آیا اینترنت برای ما ارزان تمام می‌شود؟

به تازگی سایت cable.co.uk گزارشی درباره‌ی قیمت اینترنت ثابت در کشورهای مختلف منتشر کرده که در آن اینترنت ثابت ایران هفتمین اینترنت ارزان جهان دانسته شده است. در گزارشی که پیوست از این مطلب نوشته آمده است که سودان با میانگین قیمت ۲.۳۰ دلار ارزان‌ترین اینترنت ثابت جهان و کشور بروندی با میانگین قیمت ۳۸۳.۷۹ گران‌ترین اینترنت ثابت را در جهان دارد.

قزاقستان با میانگین قیمت ۵.۱۱ دلار، مولداوی با میانگین ۷.۰۳ دلار، بلاروس با میانگین ۷.۳۴ دلار و رومانی با میانگین ۷.۵۷ به همراه سودان ۵ کشور با ارزان‌ترین قیمت اینترنت ثابت هستند.

برای برآورد قیمت اینترنت ایران ۴۱ بسته اینترنت بررسی شده و این گزارش می‌گوید که میانگین قیمت بسته اینترنت ثابت ماهانه در کشور ۹.۳۵ دلار است.

هر چند این گزارش اینترنت ثابت ایران را یکی از ارزان‌ترین اینترنت‌ها در دنیا معرفی کرده اما کاربران اینترنت کشور چنین نظری ندارند. آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی بارها درباره‌ی گرانی اینترنتی گفته‌اند که حتی برای انجام ساده‌ترین کارها هم کیفیت ندارد. پیوست هم در گزارش خود نوشته است که این نوع مقایسه کار پیچیده‌ای است و ممکن است گمراه‌کننده باشد چون اینترنت در نقاط مختلف کیفیت‌های متفاوتی دارد و در برخی موارد اصلا قابل قیاس با هم نیستند. اما چه چیزهایی باعث می‌شود که اینترنت برای ما ارزان نباشد؟

مقایسه‌ی قیمت اینترنت در کشورهای مختلف لزوما نمی‌تواند تجربه‌ی کاربر را از تناسب هزینه و کالایی که دریافت می‌کند نشان دهد. یکی از دلایل آن هم میزان درآمد است. جادی میرمیرانی در توییتر درباره این مطلب نوشته که مقایسه‌ی درست قیمت باید بر اساس میزان دستمزد، ساعت کاری و البته کیفیت اینترنت باشد. او به هزینه‌ی اینترنت آلمان که در این گزارش ۳۴ دلار اعلام شده اشاره کرده و گفته این میزان کمتر از سه ساعت حداقل حقوق این کشور است در حالی که قیمت ۹ دلاری اینترنت ایران برابر با ۱۶ ساعت حداقل حقوق است.

همچنین برای اینکه نسبت هزینه‌ی اینترنت را عادلانه‌تر بررسی می‌کنیم می‌توانیم آن را با استفاده از تولید سرانه ناخالص داخلی کشورها بسنجیم. با در نظر گرفتن داده‌های سایت international monetary fund سرانه تولید ناخالص یک سال ایران ۴۲۵۰ دلار است که نسبت سرانه ماهانه با هزینه‌ی ۹.۳۵ دلاری اینترنت برابر با ۰.۰۲۶ می‌شود. مقایسه این عدد در مورد کشورهای دیگر بیشتر وضعیت را مشخص می‌کند.

در جدول زیر هزینه اینترنت و نسبت آن را با سرانه‌ی تولید ناخالص داخلی در کشورهایی از نقاط مختلف محاسبه کردیم. بر این اساس یک ایرانی برای خرید اشتراک اینترنت ثابت حدود سه برابر یک فرد آمریکایی یا فرانسوی هزینه می‌کند. همچنین با اینکه هزینه‌ی ماهانه اینترنت در امارات بسیار بیشتر از ایران است اما نسبت آن با سرانه تولید ناخالص داخلی با ایران برابر است.

کاربران دیگر هم نسبت به این گزارش واکنش نشان داده و با اشاره به کیفیت اینترنت گفته‌اند که چیزی که در ایران تجربه می‌کنند اصلا اینترنت نیست. آن‌ها به فیلترینگ سایت‌ها و پلتفرم‌های مورد نیازشان اشاره کرده‌ و اینترنت ایران را اینترانت دانسته‌اند.

در شرایطی که همه به فیلترشکن احتیاج دارند، هزینه‌ی استفاده از اینترنت برای کاربر ایرانی بالاتر از عددی است که سایت cable.co.uk اعلام کرده و این محصول فیلترینگ است. به ویژ‌ه که نیاز به VPN پس از شهریور ماه ۱۴۰۱ بیشتر و حیاتی‌تر و دسترسی به آن پرهزینه‌تر شده است.

بسیاری از آن زمان سراغ vpnهای خارجی با قیمت‌های دلاری رفتند. در حال حاضر قیمت express vpn برای یک ماه ۱۲.۹۵ دلار است. قیمت بسته ماهانه Proton vpn هم حدودا ۱۰ یورو، بسته ماهانه Nord vpn از حدود ۱۳ تا ۱۶ یورو و قیمت بسته PIA هم ماهانه حدود ۱۲ یورو می‌شود.

