مدیر عامل خانه توسعه روستا و عشایر ایران در نشست علمی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری، در خصوص توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی روستایی گفت: تبدیل روستاها به شهر (در بسیاری از موارد) یک خطای استراتژیک است که اگر ما به اصل جامعه پایدار روستایی دست پیدا نکنیم، مصیبت حاشیه نشینی دامن کشور را رها نخواهد کرد.
دکتر سید ابوالفضل رضوی، مدیر علمی هفتاد و هشتمین نشست علمی-تخصصی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری با موضوع «توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی روستایی در برنامه ششم و رویکرد برنامه توسعه هفتم» که به صورت مجازی برگزار شد، ضمن بیان نظرات خود در زمینه اهمیت ایجاد اشتغال پایدار در روستاها گفت: طراحی برنامه هفتم توسعه در زمینه توسعه روستاها باید به سمتی میل پیدا کند تا بتوانیم شاهد اشتغال پایدار در روستاهای کشور باشیم.
وی در تعریف روستا گفت: در تعریف جدید روستا باید سه‌گانه اشتغال، زیست‌پذیری و امنیت را در نظر داشت. تبدیل روستاها به شهر (در بسیاری از موارد) یک خطای استراتژیک است که اگر ما به اصل جامعه پایدار روستایی دست پیدا نکنیم، مصیبت حاشیه‌نشینی دامن کشور را رها نخواهد کرد.
در ادامه این نشست دکتر حبیب جباری، معاون امور برنامه‌ریزی، نظارت و آمایش سرزمین سازمان برنامه و بودجه کشور در خصوص دستاوردهای برنامه ششم توسعه در مورد توسعه اشتغال‌زایی روستایی اظهار کرد: با وجود تلاش گسترده و تخصیص اعتبارات متنوع، مثل یک و نیم میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه به منظور توسعه اشتغال در روستاها استفاده شد، نزدیک به ۱۵۲ هزار طرح روستایی تحت پوشش قرار گرفت، با این وجود تا نقطه مطلوب فاصله داریم.
جبّاری در خصوص درس‌آموخته‌های توسعه مناطق روستایی در استان‌ها در طول برنامه ششم توسعه، گفت: از تسهیلات محوری باید به سمت برنامه‌محوری میل پیدا کنیم. با پول‌پاشی صرفاً نمی‌شود شغل پایدار در روستا ایجاد کرد. سهم استان‌ها از توسعه روستایی باید به صورت مشخص معلوم می‌شد.
وی ادامه داد: بالغ بر ۱۰ هزار گزارش در طول برنامه ششم توسعه تنها در خصوص توسعه روستایی استان‌ها تدوین شده است. نتایج این گزارشات می‌تواند مورد استفاده در طراحی برنامه هفتم توسعه قرار بگیرد.
جباری افزود: ایجاد اشتغال در مناطق روستایی در برنامه هفتم باید مبتنی بر برنامه محوری پیش برود و در این برنامه می‌بایست فشار را از منابع کم کنیم.
این مسئول سازمان برنامه و بودجه ادامه داد: تقلیل ایجاد اشتغال به پول ارزان‌قیمت «تسهیلات بانکی» یک خطای راهبردی است؛ چرا که در بهترین حالت به نوعی پول‌پاشی بدل می‌شود. تامین مالی خرد لزوماً به معنای تسهیلات ارزان‌قیمت نیست. باید به سمت بنگاه‌محوری در توسعه اشتغال روستایی حرکت کنیم. اشتغال پایدار در شبکه ایجاد می‌شود؛ نه به صورت نقطه‌ای.
جباری تصریح کرد: یکپارچه‌سازی سیاست‌ها و ایجاد پنجره واحد در ارائه خدمات به روستاها مهم است و امیدوارم شبکه بانکی در طول برنامه هفتم از ایجاد «مزاحمت در توسعه» برای روستاها به سمت نقش «مشارکت در توسعه» اشتغال‌زایی روستایی حرکت کند.
دکتر رضا جمشیدی، رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان خراسان رضوی نیز در ادامه عدم توجه به معیارهای پایداری در توسعه روستایی را یک آسیب جدی دانست و گفت: خالی شدن روستاها نتیجه تصمیمات خطای راهبردی است.
