رابطه کبد چرب و محل زندگی
کبد وظایف متعددی دارد. یکی از وظایف آن، تنظیم متابولیسم چربی ها در بدن است به طوری که قند و چربی در کبد به یکدیگر تبدیل شده یا تبدیل نوع چربی ها در کبد انجام می شود اما درصورتی که کبد چرب باشد، میزان بیش از حد چربی در کبد رسوب می کند.
کبد چرب در 20 سال گذشته شیوع بیشتری پیدا کرده و این اختلال در همه جای دنیا رشد داشته است. عامل مهم شیوع بیماری کبد چرب، چاقی است که در واقع به موازات افزایش وزن افراد و قطر شکم و چربی های شکمی، کبد چرب نیز افزایش پیدا می کند.
کبد چرب ابتدا در خانم های چاق کشف شد ولی پس از آن مشخص شد که این بیماری زن و مرد ندارد و در هر دو جنس موارد متعددی شناسایی شد، همچنین ابتدا در بیماران دیابتی چاق کبد چرب شایع بود اما بعد مشخص شد که افرادی که حتی چاق نیستند نیز ممکن است به کبد چرب مبتلا شوند که البته تعداد آنها زیاد نیست، از سویی دیگر کبد چرب مختص افراد دیابتی نیست و افرادی که دیابت هم ندارند ممکن است کبد چرب داشته باشند.
نقش ژنتیک در بروز کبد چرب
تعداد بسیار محدودی از ژن ها شناسایی شده اند که با کبد چرب ارتباط دارند البته هنوز نمی توان گفت که این بیماری ژنتیکی است چرا که مجموعه عوامل متعدد محیطی، تغذیه ای و ژنتیکی به این بیماری منجر می شود.
سهراب پور درباره عوامل بروز کبد چرب گفت: فشار خون بالا، چربی بالا، قند بالا در بروز کبد چرب نقش دارند اما در برخی افراد ممکن است چند مورد از این عوامل همزمان اتفاق افتد که در این صورت مجموعه این عوامل به ایجاد سندروم متابولیک منجر می شود و این افراد بیشتر در معرض سکته های قلبی و مغزی در طول زمان قرار می گیرند.
کسی که کبد چرب دارد احتمال اینکه فشار خون بالا، چربی بالا، قند بالا داشته باشد بیشتر است و احتمال اتفاقات قلبی و عروقی، سکته های قلبی و مغزی نیز در آینده برای او بیشتر است.
عوامل شیوع کبد چرب
** از هر 3 ایرانی یکی به کبد چرب مبتلاست
روش تشخیص کبد چرب :استاندارد طلایی برای تشخیص کبد چرب، انجام بیوبسی (نمونه برداری از بافت ها) است که البته کار دشواری است. بهترین روش تشخیص، انجام سونوگرافی است و بر اساس تشخیص سونوگرافیک، 30 تا 35 درصد از افراد و در واقع از هر سه ایرانی یک نفر کبد چرب دارد و سایه چربی در سونوگرافی کبد آنان دیده می شود.
حدود سه درصد از 30 درصد از افرادی که کبد چرب دارند، علاوه بر اینکه از طریق سونوگرافی این بیماری تشخیص داده می شود، در آزمایش خون نیز آنزیم های کبدی اختلال دارد و می توان گفت به نوعی هپاتیت خفیف دارند و باید به کبد و گوارش رسیدگی کنند. 27 درصد از 30 درصدی که کبد چرب دارند، عملا این موضوع برای آنها مشکلی ایجاد نمی کند اما باید وزن، فشار خون ، چربی، قند را کنترل کنند.
** شیوع کبد چرب در شمال ایران بیشتر است
نتایج مطالعات اخیر نشان می دهد که بیماری کبد چرب در شمال ایران از جمله در مازندران، گلستان و خراسان شمالی شایع تر است و البته براساس آمار، این مناطق مشکل چاقی بیشتری دارند که این موضوع با سبک زندگی افراد این مناطق، سفره های مردم و عادات و روش های زندگی ارتباط مستقیم دارد. اگرچه اختلاف در میزان شیوع جزئی است اما هر چه از شمال کشور به مناطق جنوبی می رویم این عارضه کمتر می شود و استان هرمزگان کمترین میزان شیوع کبد چرب را داراست.
وی درباره نقش دخانیات در بروز کبد چرب گفت:مصرف دخانیات در کبد چرب تاثیر مستقیم ندارد اما در گرفتگی رگ قلب به شدت تاثیرگذار است بنابراین به کسی که کبد چرب دارد اکیدا توصیه می کنیم که دخانیات مصرف نکند.