از طرف دیگر همین VPNها هم دائم در معرض از کار افتادن‌اند و بسیاری را مجبور کرده‌اند چند VPN بخرند تا با قطع شدن یکی از آن‌ها، به دیگری دسترسی داشته باشند.

علاوه بر افزایش قیمت دلار که به سرعت هزینه‌ی VPNهای خارجی را در ایران بالا برد، با سخت شدن راه‌های دور زدن فیلترینگ ارزش VPNهایی که افراد در داخل می‌سازند هم بیشتر شده و قیمت بالاتر می‌رود. پس برای کاربر ایرانی باید به هزینه‌ی اینترنت هزینه‌ی سرور و VPN را هم اضافه کنیم. همه‌ی این‌ها در شرایطی است که سرعت و کیفیت اینترنت در کشور اصلا راضی‌کننده نیست و هر زمانی احتمال آن می‌رود که دسترسی به اینترنت بین‌الملل به طور کلی قطع شده و فقط شبکه ملی اطلاعات برای کاربر بماند.

اگر فقط اینترنت ثابت و داخلی را در نظر بگیریم گزارش‌های ماه‌‌های اخیر اسپیدتست نشان از جایگاه ناامیدکننده‌ی ایران دارد. در آخرین گزارش این سایت از میانه سرعت اینترنت و رتبه‌بندی کشورها، در شرایطی که میانه سرعت اینترنت ثابت جهان ۷۹ مگابیت بر ثانیه گزارش شده، در ایران ۱۱.۵۷ بوده که باعث شده ایران جایگاه ۱۴۶ را در این مقایسه داشته باشد. میانه سرعت اینترنت ایران از سپتامبر تا به حال تغییر چندانی نداشته و بین ۱۰ تا بیش از ۱۱ در نوسان بوده است.

در سوی دیگر هزینه‌ی اینترنت، شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی اینترنت قرار دارند که از قیمت اینترنت در کشور ناراضی‌اند. آن‌ها هزینه‌ی اینترنت ایران را پایین می‌دانند و می‌گویند همین موضوع باعث شده درآمدشان کم باشد، نتوانند شبکه را توسعه دهند و در حال ضرر باشند. حتی وزارت ارتباطات دولت سیزدهم هم در سال گذشته از افزایش تعرفه‌های اینترنت دفاع کرد و ثابت ماندن آن را دلیل عدم توسعه‌ی شبکه دانست.

اما مشکل پایین بودن درآمد شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی اینترنت را لزوما نمی‌توان مربوط به قیمت اینترنت دانست. پایین بودن پهنای باند و فیلترینگ بر درآمد آن‌ها و رضایت کاربران تاثیر زیادی گذاشته است. موضوعی که دولت تمایل ندارد از آن صحبت کند و عملا با شدیدتر کردن فیلترینگ و ناپایداری اینترنت باعث شده دیگر اینترنت کیفیت سال‌های گذشته را هم نداشته باشد.

فیلترینگ با محدود کردن مصرف کاربران درآمد شرکت‌ها را پایین آورده و در مسیر توسعه‌ی آن‌ها سنگ‌اندازی می‌کند. همچنان‌که وقتی از شهریورماه اینستاگرام و واتساپ فیلتر شدند، درآمد شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی اینترنت طبق گزارش‌های کدال کاهش چشمگیری پیدا کرد و این به ضرر آن‌ها شد که می‌خواستند با به‌روز کردن و بهبود تجهیزات کیفیت اینترنت را بهبود ببخشند.

همچنین وقتی زیرساخت پهنای باند مورد نیاز شرکت‌ها را تامین نکند، سرویس بی‌کیفیت باعث نارضایتی کاربران از میزان هزینه‌ای می‌شود که برای اینترنت پرداخت می‌کنند.

برخی کارشناسان هم ارتباط قیمت استفاده از اینترنت و توسعه را تا این اندازه قوی نمی‌دانند. آن‌ها می‌گویند هزینه‌ی سرمایه‌گذاری شرکت‌ها نباید از جیب مردم پرداخت شود و اول کیفیت باید درست شود و بعد تعرفه افزایش پیدا کند. ضمن اینکه سیاست‌های دولت در زمینه‌ی اینترنت نشان از تلاش برای کاهش دسترسی مردم به اینترنت دارد و افزایش هزینه‌ در شرایط اقتصادی فعلی هم عاملی برای کاهش دسترسی است. کاهش دسترسی هم کاهش مصرف و همچنین کاهش درآمد شرکت‌ها را به دنبال دارد.

موضوعی که به ویژه در دسترسی مردم به سرویس‌های بین‌الملل که تعرفه‌ی بالاتری نسبت به سرویس‌های داخلی دارند مشاهده می‌شود. کاهش دسترسی، هم کاهش مصرف و هم کاهش درآمد شرکت‌ها را به دنبال دارد.

درواقع هفتمین اینترنت ارزان جهان، برای ما ارزان نیست. کاربران ایرانی برای دسترسی به اینترنتی بی‌کیفیت با فیلترینگ بالا که گاه و بیگاه به دلایل فنی یا سیاسی کاملا قطع می‌شود هم هزینه‌ی کمی نمی‌پردازند.