو مرد با ماشین پا به پایم می آمدند و و با اصرار می خواستند که سوار ماشین شان شوند. آنقدر ترسیده بودم که دهانم قفل شده بود. صدای ضربان قلبم که به شدت در سینه ایم می کوبید را می شنیدم. آنها دست بردار نبودند. سراسیمه زنگ یک خانه را زدم. خدا را شکر خانمی سریع آیفون را جواب داد تا به او گفتم در را باز کرد و من وارد آن آپارتمان شدم. خانم میانسال بسیار مهربانی بود. بنده خدا با عجله پایین آمد هنوز آن دو مرد ایستاده بودند جلوی در. اما تا آن زن میانسال را دیدند پا به فرار گذاشتند.»
امان از دست پیرمردها!
مزاحم های خیابانی از گروه های سنی مختلفی هستند؛ حتی افراد مسن! تقریبا می توان گفت بیشتر زنان و دختران جوانی که با آنها مصاحبه شده مورد آزار لفظی و حتی فیزیکی همه گروه های سنی قرار گرفته اند. بیتا باقری دانشجوی سال سوم روانشناسی عمومی دانشگاه آزاد می گوید: «هیچ چیز به اندازه این زجر آور و چندش آور نیست که یک مرد با سن و سال بالا در کوچه و خیابان به دنبالت بیفتد و متلک بارت کند. بارها برای من پیش آمده که مردان سن بالا با الفاظشان برایم مزاحمت ایجاد کرده اند. بیشترشان یک شاسی بلند چینی سوار شده اند و با آن سعی دارند دختران جوان را سوار ماشین شان کنند.»
با بچه هم مزاحمم می شوند
خانم شایسته زن جوانی است که کودک ۳ ساله ای دارد. او می گوید برخی از مزاحم های خیابانی آنقدر قبیح رفتار می کنند که آدم شوکه می شود. من یک مادر هستم و با چشم ناپاکشان می بینند با بچه ام آمده ام بیرون. تصور این است که باید حداقل با یک زن متاهل و یک مادر که همراه بچه اش است احترام گذاشت اما انگار برای برخی این چیزها اصلا هیچ اهمیتی ندارد. با این وجود هم الفاظ رکیک نثارم می کنند! یکی از مزاحم‌ها ماهها به دنبال من می افتاد اصلا جرات نمی کردم به همسرم بگویم. می دانستم آنقدر عصبانی می شود که بلایی سر آن پیرمرد می آورد. به همین خاطر به برادرم که مرد آرام تری هست ماجرا را بازگو کردم. او یک روز آمد یقه اش کرد، بعد از آن دیگر ندیدمش و رفت پی کارش.»
سکوت می کنیم یا فرار
واکنش دختران و زنان جوان در مواجهه با آزارگران خیابانی در کشور ما فقط سکوت است. اگر احساس خطر کنند و در جای خلوت باشند و یا شرایط فرار و ترک محل مهیا باشد چاره ای جز فرار از مهلکه نمی بینند.
نگار می گوید: «چاره ای جز سکوت نداریم. به نظرم اگربا چنین آدم هایی دهان به دهان نشوم بهتر است.»
سحر می گوید: من سکوت می کنم اما به شدت حالم بد می شود: «مجبوریم به سکوت. اصلا چه بگویم؟ واقعا نمی دانم باید چه کار کنم. اما این سکوت مرا از درون ویران می کند.»
نگار در ادامه می گوید این سکوت برایش تبعات روانی دارد: «دلم می خواهد بخوابانم زیر گوش شان. فقط اینطوری دلم خنک می شود. وقتی حرف رکیک می شونم حسابی خود خوری می کنم.»
الهام می گوید: «سکوت می کنم. چند بار هم نزدیک بود در دام خفت گیری شان گرفتار شوم خواست خدا بود که فرار کردم. اینجور مواقع از جنس خودم که زن است متنفر می شوم و با تمام وجود احساس می کنم که ضعیف هستیم.»
آمار رسمی ؛ افزایش ۹۸ درصدی مزاحمت های خیابانی
طبق آخرین آمار رسمی ناجا مزاحمت های خیابانی برای نوامیس از ۷۰ هزار مورد به ۱۴۲ هزار مورد رسیده است. این آمار رسمی برای اولین و آخرین بار سال ۹۶ توسط رادیو و تلوزیون اعلام شد. براساس این آمار مزاحمت های خیابانی در آخرین آمار رسمی اعلامی، ۹۸ درصد افزایش داشته است.
خیابان های شلوغ و بازارها، چهره نیمه عریان یک جامعه را به نمایش می گذارد. در واقع در سطح شهر می توان آمار غیر رسمی از مزاحمت های خیابانی به دست آورد. تکنیک تحقیقی که بر پایه مشاهده و مصاحبه است و بسیاری از جامعه شناسان و رفتارشناسان این تکنیک را برای شناسایی و تحلیل آسیب های اجتماعی به کار می گیرند.
