از علل و علائم اختلال هایپروزمی تا تشخیص و درمان

همه چیز درباره اختلال هایپروزمی؛ از علل و علائم تا تشخیص و درمان

اختلال هایپروزمی یک نوع حساسیت افزایش پیدا کرده به بویایی است و اغلب یک حس ناخوشایند برای فرد ایجاد می کند. ممکن است به دلیل بعضی از مشکلات پزشکی مثل میگرن یا عفونت تنفسی فوقانی رخ بدهد و همچنین در موارد نادری هم ژنتیکی است و ممکن است به طور دائمی حس بویایی فرد را به شدت بالا ببرد.

در اکثر اوقات هیچ نیازی برای درمان هایپروزومی وجود ندارد اما اگر علائم آزاردهنده بودند و باید درمان را در پیش بگیرید، استراتژی هایی را به کار ببندید تا این اثرات منفی را بهبود ببخشد.

علائم هایپروزمی و واکنش بدن به این اختلال

هایپروزومی بویایی شما را به طرز عجیبی قوی می کند. ممکن است به گونه ای باشد که نسبت به بعضی از بوها حساسیت کمتری پیدا کنید. در واقع حس بویایی شما با دیگران متفاوت می شود. چنانچه در بخش بهداشت و سلامت پلاس وی میخوانید ممکن است به یک بوی خاص حساسیت بیشتری داشته باشید. با این اختلال، احتمالا شما در معرض سه واکنش زیر قرار خواهید گرفت:

واکنش های ناخوشایند

هایپروزومی ممکن است یک وضعیت ناخوشایند را برای فرد ایجاد کند. به طوری که به دلیل متوجه شدن بعضی از بوها دچار حالت تهوع شود. این وضعیت ممکن است به دلیل آلرژی افزایش پیدا کند.

به این وضعیت اوزوموفوبیا هم گفته می شود و فرد به دلیل بوی شدیدی که احساس می کند، حالش خراب می شود. در بعضی از موارد ازوموفیا می تواند ترس از تجربه بعضی از بوهای بد را در فرد بالا ببرد و باعث ایجاد اضطراب و استرس از تجربه بعضی از بو ها شود.

هایپروزومی ژنتیکی و بویایی به شدت قوی

افزایش حساسیت به بو در هایپروزمی همیشه هم منفی نیست. هایپروزومی باعث می شود که فرد بوهای مختلف را تشخیص دهد و از یکدیگر متمایز کند و این حس را بهتر از افراد دیگر داشته باشد؛ مخصوصاً زمانی که هایپروزمی به دلیل ژنتیک در فرد ایجاد شده باشد. بعضی از افراد که هایپروزومی ژنتیکی دارند، می توانند بویایی بسیار قوی را تجربه کنند.

آن ها قادر خواهند بود که رایحه های مختلف را با دقت بالا تشخیص دهند و بعصی از انها بوی بعضی از بیماری ها را هم می فهمند؛ مخصوصا بیماری پارکینسون که توانایی در بو کشیدن این بیماری دارند اما اگر از همان دوران تولد، هایپروزمی داشته باشید، اصلاً متوجه نمی شوید که این وضعیت را دارید و احساس می کنید که حس واقعی بویایی شما کاملاً طبیعی است و بیشتر از بقیه نیست.

اگر متوجه شدید که به طور مداوم رایحه و بوهایی را تشخیص می دهید که اکثر افراد متوجه آن نمی شوند، احتمالاً به خودتان مشکوک شوید و فکر کنید که بویایی تان به طرز غیر معمولی تیز است یا ممکن است قادر باشید تفاوت بین بعضی از بوها را که شباهت بسیار زیادی با هم دارند، تشخیص دهید.

