هر آنچه لازم است در مورد آرتروز زانو بدانید
آرتروز به معنای التهاب یک یا چند مفصل در بدن است و تورم و سفتی در قسمت مورد نظر از علائم اصلی آرتروز به حساب می آیند . هر مفصلی در بدن ممکن است به این بیماری مبتلا شود اما بروز این بیماری در مفصل زانو شایع تر است . آرتروز زانو ممکن است انجام بسیاری از فعالیت های روزمره همچون پیاده روی و یا بالا رفتن از پله ها را برای فرد مشکل کند . این بیماری دارای 100 نوع مختلف بوده و علاوه بر بزرگسالان ، کودکان را نیز تحت تاثیر قرار می دهد . اگرچه درمان قطعی برای بیماری آرتروز زانو وجود ندارد اما با این حال بسیاری از گزینه های درمانی به مدیریت درد این بیماری کمک کرده و روند پیشرفت آن را کنترل می کنند.
آناتومی زانو را پیش از علل آرتروز بدانید
زانو، بزرگ ترین و قوی ترین مفصل بدن است که این مفصل از انتهای تحتانی استخوان ران ، انتحای فوقانی استخوان درشت نی (ساق پا) و پاتلا (زانو) تشکیل شده است. انتهای این سه استخوان با غضروف مفصلی (ماده ای صاف و لغزنده که از زانو و استخوان های ران و ساق پا در هنگام خم شدن محافظت میکند) پوشانده شده است.
دو قطعه غضروف در زانو بین ساق پا و ران وجود دارند و مفصل را ثابت و محکم نگه می دارند . مفصل زانو توسط یک لایه نازک به نام غشای سینویال احاطه شده است که این غشا سبب آزاد شدن مایعی به منظور روان سازی غضروف ها و کاهش یافتن اصطحاک در آن ها می شود.
انواع آرتروز مرتبط با زانو
عمده ترین انواع آرتروز که بر روی عملکرد زانو تاثیر می گذارند ، عبارتند از :آرتروز، روماتیسم مفصلی و آرتریت ناشی از سانحه.
آرتروز
استئوآرتریت شایع ترین شکل آرتروز در زانو است که این بیماری نوعی ساییدگی است که در مفصل زانوی افراد بالای 50 سال رخ می دهد اما با این حال ممکن است در برخی موارد این بیماری در افراد جوان نیز بروز پیدا کند.
در این بیماری، غضروف در مفصل زانو به تدریج از بین می رود و این امر باعث کاهش فضای بین استخوان ها شده و در نهایت موجب ساییدگی آن ها بر روی یکدیگر و بروز درد در این ناحیه می شود .
استئوآرتریت به آرامی پیشرفت کرده و درد آن رفته رفته افزایش پیدا خواهد کرد .
روماتیسم مفصلی
آرتریت روماتوئید یک بیماری مزمن است که به مفاصل مختلف در بدن از جمله مفصل زانو حمله می کند که این بیماری معمولا هر دو زانو را تحت تاثیر قرار می دهد .
در این بیماری غشای سینوویالی که مفصل زانو را پوشانده ، متورم شده و منجر به درد و سفت شدن این ناحیه می شود .
آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است که در این بیماری (خود ایمنی)، سیستم ایمنی بدن به بافت های خودی مانند غضروف ها و رباط ها حمله کرده و به آن ها صدمه می زند و استخوان ها را نرم می کند.
آرتریت ناشی از سانحه
این بیماری نوعی آرتروز است که پس از آسیب دیدگی زانو بروز پیدا می کند . به عنوان مثال شکستگی استخوان ممکن است به سطح مفصل آسیب رسانده و سال ها پس از آسیب دیدگی به آرتریت منجر شود. صدمه دیدن غضروف ها و رباط زانو می تواند باعث بی ثباتی و سایش بیش از حد مفصل زانو شده و به مرور زمان منجر به آرتروز شود .
