تپه چغا سفید دهلران مربوط به دوره نوسنگی و عصر مس است که در حاشیه جنوب غرب دهلران در استان ایلام واقع شده است. تپه چغا سفید در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۹۸۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. فعلا ارتش در این مکان مستقر شده و امکان کاوش وجود ندارد.
دهلران با ده هزار سال قدمت ، اولین سکونتگاه بشر به صورت یکجا نشینی (روستا نشینی آغازین) است. وجود رودخانه های میمه در غرب و دویرج در شرق دهلران باعث شده که مهمترین استقرارهای بشری (تپه های باستانی علی کش، موسیان، چغا سفید، فرخ آباد، بیات، سبز) در زمینهای حاصلخیز حد وسط این رودخانه ها شکل گیرند و شهر دهلران را به صورت یک بین النهرین صغیر (میانرودان کوچک) درآورند. دشت تاریخ ساز دهلران اهمیت ویژه ای در باستانشناسی پیش از تاریخ ایران دارد.
موقعیت جغرافیایی تپه چغا سفید
یکی از تپه های مهم و تاریخی دهلران، تپه چغاسفید (عقرب یا قلا) است که در ۴۰۰ متری جنوب غربی شهر دهلران قرار گرفته است. این اثر ارزشمند در سال ۱۹۶۷ میلادی توسط هیات باستان شناسی خارجی مورد حفاری قرار گرفت که گزارش آن در یاد نامه های دانشگاه میشیگان منتشر شده است. این تپه از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که تنها محوطه حفاری شده در دشت دهلران بشمار می رود که تاکنون آثار فرهنگ انتقالی چغامامی در آن آشکار شده است. علاوه بر آثار فرهنگ انتقالی چغامامی، نحوه گذر از دوران نوسنگی به روستانشینی قدیم نیز در آن مشخص شده است.
معضلات
متاسفانه سالهاست یگانی از ارتش بر روی این تپه تاریخی ارزشمند مستقر شده است. حضور ارتش بر روی این تپه با ارزش باعث شده آسیب جدی و غیر قابل تصور برای آن صورت گیرد. متاسفانه کارشناسان میراث فرهنگی برای لحظه ای نمی توانند برای کاوش و از همه مهمتر گرفتن یک تصویر هم در مجاورت این تپه باستانی حضور پیدا کنند. تاسیسات مهندسی ارتش و ساخت و ساز غیرقانونی روی عرصه و حریم تپه باعث آسیب جدی به لایه های سطحی و زیر سطحی شده و در نتیجه فرسایش و از بین رفتن داده های مهم باستانی را به همراه داشته است.