چاقی

از طرف دیگر باید به این نکته توجه کنید که حساسیت بالا به بو می تواند با چاقی مرتبط باشد. احتمالاً از آنجایی که اشتها و احساس لذت از غذا علاوه بر مزه، به بویایی افراد نیز وابسته است، در نتیجه اگر بوی غذا را بیشتر از بقیه احساس کنید، اشتهای شما بیشتر می شود و ممکن است دچار چاقی شوید. در نتیجه باید این مشکل را با پزشک در میان بگذارید، زیرا ممکن است در طولانی مدت روی سلامتی شما اثرگذار باشد.

علل اختلال هایپروزمی

بعضی از افراد به طور طبیعی حساسیت بسیار بالایی نسبت به گروه های مختلف در همه زمان های زندگی دارند. این حساسیت ها گاهی اوقات ژنتیکی است که علت آن یک ژن به نام SCN9A است که کانال سدیم را کد بندی می کند. این ژن تنها با هایپروزمی مرتبط نیست، بلکه ممکن است با ژن های گوناگون هم ارتباط داشته باشد.

همچنین ممکن است به گونه ای باشد که در بعضی از زمان های خاص هایپروزمی به سراغ شما بیاید، مثلا در دوران بارداری یا زمانی که آلرژی شما فعال می شود. بعضی از وضعیت های پزشکی ممکن است هایپروزومی بلند مدت را در فرد ایجاد کنند. گاهی اوقات هم کاملا تدریجی هستند.

برخی از علل رایج

بعضی از وضعیت های رایج هستند که با هایپروزمی و اوزوموفوبیا در ارتباط می باشند. این وضعیت ها معمولاً در بعضی از افراد رایج تر هستند. وضعیت های دیگر مثل قرار گرفتن در معرض سم اصلاً رایج نیست و به راحتی نمی شود آن را تشخیص داد.

بارداری:

افزایش حساسیت به بو در سه ماهه اول و سه ماهه دوم بارداری افزایش پیدا می کند. هایپروزمی در این دوران عاملی برای حالت تهوع و استفراغ است که معمولاً در اوایل بارداری بیشتر در خانم ها دیده می شود.

آلرژی:

گرفتگی بینی اغلب همراه با آلرژی برای افراد اتفاق می افتد، سیستم فوقانی تنفسی آن ها را درگیر می کند و با تشخیص بو در آن ها تداخل ایجاد می کند. این انرژی همراه با هایپروزمی معمولاً بین حملات آلرژی رخ می دهد و باعث تغییراتی در سنسورهای عصبی مخصوصاً در مسیر راه بینی می شود.

بیماری صرع:

افزایش اغراق آمیز حس بویایی ممکن است قبل از تشنج برای فرد اتفاق بیفتد. در موارد نادری هایپروزمی همچنین در طول تشنج یا بعد از آن رخ خواهد داد. اگر بویی را احساس می کردید که اصلا وجود نداشت، لزوما نمی توان گفت که شما به هایپروزمی مبتلا هستید اما علائمتان این گونه نشان می دهند.

میگرن:

افزایش حساسیت به بو مخصوصاً بعضی از بوهای خاص در بیماری میگرن و یا قبل از آن رایج است. مخصوصاً زمانی که بیماری میگرن به اوج خود می رسد. این افراد زمانی هم که از درد میگرنی آزاد هستند، باز هم این سطح بالای بویایی را دارند.

قرار گرفتن در معرض سم:

گزارشات مختلف از هایپروزمی بعد از قرار گرفتن فرد در معرض سم هایی مثل سرب و جیوه وجود دارد. هایپروزمی ممکن است نتیجه مسمومیت با بعضی از این مواد شیمیایی باشد.

گاهی اوقات باعث ایجاد تغییرات مشهود در بعضی از افراد می گردد که ممکن است علایم مشابهی را از یکدیگر نشان دهند. همچنین ممکن است در معرض مواد شیمیایی سمی قرار بگیرید که در کارخانه ها و صنایع وجود دارند.

