به‌صورت کلی هر شرکت را می‌توان به‌صورت مطلق یا در‌مقایسه‌با سایر شرکت‌ها و دارایی‌های مشابه ارزشگذاری کرد. روش‌های مختلفی برای ارزشگذاری وجود دارد که هر‌کدام از آنها ممکن است ارزش متفاوتی را ایجاد کنند. اعداد به‌دست‌آمده در محاسبات ارزشگذاری با‌توجه‌به شرایط درآمدی و اقتصادی تغییر میکنند. به‌همین‌دلیل، تحلیلگران همیشه باید مدل‌های ارزشگذاری خود را به‌روز کنند و تغییرات را در پروژه‌هایشان در نظر بگیرند.
گروه تحلیلگران رتیبا با سال‌ها تجربه در‌زمینه مشاوره و ارزش گذاری استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا، در تمام مسیر آماده‌سازی مستندات، تهیه گزارش تحلیلی ارزشگذاری، اعتبارسنجی نتایج به‌دست‌آمده و طراحی سناریوهای پیشنهادی برای جذب یا تزریق سرمایه در‌کنار شما خواهد بود. کافی است با ثبت درخواست خود منتظر تماس کارشناسان رتیبا و دریافت اولین جلسه مشاوره رایگان به‌منظور اتخاذ بهترین تصمیم برای کسبوکار خود باشید.
روش‌های ارزش گذاری استارتاپ‌ها بر‌اساس نوع تحلیل به ۳ دسته تقسیم میشوند:
- روش‌های ارزش گذاری مبتنی‌بر داده‌های مالی کسبوکار
- روش‌های ارزش گذاری نسبی و مبتنی‌بر بازار
- روش‌های مبتنی‌بر داده‌های مالی کسبوکار
ارزش گذاری استارتاپ بر‌اساس روش‌های نسبی و مبتنی‌بر بازار
از میان انواع روش‌های ارزشگذاری، در این نوشتار روش‌های نسبی بررسی شده است. در روش‌های نسبی و مبتنی‌بر بازار، ارزشگذاری استارتاپ‌ها برمبنای مقادیر متعارف بازار و نسبت‌های مالی آنها صورت می‌گیرد. فرضیه‌ی استفاده‌شده در روش نسبی رفتار مشابه استارتاپ‌ها در بازارهای مشابه است. از میان روش‌های ارزشگذاری متداول، ۴ روش از نوع نسبی و مبتنی‌بر بازار هستند. این روش‌ها عبارت‌اند از:
- ارزشگذاری به روش منصفانه بازار (Market Fair Value)
- ارزشگذاری استارتاپ به روش نمونه‌کاوی تحلیلی (Analytical Benchmarking Method)
- ارزشگذاری استارتاپ به روش ضرایب (Multiples Method)
- روش‌ارزش‌گذاری مقایسه‌ای (Comparable Method)
ارزش گذاری استارتاپ به روش منصفانه بازار (Market Fair Value)
ارزش منصفانه بازار همان‌طور‌که از نامش مشخص است، ارزشی است که در حالت عرف در بازار آزاد محصول به‌فروش می‌رسد. این روش تنها در‌صورتی کاربرد دارد که اکوسیستم نوآوری و استارتاپی به‌اندازه‌ی کافی به بلوغ رسیده و داده‌های کافی از استارتاپ‌ها افشا شده باشد.
در توضیح ارزشگذاری به روش منصفانه بازار، می‌توان خرید یک خانه را مثال زد. وقتی قصد دارید خانه‌ای را در یکی از محله‌های تهران بخرید، چگونه از حدود قیمت آن مطلع می‌شوید؟ اطلاع از قیمت خانه را می‌توان در ۳ گام خلاصه کرد:
- جستوجو از اقوام و آشنایان ساکن در آن حوالی
- جستوجو در پلتفرم‌های تحت‌وب نظیر دیوار و شیپور
- جستوجو در بنگاهی‌های آن محل
با طی این سه مرحله، با تقریب زیادی به قیمت خانه مدنظر خود دست پیدا خواهید کرد. در رابطه با ارزشگذاری استارتاپ در روش منصفانه بازار هم می‌توان شرایط خرید خانه را در نظر گرفت. در قیمت‌گذاری خانه، به‌سراغ جزئیات ساخت خانه مثلاً نوع و مقدار مصالح نرفتید. ارزشگذاری استارتاپ به روش منصفانه بازار هم دقیقاً مشابه خرید خانه است.
در این روش، ارزش‌گذار تلاش می‌کند تا با‌توجه‌به حوزه کسبوکار استارتاپ، اندازه بازار و عوامل این‌چنینی ارزش استارتاپ مدنظر را تعیین کند.
ارزشگذاری استارتاپ به روش نمونه‌کاوی تحلیلی (Analytical Bench-Marking Method)
این روش هم جزو روش‌های نسبی ارزشگذاری محسوب می‌شود. در این روش همانند روش منصفانه بازار، ارزش‌گذار درگیر جزئیات نمی‌شود. در روش نمونه‌کاوی تحلیلی استارتاپ‌های مشابه ایرانی و خارجی مشخص و تحلیل و ارزیابی میشوند. سپس با کمک ضرایب تعدیل اعداد به‌دست‌آمده را برای استارتاپ مدنظر مشخص میکنند.
