اعمال شب یلدا و توصیه های طب اسلامی برای خوراک شب یلدا
شب یلدا یا شب چله یکی از آیینهای کهن ایرانی است که سابقه چند هزار ساله دارد و از نیاکان ما به یادگار مانده است. در این شب خانواده های ایرانی بر طبق آداب و رسوم گرد هم جمع شده و با خوردن خوراکی های مختلف و خواندن اشعار حافظ و... جشن یلدا را به یمن ورود فصل زمستان برگزار می کنند. در این بخش از پلاس وی توصیه های اسلامی درباره شب یلدا را منتشر نموده ایم.
نظر اسلام در مورد شب یلدا
همانطور که می دانید یلدا یکی از آیین های ایرانی است. اسلام بعد از ورود به ایران با سنت های کهن ایرانیان که موافق و مطابق با آموزه‌های دین اسلام بوده، و یا دست کم در تضاد با آن نباشد، مبارزه نکرده است اما اگر سنت و آیینی مخالف کرامت انسانی و آموزه‌های فرهنگ اسلامی باشد، اسلام با آن مقابله کرده و آن‌را نمی‌پذیرد.
شب یلدا که در آن اعمال خوبی چون صله رحم، هدیه دادن، خواندن اشعار حکمت‌آمیز و... وجود دارد، از نظر اسلام در زمره سنت‌هایی است که می‌تواند ارزشمند و مفید باشد.
در مورد پذیرفتن آیینهای ارزشمند میان اقوام و جوامع در سرزمین ها پس از ورود اسلام به سخنی در نهج البلاغه اشاره می کنیم.
امام علی(ع) هنگام فرستادن مالک اشتر به سوی مردم مصر، که سرزمینی با فرهنگ کهن چندهزار ساله بود، به وی سفارش می‌کند:
سنت‌ها و آیینهای نیکی را که بخش وسیعی از مردم آن سرزمین انجامش داده (در دل مردم آن سرزمین جا گرفته) و موجب برقراری الفت و دوستی میان آنان بوده؛ و موجب اصلاح رفتاری جامعه می‌شود را از بین مبر. و روش جدیدی را ایجاد مکن که به آیینهای نیک کهن آسیبی وارد کند که در این صورت، آنانی که آن آیین نیک را ایجاد کرده بودند، دارای اجر و پاداش بوده و گناه از بین بردن آن آیین‌ها بر گردن تو خواهد بود!». (سید رضی، نهج البلاغه، ص 431)
همچنین پیامبر (ص) می فرمایند:
هر کس سنّت خوبی را پایه‌گذاری کند، پاداشش را و پاداش کسی را که تا روز قیامت به آن عمل کند به او می‌دهند، بدون اینکه از آنها(عمل‌کنندگان) چیزی کم شود. (مشکاة الأنوار، ج 1، ص 521 )
آداب اسلامی ویژه شب یلدا
شب یلدایی که در آن اسراف، غافل شدن از یاد خدا، چشم و هم‌چشمی، لهو و لعب، بی‌عفتی و انجام شود، در تضاد با آموزه‌های اسلامی خواهد بود. جشن شب یلدا را بهتر است در پرتو دستورات جامع و کامل اسلام برگزار نمایید. در ادامه به برخی از آداب و رسومی که انجام آن در شب یلدا سفارش شده اشاره می کنیم:
اسراف نکنید
اسراف و تبذیر در خوراک، پوشاک، تزیینات و... هیچ‌گاه مورد تأیید اسلام نبوده و این شب هم استثنایی از دیگر شب‌ها نیست پس اگر بخواهیم حتما خوراکی های گران قیمت و زیادی را در سفره شب یلدا خود قرار دهیم، از توجیه عقلی و دینی برخوردار نیست.
امام صادق(ع) فرمود:
انسان مؤمن اسراف و زیاده روی نمی کند بلکه میانه روی را پیشۀ خود می سازد. ( مجموعه الاخبار،باب30، حدیث1)
امام علی (ع) فرمود:
کسی که به زیاده روی افتخار کند، با تنگدستی خوار و زبون می گردد. (میزان الحکمه، جلد 1،حدیث1661)
چشم و هم چشمی نکنید
تجمل گرایی ریشه در رذایل پست اخلاقی چون حسادت، خودپسندی، تفاخر و گاه احساس حقارت و خود کم بینی و مانند آن دارد. برخی از افراد بزرگی را در نمایش قدرت و ثروت خود می بینند و به دلیل نشان دادن وجه مالی خوب خود سفره های رنگینی برای شب یلدا آماده می کنند که این مغایر با دستورات دینی است.
خداوند در آیه 133 سوره آل عمران و 53 سوره مائده از مردم می خواهد به جای اینکه در تجمل گرایی و فخرفروشی و تکاثر و تبذیر و ریخت و پاش و چشم و هم چشمی با یکدیگر رقابت کنند و مسابقه تجمل گرایی بگذارند، مسابقه در کارهای خیر و نیک بگذارند و به مستمندان و فقیران کمک کنند و در کارهای خیر سرعت بجویند و پیش دستی کنند.
عبادت را فراموش نکنید
شب یلدا مصادف با شروع فصل زمستان است و زمستان از دیدگاه اسلامی آغاز بهار عبادت به شمار می‌آید.
