احادیث و اعمال خاص روز مباهله پیامبر در مفاتیح

اعمال روز مباهله پیامبر

روز مباهله، روز بیست و چهارم ذی الحجّه در سال نهم هجری قمری است که پیامبر (ص) با مسیحیان نجران برای اثبات حقانیت روی داد. این واقعه در نزد مسلمانان، اهمیت خاصّی دارد؛ زیرا گواه حقانیت و درستی دعوت پیامبر و عظمت شأن اهل بیت مکرّم اوست. همچنین به عنوان دلیلی برای اثبات این امر که اصحاب کسا محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین می باشند، استفاده می شود.

دعوت به اسلام

پیامبر اکرم، حضرت محمد مصطفی (ص)برای گزاردن رسالت خویش و ابلاغ پیام الهی، به بسیاری از حکومت ها و کشورها نامه نوشته و یا نماینده ای فرسصتاد تا پیام حق پرستی و یکتاپرستی را به گوش جهانیان برساند.همچنین نامه ای را به اسقف نجران، «ابوحارثه»، نوشت و طی آن نامه ساکنان نجران را به آیین اسلام دعوت فرمود.

اسقف نجران در طی جلسه ای که با بزرگان سرزمین خود داشت ، هیئتی را برای بررسی و صحبت با پیامبر روانه مدینه کرد.

پیامبر (ص)، در ابتدا سعی کرد با دلایل روشن و قاطع آنان را از پیام الهی آگاه کند، اما چون استدلال آنها مجاب نکرد و همچنان خود را محق می دانستند و لجاجت می کردند،پیامبر به امر الهی به مباهله پرداخت.

پیامبر(ص)و نمایندگان نجران طبق قرار قبلی برای مباهله به محل مباهله رفتند. ناگاه نمایندگان نجران دیدند که پیامبر (ص) با حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه و حسن و حسین (ع) به محل آمده است و به آنها سفارش می کند هرگاه من دعا کردم شما آمین بگویید. مسیحیان با مشاهده این صحنه به وحشت افتادند و از اینکه پیامبر با عزیزترین افراد خود به میدان مباهله آمده است، دریافتند که نسبت به ادعای خود ایمان راسخ دارد زیرا در غیر اینصورت، عزیزان خود را در معرض خطر آسمانی و الهی قرار نمی داد. به همین دلیل از انجام مباهله خودداری کردند و حاضر به مصالحه شدند.

آیه مباهله در قرآن کریم

آیه 61 سوره آل عمران است که پیرامون مناظره ای بین محمد پیامبر اسلام و هیأت نجرانی نازل شده است. خداوند در قرآن می فرماید:

﴿فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ﴾

پس هر که در این (باره) پس از دانشی که تو را (حاصل) آمده با تو محاجه کند بگو بیایید پسرانمان و پسرانتان و زنانمان و زنانتان و ما جانمان و جانتان(عزیز ترین کسان) را فرا خوانیم سپس مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم. 

نزول آیه تطهیر در روز مباهله

روزی که پیامبر خدا (ص) قصد مباهله کرد، قبل از آن عبای خود را بر دوش مبارک انداخت و حضرت علی(ع) فاطمه و حسن و حسین (ع)را در زیر عبای مبارک جمع کرد و گفت:«پروردگارا، هر پیغمبری را اهل بیتی بوده است که مخصوص ترینِ خلق به او بوده اند. خداوندا، اینها اهل بیت منند. پس شک و گناه را از ایشان برطرف کن و ایشان را پاکِ پاک کن.»

در این هنگام جبرئیل نازل شد و آیه تطهیر را در شأن ایشان فرود آورد:انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا ( سوره احزاب؛ آیه 33)؛خداوند اراده کرد که پلیدی را از شما خاندان دور بدارد و شما را بسیار پاک بدارد.

احادیثی از ائمه درباره آیه مباهله

امام علی(ع) فرمود:لما نزلت هذه الایة «قل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائکم...» اخذ بید علی و فاطمه و ابنیهما (ع)، فقال رجل من النصاری (الیهود):لاتفعلوا فتحیبکم عنت...؛(تفسیر العیاشی، ج 1، ص 177، ح 58)

هنگامی که آیه مباهله نازل شد، پیامبر(ص) دست علی، فاطمه و دو پسر او(ع) را گرفت و برای مباهله آمد. که در این هنگام مردی از مسیحیان ( و یا مردی از یهود) گفت:(با اینها مباهله) نکنید که به مشقت گرفتار می شوید.