وضعیت های ایمنی و عصبی:

هایپروزمی همچنین ممکن است به دلیل بعضی از وضعیت ها مثل کمبود ویتامین ب 12، بیماری لایم، لوپوس، ام اس یا سندروم تورت ایجاد شود. تغییر در حس بویایی یک تغییر برجسته و رایج ترین علامت وضعیت ممکن نیست اما احتمال این که هایپروزمی در این افراد بیشتر گزارش شود، وجود دارد.

عفونت تنفسی فوقانی:

عفونت سینوسی باعث گرفتگی بینی می گردد و تشخیص بویایی در فرد مسدود می شود و فرد هایپروزمی را در بعضی از بوها احساس می کند.

علل نادر اختلال هایپروزومی

وضعیت های عصبی مخصوصاً بیماری آلزایمر و بیماری پارکینسون و یا سکته به طور مکرر با هایپوزومی مرتبط هستند که عاملی برای کاهش حساسیت به بویایی است.

از آن جایی که هایپوزومی معمولاً عاملی برای کاهش اشتها و کاهش وزن است، در نتیجه هایپروزومی هم می تواند به آن شبیه باشد، زیرا به طور کلی در هر دو مورد در سیستم بویایی تغییراتی ایجاد می شود. علاوه بر آن ممکن است احساس بوی ناخوشایند در هر دو مورد افزایش پیدا کند.

علل فیزیولوژیکی اختلال هایپروزومی

تشخیص بو توسط سیستم بویایی انجام می شود. دریافت کننده های بو روی سطح مسیر بینی قرار دارند و عصب بویایی را فعال می کنند و پیام را به مغز ارسال می کنند تا باعث تشخیص و واکنش به بوی مورد نظر شوند. عملکرد نامناسب این سنسور بویایی، عاملی برای ایجاد مشکلات دریافت کننده عصب و ناحیه مورد نظر در مغز است.

هر دلیل پشت هایپروزمی یک نوع نقص محسوب می شود که در مسیر راه بینی قرار گرفته است. مثلاً هایپروزمی در بیماری صرع، به دلیل فعالیت تغییر پیدا کرده در کورتکس مغز اتفاق می افتد و در بیماری فوقانی تنفسی به دلیل مشکلاتی در تشخیص بو در مسیر راه بینی است.

افرادی که بویایی قوی دارند، احتمالاً در قسمت دریافت احساسات و حافظه، قسمت بزرگتری در مغز دارند و به طور کاملا هوشمندانه بوهای مختلف را تشخیص می دهند.

تشخیص هایپروزمی

هایپروزمی معمولاً بر اساس علائم تشخیص داده می شود. معمولاً هم تنها علامت یک وضعیت خاص پزشکی نیست. زمانی که علائم آن مشاهده شود، می تواند سرنخی برای یک بیماری پیش زمینه ای در شما باشد.

به عنوان مثال، اگر به طور مداوم قبل از میگرن، بوی غذا را به طرز شدیدی احساس می کردید، احتمالاً این مشکل نشان دهنده این است که باید دارو استفاده کنید. اگر قصد بارداری دارید، احتمالاً اگر تست شما مثبت باشد، به دلیل این بوی زیاد دچار حالت تهوع می شوید. پس سعی کنید خودتان را زیر نظر قرار دهید.

تست تشخیصی

پزشک می تواند شرایط مختلف را در شما بسنجد و ببیند که آیا به هایپروزمی مبتلا هستید یا خیر. این تست تشخیصی 40 آیتم دارد که برای تشخیص نقص های بویایی بر اثر بیماری هایی مثل آلزایمر و پارکینسون انجام می شود. نمره شما داخل این تست را با نمره میانگین برای ارزیابی حساسیت بالای بویایی مقایسه می کنند.

تشخیص های تمایزی

بعضی از وضعیت ها هستند که شبیه هایپروزمی به نظر می رسند که اگر درمان را برای آن ها در پیش بگیرید، قطعاً از فواید آن بهره مند خواهید شد.

