غار مژاره آبدانان ، یکی از ۸۶ اثر ثبت شده ملی در شهرستان آبدانان واقع در استان ایلام می باشد. علاوه بر زیست پنج گونه کمیاب خفاش در غار مژاره، وجود آب سرد، فضای مفرح، كمر آويزهای متنوع، گياهای كمياب، سقف مرتفع و چشم نواز و سنگواره های موجود در اين اثر طبيعی و شگفت آور از مهم ترين شاخصه های بی نظير غار مژاره آبدانان است. غار مژاره آبدانان در ۲۵ كيلومتری شمال شرق دامنه كبيركوه با موقعيتی بسيار ديدنی، ساختاری طبيعی و زيبا مكانی منحصر به فرد برای گردشگران و علاقه مندان به غارنوردی است.
غار مژاره آبدانان
غارها؛ بناهای بلند، عمارت های عظیم، مساکن متنوع و خیمه های خوش منظرند که بدون ستون و در ورای زمین می خرامند تا نشانی بر اقتدار ایزد اعلا باشند. این خانه های خفته در دل خاک با دلرباترین زینت های زمین و فاخرترین تزئینات طبیعی میزبان موجودات و زیستگاه ظریف ترین جانداران هستند. به گفته زمین شناسان، غارها حفره هایی هستندکه در اثر انحلال سنگ های آهکی و گچ های رسوب شده درلایه فوقانی آب های زیرزمین (ایستایی) تجمع کرده و با فرورفت این آب ها، ذوب شدن آهک ها و گازهای کربنیک و امتزاج آن با هوا و نزولات جوی بوجود می آیند. براساس اسناد علمی برای حفر و ایجاد یک متر از بدنه غارها به ۱۰۰ سال فرصت و زمان نیاز است. در این میان استان ایلام بدلیل قرار گرفتن در محدوده و موازی رشته کوه های زاگرس و ساختارهای آهکی آن، پتانسیل منحصر بفردی جهت تشکیل غار در گذر زمان داشته و به همین دلیل بالاترین اکتشاف را توسط کوهنوردان و غارپژوهان به خود اختصاص داده است. براساس یافته های مسلم تاکنون از مجموع غارهای موجود در استان ایلام، پنج مورد از آن شامل غار قاژه هل (قدح)، کنار، ولی، مژاره (کول هما) و گچه زاغ در محدوده بخش های مرکزی، سراب باغ و کلات مورموری شهرستان آبدانان قرار گرفته اند که ما به معرفی غار کول هما می پردازیم. این غار که در دشت مژاره در پایین دست كبیركوه واقع شده به این نام معروف است، اما نام اصلی آن غار كول هما می باشد.
از شهر آبدانان ۳۵ کیلومتر به سمت شمال شرق و پس از عبور از روستاهای گُلگُل بالا، گُلگُل پائین و سیاه گاو و گذر از یک سربالایی سخت با شیب ۸۰٪ و بطول ۵۰۰ متر به سمت شمال، در دامنه زیبای کبیرکوه پس از حدود ۲ ساعت پیاده روی به یک اثر شگرف و متحیر کننده به نام غار مژاره می رسیم که در دل این کوه سبز و سرافراز جای گرفته است. این غار در بالادست دریاچه های دو قلوی سیاه گاو واقع شده و به گفته کارشناسان و روایت شاهدان، آب این دریاچه از ارتفاعات پیرامون و پایین دست غار سرچشمه می گیرد. اگر گذارتان به دریاچه های سیاه گاو افتاد، سعی کنید تا ساعات ظهر و زمانی که آفتاب روی این دریاچه می افتد، در کنار آن بمانید. آن وقت خواهید دید این دریاچه زلال چطور رنگارنگ و پر زرق و برق می شود. دلیل این اتفاق هم گوگرد و املاح مختلفی است که در آب این دریاچه وجود دارد. جالب تر از همه این که این دریاچه های دوقلو چشمه های جوشان و شیرین هم در عمقشان دارند که زلالی و زیبایی آنها را چند برابر می کنند. این دوگانه زیبا در حدود پانزده كیلومتری شهر آبدانان قرار گرفته و هر سال جمعیت زیادی را برای تماشا به آبدانان می کشاند.