آزارگران بیمارند
مجید ابهری که آسیب شناس و متخصص علوم رفتاری است پژوهش های میدانی در رابطه با آزارها و مزاحمت های خیابانی انجام داده است. او در گفتگو با همشهری آنلاین با تایید افزایش آزارهای خیابانی می گوید:«مزاحمت های خیابانی از آسیب های جدی اجتماعی است که این روزها موجب آزار بسیاری از بانوان و دختران می شود. معمولا آزارهای خیابانی در صورتی محقق می شود که فرد دور از تربیت خانوادگی بوده و ارزشهای ایمانی فاصله گرفته است. »
او ادامه می دهد:« آزارهای خیابانی تنها فیزیکی نیست بلکه به شکل کلامی و نگاهی نیز صورت می گیرد. متاسفانه برخی رانندگان در سطح خیابان با وقاحت تمام اسباب زحمت بانوان می شوند. در مقابل آنها توقف می کنند و با الفاظ رکیک برای بانوان مزاحمت ایجاد می کنند. آزارهای خیابانی نشانه بیماری روحی و عصبی فرد است چراکه افراد سالم و دارای تربیت اخلاقی هیچگاه برای نوامیس دیگران مزاحمت ایجاد نمی کنند.»
مردان جامعه بی تفاوت شده اند
ابهری با بیان اینکه در مکان های پر ازدحام و پرجمعیت بیشتر نوع آزارهای فیزیکی است که موجب زحمت بانوان می شود، می گوید:« دو دهه قبل مردان جامعه در مورد آزارهای خیابانی از خود واکنش نشان می دادند. یعنی فرد آزارگر به شکلی موثر توسط مردان کنترل و پیشگیری می شد. اما به دلیل گرفتاری های مختلف اجتماعی و اقتصادی و همچنین سوق یافتن جامعه به سمت فردگرایی خیلی از مردان در مقابل اینگونه حرکت ها اقدام موثری انجام نمی دهند.»
بسیاری از زنان خانه نشین شده اند
به گفته این آسیب شناس، آزارهای خیابانی به شدت به روحیه بانوان آسیب می زند و دلیل افزایش آن فاصله گرفتن برخی از مردان و پسران جوان از ارزشهای اخلاقی است و چون کمتر با آنها برخورد می شود در اجتماع جدی تر و وقیح تر شده است:«باید به بانوان آموزش داد که از مکان های خلوت، تاریک و کم عبور تردد نکنند. چراکه معمولا در اینگونه اماکن آزارگر ها به اهداف خود می رسند. همچنین پلیس های سیار و شهروندان می توانند عامل موثری برای پیشگیری از این اسیب باشند. بسیاری از بانوان از ترس همین آزارها از خیر کار کردن در بیرون از منزل گذشته و خانه نشین شده اند. اینگونه افراد مانع حضور بانوان مومن و پاک دامن در جامعه می شوند بنابراین برای پیشگیری از آزارهای خیابانی باید تربیت اسلامی اخلاقی در جامعه افزایش یابد و به بانوان آموزش داده شود و مردم نیز خود به عنوان عوامل پیشگیری در این حرکت پیشگام شوند.»
قانون چه می گوید؟
متلک پرانی، دست درازی، تعقیب و مسائلی از این دست از مصادیق مزاحمت خیابانی محسوب می‌شود. ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات بیان کرده هر کس در اماکن عمومی یا معابر، متعرض زنان و کودکان شود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنها توهین کند مجازات خواهد شد. به موجب این ماده قانونی حبس از ۲ تا ۶ ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق مجازات افرادی است که جرم مزاحمت خیابانی را مرتکب شوند.
قوه قضایی نیز نظریه مشورتی‌ای درباره صادر کرده بود که مطابق آن برای تحقق جرم ماده ۶۱۹، به کار بردن الفاظ رکیک شرط نیست. این یعنی لازم نیست فرد حتما به زن یا کودکی توهین کند و از الفاظ رکیک استفاده کند تا عملش مصداق مزاحمت خیابانی تلقی شود. برا مثال همین که یک فرد زنی را تعقیب کند عملش جرم و قابل مجازات است یا برای مثال اگر لفظی یه کار ببرد که فحش محسوب نمی‌شود، اما عرفا مزاحمت تلقی شود فرد مجرم است.
به موجب ماده ۶۳۸ قانون مجازات اگر کسی به در مکان‌های عمومی علنا کار حرامی انجام دهد علاوه بر کیفر عمل به حبس از ۱۰ روز تا ماه یا تا ۷۴ صربه شلاق محسوب می‌شود. همچنین این ماده بیان کرده اگر فرد عملی را انجام دهد که نفس و خود عمل کیفر ندارد (جرم نیست)، اما باعث جریحه دار شدن عفت عمومی می‌شود به حبس از ۱۰ روز تا ۲ ماه یا تا ۷۴ صربه شلاق محکوم می‌شود. از قسمت دوم این ماده قانونی نیز می‌توان درباره موضوع مزاحمتهای خیابانی استفاده کرد.
به موجب ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، برای مجازات فردی که ایجاد مزاحمت کرده لازم نیست حتما شاکی خصوصی وجود داشته باشد یعنی اگر شخصی شاهد مزاحم شدن یک مرد به زنی شود می‌تواند به استناد ماده ۶۳۸ از آن فرد شکایت کند.