سندروم:

ORS این یک وضعیت نادر است که در آن افراد در مورد بویایی خود دچار پارانوئید می شوند. همچنین ممکن است یک نوع حس بویایی غیر معمول را در آن ها ایجاد کند. معمولاً بعد از شرایط خاصی در زندگی اتفاق می افتند. مثلاً اگر فرد شاهد مورد سرزنش قرار گرفتن برای بوی بدن بوده باشد، از لحاظ روانی روی ش تاثیر می گذارد و حساسیت او را افزایش می دهد.

پاروزومی:

یکی دیگر از مزیت های مشابه هایپروزومی است که درک بویایی را در فرد تغییر می دهد. یعنی آن ها به طور مداوم بوها را به شکل غلط تشخیص می دهند. این اختلال ممکن است مشکلاتی را در نواحی خاصی از مغز که مسئول کنترل پویایی هستند ، ایجاد کند.

توهم:

انواعی از توهم های مختلف هستند که درک چیزهای مختلف از جمله بویایی را در فرد تغییر می دهند و باعث می شود که بوهایی را احساس کند که اصلا وجود خارجی ندارد. توهم علامت یک مشکل روانی هم هست و از اختلالی جدی خبر می دهد که حتماً باید آن را درمان کند. گاهی اوقات هم عارضه جانبی یک داروی خاص است.

درمان هایپروزمی

هایپروزمی قابل درمان است و درجات مختلفی دارد. گاهی اوقات هیچ نیازی هم به دارو نیست. همانگونه که در پلاس وی گفته شده است اگر آلرژی یا میگرن داشته باشید و یا حتی اگر باردار باشید، احتمالاً باید این مسائل را بهبود ببخشید.

اگر به لوپوس، ام اس یا کمبود ویتامین ب 12 دچار باشید، درمان بیماری زمینه ای بهترین راه برای کاهش هایپروزومی است. اگر هایپروزمی در کیفیت زندگی شما تداخل ایجاد کرده باشد، راهبرد های پزشکی هستند که می توانند این وضعیت را بهبود ببخشند.

داروی ضد استفراغ:

برخی از دارو های تجویزی یا بدون نسخه می تواند به کنترل حالت تهوع و استفراغ هنگام شدید شدن هایپروزمی کمک کنند. در اکثر موارد داروهای بدون نسخه مثل دیمن هیدرینات، مسلیزین و یا دیفن هیدرامین برای کنترل حالت تهوع و استفراغ موثر هستند.

حتماً قبل از تهیه این داروها با پزشک مشورت کنید زیرا اگر باردار باشید یا داروهای دیگری به دلیل بیماری مصرف کنید، احتمال خطر برای شما وجود دارد. پس هرگز بدون نظر پزشک دارویی استفاده نکنید.

قطع سنسور عصبی:

در موارد نادری هایپروزمی به یک مشکل بسیار شدید تبدیل می شود که نیاز به جراحی دارد و در نتیجه در آن، عملکرد حس بویایی را کاهش می دهد و باعث می شود تا از پرخوری بیش از حد هم در فرد جلوگیری گردد. این وضعیت باید قطعاً توسط پزشک مورد بررسی قرار بگیرد تا ببیند که بهترین درمان برای شما هست یا خیر.

کنار آمدن:

اگر هایپروزمی دارید، مراحل مختلفی هستند که می توانید آنها را در پیش بگیرید تا این وضعیت را مدیریت کنید. اگر در مکانی کار می کنید که مواد با بوی خاص در آنجا وجود دارد، باید از ماسک استفاده کنید. همچنین ممکن است با آدامس جویدن، خوردن شکلات یا نعنا به دلیل بوی بالا دچار حالت تهوع شوید.

بعضی از افراد به گونه ای هستند که اصلاً نمی توانند در معرض بوهای خاص و شدید قرار بگیرند یا حتی در مکان هایی مثل بیمارستان حضور داشته باشند. در چنین حالتی باید سعی کنید خودتان را با شرایط وفق دهید، محیط زندگی یا محیط کار خود را تغییر دهید تا کمتر در معرض این بو های شدید باشید.