امام صادق(ع) می فرمایند:
زمستان بهار مؤمن است، شبش بلند و کمکی برای عبادت و شب‌زنده‌داری است، روزش کوتاه و کمکی برای روزه گرفتن است. ( شیخ صدوق، امالی ص 237)
خویشاوندان و نزدیکان خود را فراموش نکنید
اسلام تحکیم پیوندهای خویشاوندی واستحکام روابط خانوادگی را به شدت مورد تأکید و توجه قرار داده و صله رحم و رسیدگی به بستگان را به عنوان یک ارزش الهی واجب کرده است پس در بلندترین شب سال به دیدار بزرگترها روید و خویشاوندان و نزدیکان خود به خصوص افرادی که توانایی مالی مطلوبی ندارند، را فراموش نکنید.
امام صادق علیه السلام:
صله رحم، انسان را خوش اخلاق، با سخاوت و پاکیزه جان می نماید و روزی را زیادمی کند و مرگ را به تأخیر می اندازد. (کافی، ج 2، ص 151)
پیامبر صلی الله علیه و آله:
میهمان، روزی خود را می آورد و گناهان اهل خانه را می برد. (بحارالأنوار، ج 75، ص 461)
قصه های قرآنی بخوانید
قصه و قصه‌گویی پدیده‌ای است که قدمت آن به قدمت پیدایش زبان و گویایی آدمیزاد است.یکی از سنت های کهن شب یلدا قصه گویی است. قرآن کریم، اولین کتابی است که نقل داستان‌های و سرگذشت‌های واقعی پیشینیان را در راه تربیت و ارشاد مردم به‌کار گرفته و به عنوان چراغ روشنایی بخش راه سعادت بشری، نویدبخش بوده است پس بهتر است در بلندترین شب سال قصه های قرآنی را فراموش نکنید.
امام علی علیه السلام:
بهترین داستان و رساترین اندرز و سودمندترین پند، کتاب خداوند عزّ و جلّ است. (الکافی :8/175/194.)
به یکدیگر هدیه بدهید
هدیه دادن یکی از رسوم شب یلدا است که میان اقوام ایرانی رایج است. برخی از افراد در شب یلدا هدایایی را برای دختر و عروس و...می برند.
امام صادق علیه السلام:
هدیه ردّ و بدل کنید تا به همدیگر با محبّت شوید؛ زیرا هدیه کینه ها را از بین می برد. (بحار الأنوار :75/44/1 )
انار بخورید
انار ازجمله میوه‌های بهشتی است که در قرآن کریم از آن یاد شده است. خوردن انار که یکی از میوه‌های فصل پائیز و زمستان است، در مقایسه با سایر میوه‌های این فصل، آنتی‌اکسیدان بیشتری برای افزایش ایمنی، مقاومت و حفاظت از بدن در مقابل بیماری‌ها، میکروب‌ها و ویروس‌ها دارد.
درکتاب بحارالانوار، جلد 66 از امام صادق(ع) نقل شده که فرمود:
«هر کس انار بخورد، پس جان او تا صبح در امان است». به نقل از عیون اخبار، ج 2، ص 43-35، صحیفه الرضا، ص 34، مکارم الاخلاق، ص 195، امام صادق (ع) فرمود« چهار چیز است که طبیعت را به حالت اعتدال درمی‌آورد:انار سورانی، خرمای پخته، بنفسج و کاسنی) و ایشان هر شب جمعه انار می‌خورد. (محاسن، ج 2، ص 540)
در کارهای خود بیشتر دقت کنید
از شب یلدا که زمستان آغاز می گردد، بیشتر به اعمال خود توجه و به آنها فکر کنید چرا که شب های زمستانی و آرامشی که در آن برای آدمی ایجاد می شود، بهترین فرصت برای مراقبت و رسیدگی به اعمال روزانه است.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:
پیش از آن که مورد حسابرسی قرار گیرید، خود به حساب نفستان برسید و پیش از آن که سنجیده شوید، خود نفستان را در ترازوی سنجش بگذارید و برای آن حسابرسی بزرگ آماده شوید. (بحار الأنوار :70/73/26. )
اشعار پسندیده بخوانید
خواندن اشعار شاهنامه و حافظ از سنت های دیرین شب یلدا است، شایسته است در این شب طولانی، در کنار قرآن، اشعار عرفانی حافظ و اشعار پسندیده و نیکویی که در مدح اهل بیت علیهم‌السلام سروده شده اند را بخوانیم و با تفأل زدن به حافظ که اشعار عرفانیش برگرفته از آیات قرآن است، از خرافات و تفأل زدن به شیوه‌های خرافی دیگر پرهیز کنیم.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:
از ما نیست کسی که فال بد زند یا برایش فال بد زده شود. (الترغیب و الترهیب :4/33/4.)
گردو بخورید
در شب یلدا کنار آجیل ها، گردو ومغزیجات دیگر نیز وجود دارد، بیشتر کارشناسان و متخصصان توصیه می کنند که گردو را در فصل زمستان مصرف کنید زیرا می تواند کلیه و بدن شما را گرم نگه دارد.
در جلد 6 کتاب «کافی» حدیثی از امام علی (ع) آمده است که به خواص گردو اشاره دارد:
«خوردن گردو در گرمای شدید، حرارت بدن و زخمهای تن را تحریک می‌کند، اما خوردن آن در زمستان، کلیهها را گرم می‌کند و سرما را دفع می‌کند.»