علائم آرتروز زانو
مفصل زانویی که تحت تاثیر بیماری آرتروز قرار گرفته ممکن است ملتهب و دردناک شود . این درد به تدریج و با گذشت زمان ایجاد می شود ؛ البته ممکن است وقوع آن به صورت ناگهانی نیز باشد . علائم دیگر این بیماری عبارتند از:
- مفصل زانو ممکن است سفت و متورم شده و خم و صاف کردن آن دشوار شود.
- درد و تورم ناشی از بیماری آرتروز زانو ممکن است بعد از نشستن و استراحت طولانی مدت، شدید تر شود.
- انجام فعالیت های شدید باعث بروز درد می شود.
- قطعات سست غضروف ممکن است در عملکرد متعارف زانو اختلال ایجاد کند؛ به طوری که زانو در حین حرکت به طور ناگهانی قفل شود .
- درد ناشی از بیماری آرتروز ممکن است باعث ایجاد احساس ضعف در زانو شود.
- درد ناشی از این بیماری در بسیاری از افراد در هنگام بارش باران افزایش می یابد.
علت تشکیل و پیشرفت آرتروز
عللی که در ادامه این قسمت از سلامت پلاس وی گفته ایم در تشکیل و پیشرفت آرتروز یا ساییدگی مفصل تاثیرقابل توجهی دارند:
سن :
با افزایش سن آرتروز هم بیشتر می شود. در واقع ساییدگی مفصلی بخشی طبیعی از روند پیری است که در همه انسان ها با بالا رفتن سن ایجاد می شود ولی سن شروع آن در افراد مختلف متفاوت است.
جنسیت :
طبق بررسی ها و آمار جهانی آرتروز در زنان شایع تر است.
شغل :
چنانچه می دانید فعالیت های بدنی شدید به دلیل شغل خاص و یا انجام ورزش خاص می تواند ضربات بیش از حد تحمل مفصل برای ترمیم به آن وارد کرده و باعث بروز آرتروز یا همان ساییدگی مفصل شوند.
چاقی و اضافه وزن :
چنانچه بارها در بخش سلامت پلاس وی گفته ایم ساییدگی مفاصل ران و زانو در افراد مبتلا به اضافه وزن بیشتر و زودتر ایجاد می شود و این به دلیل نیروهای زیادی است که در افراد چاق به علت نیروی وزن به مفصل وارد شده و موجب تخریب زودرس آن می شود.
ژنتیک :
در برخی افراد به طور ژنتیکی و خانوادگی زمینه ی بروز آرتروز بیشتر است.
معاینه پزشک
در هنگام ملاقات با پزشک ، از شما در رابطه با سابقه پزشکی و علائم این بیماری سوالاتی خواهد پرسید او معاینات پزشکی را انجام می دهد و آزمایشاتی از قبیل آزمایش خون و اشعه ایکس را تجویز خواهد کرد .
معاینات پزشکی
در طول انجام معاینات پزشکی ، پزشک به دنبال موارد زیر خواهد بود :
- تورم مفصل ، گرما یا قرمزی
- حساسیت زانو
- دامنه حرکت منفعل
- ناپایداری مفصل
- کرپیتوس (حرکت در داخل مفصل)
- افزایش درد زانو در حین راه رفتن و یا بلند کردن اجسام سنگین
- هرگونه علائم آسیب دیدگی عضلات، تاندون ها و لیگامان های اطراف زانو
- درگیری سایر مفاصل (نشانه ای از آرتریت روماتوئید)
آزمایشات تصویر برداری
اشعه ایکس:
این آزمایشات، تصاویری از ساختارهای متراکم استخوانی ایجاد میکنند. این آزمایش به تشخیص تفاوت بین انواع آرتروز نیز کمک میکند. آزمایش اشعه ایکس همچنین کم بودن فضای بین مفصل ران، تغییر در شکل استخوان و یا چرخش آن را نشان می دهد.
آزمایشات دیگر:
آزمایشات دیگر از قبیل ام آر آی، سی تی اسکن و یا اسکن توموگرافی به تعیین وضعیت استخوان ها و بافت های نرم زانو کمک می کند .
تست های آزمایشگاهی
پزشک به منظور تشخیص نوع آرتروز، انجام آزمایش خون را برای بیمار تجویز خواهد کرد.
