سراب ملوسان در ۱۷ کیلومتری شمال شهرستان نهاوند از توابع استان همدان و نزدیک روستایی به همین نام واقع شده است. منطقه ملوسان که از جاذبه های گردشگری نهاوند می باشد ، دارای چشمه های جوشان است که از دل کوه بیرون آمده و آب مورد نیاز کشاورزان را فراهم می سازد. این سراب هر ساله گردشگران زیادی را به خود جذب می کند، همچنین غارهای دوقلوی و دشت پهناور آن که به کوههای سراب ختم می شود، از جاذبه های طبیعی و بکر منطقه هستند. البته از لاله های واژگون نباید گذشت چرا که از اوایل اردیبهشت چهره بسیار زیبایی به کوه می بخشند. زمينهای اطراف اين سراب، سرسبز و خرم و بيشتر روستاهای اطراف آن کوهستانی است و بهمين علت از قديم، بهترين منطقه پرورش بز کوهی و انواع شکارهای مختلف بوده‌است.

“ملوسان” کجاست؟

منطقه حفاظت شده ملوسان با سیمای کوهستانی، دره‌ها و پناهگاه‌های فراوان و با وسعتی حدود 9 هزار و 500 هکتار در فاصله 24 کیلومتری شمال غربی شهرستان نهاوند، در محدوده طول جغرافیایی 48 درجه و 18 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 34 درجه و 42 دقیقه تا 34 درجه و 42 دقیقه شمالی، واقع شده است.

منطقه همدان و به نقل از سایت اداره کل حفاظت محیط زیست استان، وضعیت پوشش گیاهی، منابع آبی و شرایط اقلیمی منطقه حفاظت شده ملوسان، زیستگاه مناسبی را فراهم کرده که درسال 73 به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام و در سال 89 به منطقه حفاظت شده ارتقاء سطح یافت.

راه‌های اصلی دسترسی به منطقه ملوسان راه روستایی گوشه سعد وقاص به طائمه و ملوسان است که از کیلومتر 14 جاده نهاوند – کرمانشاه شروع شده و پس از طی 10 کیلومتر به پاسگاه ملوسان ختم می‌شود.

کمترین ارتفاع موجود در منطقه در حدود 1600 متر از سطح دریا (واقع در جنوب‌غربی منطقه) و مرتفع‌ترین نقطه دارای ارتفاع 2910 متر از سطح دریا (در قله کوه شادمانه) در حدود مرکز منطقه واقع است.

از نظر تقسیم بندی حوزه‌های آبریز اصلی کشور، در حوزه آبریز کرخه، زیر حوزه گاماسیاب و واحدهای هیدرولوژیک ملایر و نهاوند– شیوان قرار گرفته است.

در منطقه مذکور تعداد 12 دهنه چشمه با دبی‌های گوناگون موجود است که از مهمترین آنها می‌توان چشمه‌های دوزخ دره، لیساب، اسماعیل‌خانی، دره بید و موناک را نام برد. در واقع این منطقه دارای کمترین مشکل کم‌آبی در بین بیشتر مناطق استان است. در حاشیه منطقه آبادی‌های بابا کمال، گل زرد، هرهره، قشلاق نجف، میانگران، طایفه، ملوسان و ده سرخه‏ قرار دارد.

بر طبق بررسی‌های صورت گرفته در منطقه تعداد 152 گونه گیاهی وجود دارد. از این میان تعداد 138 گونه علفی، تعداد 3 گونه درختی، 9 گونه درختچه‌ای و 12 گونه بوته‌ای است.

در این منطقه گونه‌های گیاهی از قبیل هزار خار استوانه‌ای، سیاه تنگرس فارسی، تنگرس، کتان سفید، پونه سای مواج، پونه سای تنک، آویشن دنایی برگ نقره‌ای، آویشن، شلیل، مینای صخره‌ای، لبدیسی بوته‌ای نمدی، گل گندم زاگرسی، گل گندم بیابانی، زبان پس قفای غده‌دار، مریم‌گلی سیخک‌دار، لب خرگوشی و چارچار دنایی جزء گونه‌های در معرض تهدید هستند.

در منطقه ملوسان در مجموع تعداد 253 گونه از پنج رده جانوران شامل 34 گونه پستاندار، 164 گونه پرنده، 34 گونه خزنده، 4 گونه دوزیست و 17 گونه ماهی گزارش شده است.

از بین گونه‌های پرندگان، لک لک سفید، عقاب دریایی دم سفید، سارگپه، سارگپه پا بلند، پیغو، قرقی، عقاب دو برادر، عقاب تالابی، عقاب شاهی، عقاب طلایی، کرکس، هما، دال، عقاب مار خور، بحری، بالابان، شاهین، لیل و دلیجه جزء گونه‌های ارزشمندتر در منطقه هستند.

از بین خزندگان، لاک‌پشت مهمیزدار و کورمار و از بین پستانداران کَل و بز(پازن)، قوچ و میش، شنگ، کفتار، گرگ و خفاش نعل اسبی بزرگ گونه‌های در معرض تهدید منطقه هستند.