پارامترهای مختلفی در این روش ارزشگذاری استفاده میشوند. برخی از آنها عبارت‌اند از:
- جمعیت
- ارزش استارتاپ
- نرخ خرید اینترنتی
- ضریب فوذ اینترنت
- شاخص جهانی نوآوری
- عمر کسبوکار
- سرانه تولید ناخالص داخلی و نرخ برابری قدرت خرید
با‌توجه‌به حوزه استارتاپ تک‌تک پارامترهای مهم کشور مبدأ و کشور مقصد محاسبه می‌شود. برای محاسبه ضریب تعدیل کافی است پارامترهای متناظر در کشور مبدأ را به پارامترهای مربوط به کشور مقصد تقسیم کنید.
ارزشگذاری با روش نمونه‌کاوی تحلیلی در‌کنار سرعت و سادگی محاسبات، معایبی هم دارد. اگر استارتاپ مشابهی وجود نداشته یا اطلاعات فاش‌شده آنها فایل ارزشمند نباشد، این روش دیگر روش مناسبی برای ارزشگذاری نخواهد بود.
ارزش گذاری استارتاپ به روش مقایسه‌ای (Comparable Method)
در این روش، چند استارتاپ مشابه با عدد ارزشگذاری و برخی شاخص‌های مهم افشا‌شده در نظر گرفته می‌شود. سپس با استفاده از نسبتی ساده که در قسمت قبل هم توضیح داده شد، ارزش استارتاپ را تخمین می‌زنیم. بدین‌صورت که ارزش تقسیم بر شاخص برای استارتاپ بنچمارک برابر است با ارزش تقسیم بر شاخص برای استارتاپ ارزش‌گذاری‌شده.
روش ارزش گذاری مقایسه‌ای هم برای استارتاپ‌های مراحل اولیه که به درآمدزایی نرسیده‌اند و هم برای استارتاپ‌هایی که در مراحل میانی و پایانی به درآمدزایی رسیده‌اند، کاربرد دارد. با‌توجه‌به اینکه در روش ارزشگذاری مقایسه‌ای فقط از یک شاخص برای تعیین ارزش استارتاپ استفاده می‌شود، رقم به‌دست‌آمده ممکن است چندان دقیق نباشد. به‌طور‌کلی، می‌توان گفت دقت ارزشگذاری در روش مقایسه‌ای کم است و پیشنهاد می‌شود از این روش در‌کنار سایر روش‌های ارزشگذاری استارتاپ‌ها استفاده شود.
ارزش گذاری استارتاپ به روش ضرایب Multiples Method
ارزشگذاری به روش ضرایب مانند سایر روش‌های بررسی‌شده از نوع نسبی، بر‌اساس مقایسه صورت می‌گیرد. در این روش، فرض می‌کنیم که دارایی٬های مشابه ارزش مشابهی دارند. از این روش ارزشگذاری معمولاً برای تعیین ارزش استارتاپ‌هایی استفاده می‌شود که مراحل بذری و اولیه را پشت‌سر گذاشته‌اند.
در ارزشگذاری به روش ضرایب، تعدادی شرکت فعال در بورس انتخاب می‌شود که حوزه فعالیت کسب‌و‌کارشان تشابه زیادی با حوزه فعالیت استارتاپ بررسی‌شده دارد. نسبت‌های مالی آنها همچون نسبت EV/R یا EV/EBITDA را به‌دست می‌آورند و مقدار پارامتر قرار‌گرفته در مخرج این نسبت را برای استارتاپ بررسی‌شده خود در این نسبت ضریب میکنند و ارزش استارتاپ بررسی‌شده را تخمین می‌زنند.
گاه از داده‌های آخرین سال مالی استارتاپ بررسی‌شده و گاهی هم برای میل‌دادن نتایج ارزشگذاری به آینده‌ی کسبوکار از داده‌های پیش‌بینی‌شده استارتاپ استفاده میکنند و به‌تناسب آن، با نرخ تنزیل مطلوب خود ارقام به‌دست‌آمده را تنزیل و ارزش فعلی استارتاپ را به‌کمک داده‌های آینده محاسبه میکنند.
علاوه‌بر‌این، در انتهای روش ارزشگذاری ضرایب، از ضریبی با عنوان DLOM استفاده می‌شود که در‌واقع، تخفیفی است که استارتاپ به‌واسطه نقدشوندگی اندک سرمایه‌ای که سرمایه‌گذار خطرپذیر در این استارتاپ تزریق کرده است، به سرمایه‌گذار می‌دهد. رویکرد این روش مشابه آن چیزی است که در روش مقایسه‌ای بدان اشاره شد؛ یعنی با مقایسه داده‌های مالی استارتاپ‌های حوزه مشابه می‌توان به تخمینی برای ارزش حدودی استارتاپ بررسی‌شده رسید.
در این مطلب، روش‌های نسبی ارزش گذاری استارتاپ را بررسی کردیم. هر‌یک از این روش‌ها کاربردها، مزایا و معایب خاص خود را دارند. به‌دلیل پیچدگی‌هایی که ارزشگذاری استارتاپ‌ها دارد، آن را بیشتر از آنکه علم باشد، هنر می‌دانند. به‌همین‌دلیل، ارزش‌های محاسبه‌شده کارشناسان ارزشگذاری برای استارتاپ هیچ‌گاه مشابه یکدیگر نیستند. آنچه در میزان نزدیک‌بودن عدد ارزش‌گذاری‌شده شرکت به‌میزان ارزش واقعی آن مؤثر است، میزان تجربه، تبحر و شناخت تیم ارزش‌گذار از اکوسیستم استارتاپی است.