غار مژاره از معروفیت خاصی برخوردار است که هر سال گردشگران، دوستداران طبیعت و محققانی از اقصی نقاط ایران بخصوص در فصول بهار و تابستان از این غار طبیعی بازدید کردده و تصاویر پژوهشی تهیه می کنند. این غار یکی از آثار و اعجاز بزرگ خدای مهربان است که با ۳۵ هزار سال سابقه متعلق به گروه بنگستان و سازند ایلام و جزیی از سازند گچساران است و قدمت آن به دوره نتونین و کامپانین کلستار تعلق دارد. وجود آب سرد، فضای مفرح، كمر آویزهای متنوع، گیاهای كمیاب، سقف مرتفع و چشم نواز و سنگواره های موجود در این اثر طبیعی و شگفت آور از مهم ترین شاخصه های بی نظیر غار مژاره آبدانان است. گرچه ورود به درون این شاهکار الهی، مقداری رعب آور و بخاطر ریزش سنگواره های آهکی سقف و دیواره های آن نیز خطر آفرین است اما وزش نسیم روح پرور، وجود طاق دیسهای متلون در سقف، صدای سمفونی شاد اما ناپیدای حشرات، پرواز نامنظم خفاش ها و شب پره ها، چک چک قطرات آب ازسقف غار، خودنمایی حوضچه های گچی پرآب زلال و جیک جاک پرنده ها و گنجشک های خوش الحان بر آستانه این غار شگرف غار پراسرار مژاره را جذاب و دیدنی کرده است.
کار شناسایی این غار کم نظیر در چندین مرحله توسط کوهنوردان و غارنوردان شهرستان آبدانان با مشورت متخصصان طی سال های گذشته انجام گرفته است. حفره های متعدد و فراوان گچی غار یک به یک مورد بررسی، کنکاش و امکان سنجی برای عبور قرار گرفته اند زیرا مانع و مشکل اصلی برای غارنوردان، خطر ریزش سقف دالان ها و مسدود شدن حفره های ورودی آن است. صدای پیچش باد در آستانه پلکانی غار مژاره، تاریکی مطلق درون غار و عدم اطلاع دقیق از انتهای آن باعث شده که بجز افراد خبره و کوه پیمایان و غارنوردان حرفه ای، افراد عادی نتوانند به داخل آن وارد شوند و با ژرفای این اثر بسیار فاخر طبیعی آشنا گردند.
مشخصات غار مژاره آبدانان
این غار به دوران دوم و سوم زمین شناسی بر می گردد و از نوع زمین های جوان بشمار می آید كه در ارتفاع بیش از یك هزار متری از سطح دریا در ارتفاعات كبیركوه آبدانان واقع شده است. این غار منحصر به فرد، کاملا طبیعی و دارای سه حوضچه آبی در فواصل مختلف است. ورودی غار ۳/۵ متر، طول آن ۳۵۰ متر و ارتفاع آن از سطح دریا به ۱۸۰ متر می رسد. حوضچه های داخلی غار به ترتیب ۳۵، ۲۱ و ۱۸ متر بوده و انتهای غار بسته و پوشیده از لایه های گِلی با رنگ قرمز است. دیواره های غار از سنگ گچی با لایه های براق و رنگ چشم نواز حنایی است که این ترکیب و تنظیم، رنگ‌آرایی و چینش سنگ آویزهای سقف آن بیانگر قدرت خالق کردگار است. اختلاف دمای بیرون غار و داخل آن به ۲۲ درجه می رسد، به طور مثال در فصل گرم سال، هوای بیرون آن ۴۰ درجه و هوای داخل غار به کمتر از ۱۸ درجه سانتیگراد می رسد.
پنج گونه کمیاب از خفاشان شامل بال بلند، خفاش دم موشی بزرگ، دم موشی مسقطی، حنائی و موشی کوچک در غارهای شهرستان آبدانان و بخصوص غار مژاره زیست می کنند که در دیگر غارهای استان ایلام و سایر استان های کشور به ندرت دیده می شوند. خفاش ها به عنوان یکی از اجزای مهم زیست بوم ،نقش های مهمی از جمله کنترل جمعیت حشرات آفت زا، گرده افشانی گیاهان و تولید نوعی غنی از کود کشاورزی را ایفا می کنند بنابراین حفاظت از این جانوران پستاندار که صرفا در غار زندگی می کنند اهمیت ویژه‌ای برای رفاه نوع بشر دارد که البته نیازمند آگاهی عمومی و ارتقای فرهنگ زیست محیطی مردم است. علاوه بر این برابر بررسی های كارشناسی و گزارش گروه غارنوردان شهرستان آبدانان انواع جانداران، پرندگان، بعضی حشرات و حیوانان وحشی در درون غار دیده شده اند. لازم به یادآوری است که اولین مطالعه جامع بر روی حیات جانوری غارهای استان ایلام درسال ۱۳۹۱ آغاز و یک سال و نیم به طول انجامید که طی این پژوهش منسجم و پیوسته، ۳۲ غار در استان ایلام کشف شد که تا بحال ۱۱ گونه خفاش بی نظیر نیز در درون آنها شناسایی شده است.
نحوه دسترسی
راه دسترسی به این غار زیبا از جاده آبدانان-سرابباغ و دریاچه دوقلوی سیاه گاو می گذرد و از كنار جاده آسفالت این دریاچه تا غار بصورت گردنه، خاكی و مالرو است و حدود دو ساعت پیاده روی برای رسیدن به این غار لازم است.