** فرهنگ پرخوری در ایران باید اصلاح شود
ما آدم ها را به مهمانی دعوت می کنیم و مدام به مهمان می گوییم بخور و نخوردن در مهمانی علامت بی احترامی به صاحبخانه است. این فرهنگ اشتباه است و باید عوض شود. پس وقتی افراد خارجی می آیند که این فرهنگ کم غذا خوردن در آنها نهادینه شده است تعجب نکنید وقتی می بینید مقدار کمی غذا می کشد و مقدار زیادی سالاد می خورد، شیرینی هم نمی خورد. آنها همین کارها را کردند که عمرشان از ما 10 تا 15 سال بیشتر است.
اکنون بیشتر از کبد چرب، از مرگ قلبی عروقی می ترسیم. کبد چرب در ایران و کشورهای غربی دیده می شود اما در کشورهای پیشرفته خیلی کنترل کرده اند.
در کشورهای غربی و پیشرفته مصرف سیگار را کنترل کرده اند. مردم ورزش می کنند. آمریکا در رأس است و بعد از آن اروپا است آمریکا در توسعه این فرهنگ از اروپا هم جلوتر است. 4 کشور در کنترل بیماری های غیر واگیر از همه جلوتر هستند، آمریکا، کانادا، انگلیس، استرالیا. منحنی مرگ ناشی از قلب و عروقشان رو به سرازیری است. خیلی جاهای اروپا این طور که در کشورماست، نیست. مردم همه ورزش می کنند.
** جلسه های متحرک مدیران برای پیشگیری از کبد چرب
باید قرارهای مهمانی مان را به صرف میوه و سالاد بگذرانیم نه برای چلوکباب و کله پاچه و فرنی و شیرینی های خوشمزه. در بعضی از جاهای دنیا در ادارات خیلی از جلسات طولانی نشستنی را کم کردند و اگر قرار است جلسه ای بین 4 نفر از مدیران برگزار شود، آن را به صورت ایستاده برگزار می کنند یا جلسه های در حال حرکت ایجاد کردند. یعنی مثلاً می گویند از در دانشکده پزشکی در حیاط دانشگاه یک دور بچرخیم و بعد به دانشکده پزشکی برسیم و در مسیر با هم صحبت کنیم. آقای رئیس دانشکده با 3 معاون خودش 3 دور حیاط می چرخند و بعد می آیند و می نشینند و جلساتشان را این طور برگزار می کنند. از آسانسور و پله برقی کمتر استفاده کنیم و از پله رفت و آمد کنیم البته با حفظ همه شرایط، ما نمی خواهیم خیلی به خودشان فشار بیاورند و باید در امر اصلاح شیوه زندگی و عادات غذایی ابتکار عمل پیدا کنیم.
عوامل شیوع کبد چرب
لزوم غربالگری کبد چرب:
لزومی ندارد، حتی در مورد سرطان هم ما همه سرطان ها را بیماریابی نمی کنیم. چون بعضی از بیماری ها وجود دارند که درمان قطعی برای آن داریم و اگر بیماری را پیدا کردیم، زود درمان می شوند اما بعضی از بیماری ها مانند هست که درمان خاصی برای آن نداریم. بر فرض که بیماری را هم پیدا کردیم، کار زیادی نمی توانیم برای او انجام دهیم.
سهراب پور افزود:هپاتیت C در 20-25 سال پیش جزو گروه اول بود که غربالگری و بیماریابی آن انجام شد. نگرانی این بود که اگر کسی هپاتیت C دارد باید بفهمیم تا به دیگران منتقل نشود. ولی در پنج سال اخیر که درمان بسیار مؤثر هپاتیت C داریم، بحث بیماریابی آ ن خیلی مهم شده است.
وی ادامه داد:در عارضه ای مانند کبد چرب اگر همه جامعه را بررسی کنیم و هزینه هم کنیم و بفهمیم که مثلا این پنج میلیون نفر کبد چرب دارند. می خواهیم چه کار کنیم؟ فقط می توانیم به آنها بگوییم ورزش کنند و وزن کم کنند. به نظر می آید بر اساس گاید لاین های موجود غربالگری برای کبد چرب کار درستی نیست.
غربالگری و شناسایی بیماران کبد چرب ففط اتلاف هزینه است. به جای آن بهتر است روشی پیدا کنیم که مردم را به ورزش تشویق کنیم و تغذیه های ناسالم را کم کنیم
وی ادامه داد:در مورد اکثر افراد مبتلا به کبد چرب نگرانی اصلی خود کبد چرب نیست بلکه عوارض قلبی- عروقی است که در پی آن می آید. برای این افراد مهمترین کاری که می توانیم انجام دهیم این است که به آنان توصیه کنیم، وزنشان را پایین بیاورند، ورزش کنند، فشار خون ، قند خون و چربی خون را کنترل کنند و به طور کلی سبک زندگی را اصلاح کنند و این شاه بیت پیشگیری و کنترل کبد چرب است.