وی ادامه داد: در سال‌های اخیر رشد نرخ جمعیت در بخش روستایی همواره منفی بوده است. این یعنی برنامه‌ریزی‌های ما برای توسعه روستاها به درستی طراحی نشده است. البته بحث مدل‌های تقسیمات کشوری در این بین هم نقش مهمی دارد، به گونه‌ای که بسیاری از روستاها، میل به شهر شدن دارند.
جمشیدی در تبیین مفهوم توسعه پایدار در روستاها، گفت: باید با هدف ارتقای سطح کیفیت زندگی در جوامع روستایی و با توجه به اسناد بالادستی به گونه‌ای عمل کنیم که فرد روستایی بتواند با کیفیت بالا در روستای خود زندگی کند. لذا توسعه کارآفرینی توجه به زنجیره ارزش، توانمندسازی روستاییان، حمایت از اقدامات اشتغال‌آفرین از جمله موارد مهم در توسعه پایدار روستاها به شمار می‌رود.
وی درخصوص نقش استان خراسان رضوی طبق برنامه ششم توسعه در خصوص توسعه روستاها، گفت: در این استان بیش از ۱۷۰۳ روستا را مورد مطالعه قرار دادیم. و در روند این مطالعه به ۹۱ زنجیره ارزش در روستاهای مورد مطالعه دست پیدا کردیم. نتیجه این مطالعات ما را به این نکته رسانده است که نیازمند نوعی تخریب خلاق و بازآفرینی در نگاه به اشتغال‌زایی روستایی هستیم.
رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان خراسان رضوی در تبیین پیشنهادات خود به تدوین برنامه هفتم در (سطح ملی) اشاره کرد و گفت: در فاز جدید می‌بایست قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری برای سال‌های برنامه هفتم توسعه تدوین شود و تدابیری اتخاذ شود که منابع به کلیه فعالیت‌ها و برنامه‌های حاصل از خروجی مطالعات تدوین برنامه توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی (موضوع جزء (۱) بند (الف) ماده (۲۷)) استان‌های کشور اختصاص باید.
وی افزود: تدوین برنامه ملی رشد “فراگیر و فقرزدا” از تلفیق برنامه توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی روستایی استان‌ها و همچنین تمرکززدایی و تفویض اختیارات سازمان‌های متولی و مؤثر در توسعه اقتصادی روستایی به استان‌ها از پیشنهادات برنامه هفتم است.
دکتر ابوالفضل یاری، رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قزوین نیز در خصوص تبیین جایگاه روستا در طرح‌های فرادست استان، اظهار کرد: در تبیین سند راهبردی توسعه استان هدفی چون “استانی توسعه یافته و نمونه با فرهنگ اسلامی ایرانی، پیشرو در خدمات ملی، توسعه علمی و صنعتی، کشاورزی پیشرفته و گردشگری جذاب” قید شده است.
وی در همین ارتباط ادامه داد: همچنین می‌بایست به صورت دقیق تببین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در روستا با تاکیدات محوری بر طرح آمایش سرزمین، سند راهبردی توسعه استان‌ها و طرح سند توسعه روستایی استان انجام شود.
رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان قزوین در ادامه گفت: یکی از روش‌های سریع و دقیق شناخت ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری و رونق اقتصادی روستاها، روش‌های ارزیابی سریع مشارکتی است.
وی افزود: بر این اساس، محقق با کمک تسهیلگران حرفه‌ای و با حضور در جمع گروه هدف و مشارکت و همفکری آنها می‌تواند ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری تولید روستاها را مورد شناسایی و اولویت بندی قرار داده و با کمک و همیاری خود روستاییان و کارشناسان زمینه لازم برای بهره برداری از این ظرفیت‌ها را فراهم کند.
یاری به محوریت اصول شش‌گانه اشاره کرد و گفت: هر برنامه باید منطبق بر ظرفیت‌های شناسایی شده بوده و در تضاد با اسناد فرادست استان نباشد، حتی الامکان مردم روستا سرمایه‌گذاران اصلی باشند، در حال حاضر سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای اجرای پروژه پیشنهادی منافع عمومی را در بر گیرد. به بیان ساده مردم روستا با پروژه پیشنهادی بیشترین همگامی و همراهی را داشته باشند.