2. امام صادق(ع) نقل می کند که ازامام علی(ع) درباره فضایل آیه مباهله سؤال شد. آن حضرت (ع)، قسمتی از فضایل خود را برای آنها بازگو نمود. گفتند:(یا علی!) باز هم بگو. آن حضرت فرمود:«نزد پیامبر(ص) دو نفر از احبار نصارا از اهل نجران آمدند و درباره عیسی(ع) به مباحثه پرداختند. خداوند متعال هم آیات مباهله را نازل فرمود. پس از این پیامبر(ص) دست علی(من)، حسن و حسین و فاطمه را گرفت و کف دست خود را به سوی آسمان گشود و آنها را به مباهله فراخواند.» (تفسیر العیاشی، ج 1، ص 175ـ176، ح 54)

3. «عن ابی جعفر(ع) فی قوله «ابنائنا وابنائکم»(یعنی) الحسن و الحسین، «انفسنا و انفسکم» رسول الله(ص) و علی(ع). «و نسائنا و نسائکم» فاطمه الزهراء(س)؛(تفسیر فرات الکوفی، ص 85ـ86، ح 61،)

امام باقر(ع) درباره آیه مباهله فرمود:منظور از «پسران ما...» حسن و حسین و منظور از «خودمان...»، پیامبر خدا(ص) و علی(ع) و منظور از «زنانمان...»، فاطمه زهرا (س) است.»

4. حضرت امام رضا(ع) در یک مجلس علمی که مأمون عباسی آن را در کاخ خود برگزار نموده بود، چنین فرمود:«خداوند، بندگان پاک خود را در آیة مباهله مشخص ساخته و به پیامبرش دستور انجام مباهله با مسیحیان نجران داده است. به دنبال نزول آیه، پیامبر(ص)، علی و فاطمه، حسن و حسین(ع) را با خود به مباهله برد. این مزیتی است که هیچ کس در آن بر اهل بیت(ع) پیشی نگرفته و فضیلتی است که هیچ انسانی به آن نرسیده و شرفی است که قبل از آن هیچ کس از آن برخوردار نبوده است.» (تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 349، ح 163)

بزرگترین سند فضیلت مباهله

رویداد مباهله و آیه نازل شده مربوط به آن، در طول تاریخ شیعه بزرگترین سند افتخار و فضیلت بوده است؛ زیرا الفاظ و مفردات آیه حاکی است که همراهان پیامبر در چه سطحی از فضیلت قرار داشتند. در این آیه، علاوه بر نامیدن حسن و حسین به عنوان فرزندان پیامبر، حضرت فاطمه را یگانه زن منتسب به خاندان او خوانده است، از شخص علی ـ علیه السّلام ـ به عنوان «انفسنا» تعبیر آورده است و آن شخصیت عظیم جهان انسانی را به منزله جان پیامبر دانسته است. چه فضیلتی بالاتر از این که یک شخص از نظر معنویت و فضیلت به پایه ای برسد که خداوند بزرگ او را به منزله جان و روح پیامبر بخواند.

در روایات وارد شده از پیشوایان دینی می توان استنباط کرد که موضوع مباهله اختصاص به پیامبر نداشته و هر فرد مسلمانی در مسائل مذهبی می تواند با مخالفان خود به مباهله برخیزد.

مباهله یکی از معجزات باقی اسلام است، و هر فرد با ایمانی به پیروی از نخستین پیشوای اسلام می تواند در راه اثبات حقیقتی از حقایق اسلام با مخالف خود به مباهله بپردازد، و از خداوند جهان درخواست کند که طرف مخالف را کیفر بدهد و محکوم سازد. (رساله علامه طباطبائی )

اعمال روز مباهله

در کتاب شریف مفاتیح الجنان، اعمال مخصوصی بدین شرح برای این روز ذکر شده است:

اول:غسل

دوم:روزه

سوم:دو رکعت نماز، در هر رکعت پس از حمد، سوره توحید، آیة الکرسی و سوره قدر، هر کدام را ده بار بخواند و پس از هر دو رکعت، هفتاد بار استغفار کند.

چهارم:دعای مخصوص این روز که به دعای مباهله معروف است و شبیه دعای سحر ماه رمضان می باشد.

هم چنین در این روز خواندن زیارت امیرالمؤمنین(ع) به ویژه زیارت جامعه روایت شده است. احسان به فقرا و محرومان به تأسّی از مولی الموحدین علی (ع) که در رکوع نمازش به نیازمند احسان فرمود، سفارش شده است.