البته مشکلی که وجود دارد این است که کاهش وزن برای بسیاری از این افراد کار شختی است. حتی در جوامع غربی که ملاحظات زیادی برای کاهش وزن دارند فقط 15 درصد آدم هایی که رژیم می گیرند موفق می شوند وزن ایده آلشان برسند. 85 درصد مردم دنیا در کاهش وزن ایده آل موفق نخواهند بود. بنابراین به افراد دچار کبد چرب فقط می گوییم حدود 7-8 کیلو کم کن تا وضعیت کبد بهتر شود.
کار مهم این است که توصیه می کنیم روی بچه ها و نسل بعد کار شود تا بچه ها را به ورزش عادت بدهیم و سوسیس و کالباس را که مقدار کمی از آن مقدار زیادی کالری دارد و خطرناک است، نخورند.
توصیه های اصلی غیر دارویی است. گروه کوچکی هستند که جزو سه درصد از کل افراد مبتلا به کبد چرب باشند که به آنها دارو می دهیم. این افراد اغلب 10 سال از کبد چرب آنها می گذرد، آنزیم هایشان بالا است وقتی سونوگرافی می کنیم چربی شان خیلی زیاد است.
**عوارض داروهای کبد چرب
عوارض داروهای درمان کبد چرب:90 درصد این داروها عارضه دارند یعنی برای کبد چرب دارو می دهیم اما بعضی از مطالعات نشان داده است که این داروها سرطان پروستات را زیاد کرده است. بنابراین اصلاً صحیح نیست سریع دارو بدهیم. البته پشت تجویز این داروها مسائل دیگری هم هست که ما می دانیم.
پزشکان با سواد این نکات می دانند و ما به پزشکان و دانشجویان آموزش می دهیم که کمتر از این داروها تجویز کنند. این تلقی نادرست است که هر کس کبد چرب دارد، باید به او دارو دهیم تا زود خوب شوند.
تا امروز که سال 2017 است ما در دنیا یک دارو که بتواند کلاً کبد چرب را از بین ببرد، اصلا در دنیا نداریم. حدود 2 سال گذشته درباره یک دارو برای کبد چرب صحبت می شد ولی بعدا معلوم شد که این دارو احتمال خونریزی داخل مغزی را افزایش می دهد.
عوامل شیوع کبد چرب
** خطرات ویتامین E
حتی ویتامین E نیز که فراد خیلی علاقه دارند که از آن استفاده کنند و تا چندی پیش حتی در سوپرمارکت ها ویتامین E می فروختند، در چند سال اخیر از بازار دنیا جمع شد. برای اینکه 2-3 سال پیش معلوم شد مرگ و میر افراد سالمی که ویتامین E می خورند نسبت به آدم هایی که از آن استفاده نمی کنند افزایش پیدا کرده است.
** کبد چرب دارو ندارد
چرا هنوز برخی پزشکان ویتامین E تجویز می کنند؟ این درد ماست که همیشه از دنیا 20 سال عقب هستیم. این کار خطرناک است. در موارد خیلی محدود و شرایط خیلی خاص ممکن است تجویز شود اما می ترسیم به پزشکان نسل جوانمان بگوییم که ویتامین E هم هست چون ممکن است کار خراب شود. بنابراین دارویی که به بیمار کبد چرب بدهیم تا بیماری اش را خوب کند و بدون خطر باشد امروز در دنیا نداریم.
چرا برخی از این داروها از رسانه ها و شبکه های ماهواره ای تبلیغ می شوند؟ اوضاع خراب تر از این حرف هاست. ما هر روز در رادیو و تلویزیون ملی و غیر ملی حرف های بی اعتبار علمی زیاد می شنویم و در روزنامه ها هم می بینیم. من اصولاً با رسانه ها مصاحبه نمی کنم اما وقتی فهمیدم بحث در مورد کبد چرب است با آغوش باز قبول کردم و گفتم که بیاییم به مردم بگوییم که این بیماری دارو ندارد تا مردم بفهمند وزن زیاد و خوردن شیرینی و زولبیا بامیه و کله پاچه چقدر خطرناک است.
رسانه های فرامنطقه ای را رها کنید و به تبلیغات عجیب و غریب طب سنتی در داخل کشور خودمان توجه کنید، کسی باید پیدا شود و جلوی مدعیانی که می گویند با طب سنتی کبد چرب را درمان می کنند بگیرد. اگر به عطاری بروید می بینید به در و دیوار و شیشه هایش حداقل 8 تا داروی کبد چرب می بینید در حالی که برای کبد چرب داروی سنتی مؤثر نداریم. داروی شیمیایی هم نداریم.
**همه تبلیغات داروهای سنتی و شیمیایی کبد چرب دروغ است
همه این تبلیغات دروغ است، هیچ کدام از اینها ثابت نشده است. هرکسی که ادعایی می کند باید ثابت کند. شاید روزی مطالعه علمی انجام شود و معلوم شود، یک داروی موثرهم هست ولی تا مادامی که مطالعه علمی نشده است، این تبلیغات دروغ است.