درمان آرتروز زانو
همانطور که گفته شد، اگرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما با این حال بعضی از گزینه های درمانی به تسکین درد آن کمک خواهند کرد .
درمان های غیر جراحی
درمان اولیه این بیماری ، درمان غیر جراحی است که شامل تغییر در شیوه زندگی و اجتناب از انجام فعالیت های شدیدی که باعث تشدید درد این بیماری می شوند مانند :اجتناب از بالا رفتن از پله، می باشد. اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین نیز جزئی از درمان های غیر جراحی می باشد.
فیزوتراپی :
تمرینات فیزیوتراپی به بهبود دامنه حرکت و انعطاف پذیری بیشتر مفصل زانو کمک خواهد کرد.
وسیله های کمکی :
استفاده از وسیله های کمکی مانند عصا یا واکر به کم تر شدن فشار وارد شده بر روی زانو و در نهایت کاهش درد زانو کمک خواهد کرد.
سایر روش های درمانی :
سایر روش های درمانی غیر جراحی شامل استفاده از یخ و پماد های تسکین دهنده درد می باشد .
داروها :
داروهای مختلفی به کاهش درد بیماری آرتروز کمک می کنند اما با حال پزشک با بررسی شرایط بیمار، بهترین گزینه را برای او تجویز خواهد کرد .
داروهای ضد درد و ضد التهاب متفاوتی در داروخانه ها موجودند که به کاهش درد آرتروز کمک میکنند. این دارو ها عبارتند از استامینوفن ها، داروهای ضد التهابی استروئیدی مانند ناپروکسن و ایبوپروفن، دارو های cox-2، کورتیکو استروئید ها و داروهای ضد روماتیسم. با این وجود این امکان وجود دارد که این داروها با برخی داروهای سنتی و بدون نسخه، اختلال داشته باشند. بنابراین در صورت تمایل به استفاده از این داروها با سایر انواع دارو ها، پزشک خود را در جریان قرار دهید.
لازم به ذکر است که از درمان های جایگزین همانند طب سوزنی نیز به منظور کاهش درد بیماری آرتروز مورد استفاده قرار می گیرند .
درمان جراحی
در صورتی که درمان های غیر جراحی به بهبود درد بیماری آرتروز زانو کمکی نکنند ، پزشک انجام عمل جراحی را تجویز خواهد کرد و از آن جایی که این جراحی نیز همانند سایر عمل های جراحی داری عوارض خاص خود است ، پزشک بیمار را در این رابطه توجیه خواهد کرد .
آرتروسکوپی :
در طی این عمل ، پزشک با استفاده از ابزار های کوچک و برشی جزئی آرتروز زانو را درمان خواهد کر اما با این حال این عمل در برخی موارد نادر مورد استفاده قرار می گیرد .
پیوند غضروف :
این عمل برای افراد جوان که تنها در برخی قسمت های جزئی زانو دچار آسیب شده اند مورد استفاده قرار می گیرد . در این عمل، قسمتی از بافت غضروف سالم از قسمت دیگری از بافت زانو گرفته شده و به بخش آسیب دیده اضافه خواهد شد .
سینوکتومی :
در این عمل جراحی ، غضروف مفصلی آسیب دیده به منظور کاهش درد و تورم برداشته خواهد شد .
تغییر شکل استخوان :
در طول این عمل جراحی قسمت آسیب دیده استخوان تغییر شکل پیدا خواهد کرد و به کاهش درد این بیماری کمک خواهد کرد .
تعویض کامل و یا جزئی زانو :
در طی این عمل جراحی ، پزشک غضروف و استخوان آسیب دیده را برداشته و پروتز زانو را جایگزین خواهد کرد .
دوره نقاحت
پس از انجام هر یک از عمل های جراحی نام برده شده ، بیمار باید دوران نقاحت خود را با انجام تمرینات فیزیوتراپی سپری کرده و برای مدتی از عصا و یا واکر استفاده کند .
در بسیاری از موارد جراحی، درد ناشی از این بیماری را کاهش داده و انجام فعالیت های روزمره را راحت تر خواهد کرد .
