اغراقی در کار نبود؛ مایکروسافت اج واقعا بهترین مرورگر ویندوز است

این روزها اگر سری به بخش فناوری تحریریه پلاس وی بزنید (سناریوی فرضی!)، متوجه خواهید شد که تمام نویسندگان این بخش باوجود علایق متفاوتی که در زمینه‌ی برندهای فناوری دارند، از یک محصول مشابه استفاده می‌کنند، آن هم کاملا به اختیار خود؛ نه، منظورم آخرین مدل لپ‌تاپ یا گوشی یا هدفون نیست (ای کاش بود!). منظورم مرورگر مایکروسافت اج است.

وقتی مایکروسافت چیزی حدود دو سال پیش ادعا کرد مرورگر اج حالا «بهترین عملکرد را در بین مرورگرها در ویندوز ۱۰» دارد، افراد زیادی این ادعا را باور نکردند؛ اقرار می‌کنم من هم جزو همین افراد بودم و می‌گفتم مایکروسافت حتما اغراق می‌کند. شاید چون سال‌ها تجربه‌‌ی ناگوار با اینترنت اکسپلورر و ترجیح مرورگر گوگل کروم، دیدمان را به نسخه‌ی جایگزین IE مغرضانه کرده است.

اما حالا، پس از حدود شش ماه استفاده‌ی مداوم از مرورگر اج هم در محیط ویندوز ۱۰ و هم ویندوز ۱۱، آماده‌ام تا اعتراف کنم حق با مایکروسافت بود؛ اج واقعا بهترین عملکرد را بین مرورگرهای ویندوزی دارد (برایش کلی دلیل دارم!)

مایکروسافت یک ابرشرکت ۱٫۸ تریلیون دلاری است که تقریبا در تمام حوزه‌های تکنولوژی، از سیستم‌عامل گرفته تا مچ‌بند سلامت و اسباب‌بازی کودکان، دستی داشته و درآمدش صرفا از بخش سرویس ابری آژور در سه‌ماه‌ی آخر ۲۰۲۲، بیش از ۵۰ میلیارد دلار بوده است. بااین‌حال، تصویری که معمولا از این شرکت دریافت می‌کنیم، تصویر یک به‌اصطلاح آندرداگ (underdog) یا کسی است که شانس پیروزی بسیار کمی در رقابت دارد و به همین خاطر با او همذات‌پنداری می‌کنیم و دوست داریم در رقابت پیروز شود. شاید به این‌خاطر که با تمام بریز و بپاش‌ها، مایکروسافت در بیشتر حوزه‌های فعالیتش از رقیبان عقب است. مثلا، ردموندی‌ها حتی زمانی که داشتند از تصاحب ۶۸٫۷ میلیارد دلاری اکتیویژن بلیزارد حرف می‌زدند، به جایگاه سوم‌شان در دنیای کنسول‌سازها اشاره کردند تا تهدیدآمیز به نظر نرسند.

در دنیای مرورگرها هم که موضوع بحث ما است، کروم با ۶۶ درصد سهم بازار، محبوب‌ترین مرورگر وب است و سهم اج در جایگاه دوم، به‌زور به ۱۱ درصد می‌رسد. البته فکر نکنم نیازی به شنیدن این آمار داشتید. محبوبیت کروم بر هیچکس پوشیده نیست و شرط می‌بندم اکثر شما این مطلب را دارید با گوگل کروم می‌خوانید.

اما کروم چطور توانست بیشترین سهم بازار مرورگرها را به چنگ آورد؟ آن هم در شرایطی که حتی مرورگر پیش‌فرض اکثر دسکتاپ‌ها هم نیست و این یعنی کاربران باید یک مرحله‌ی اضافه را برای دانلود و نصب کروم در سیستم‌شان طی کنند. راستش را بخواهید، کروم نیازی نداشت بی‌عیب و نقص باشد؛ همین‌که کمی از مرورگرهای دیگر بهتر باشد، کافی بود و خب تا چندیدن سال، تنها گزینه‌ی جایگزین، اینترنت اکسپلورر فقید بود. درمقایسه با IE، کروم سریع‌تر و زیباتر بود و گزینه‌های شخصی‌سازی بیشتری را در اختیار کاربران قرار می‌داد.

اما مایکروسافت اج حالا با همان کد کرومیوم بازطراحی شده و از تمام قابلیت‌هایی که از کروم انتظار داریم، مثل افزونه‌ها و تم‌های متنوع، بهره می‌برد. تازه مهم‌تر از آن، باز کردن چندین تب در اج برخلاف کروم، تمام فضای رم را اشغال نمی‌کند. پس چرا اج هنوز نتوانسته با گذشت تقریبا دو سال که از تحول چشمگیرش می‌گذرد، به گرد پای کروم برسد؟

دردسرهای بزرگ مایکروسافت

اگر نظر مرا بپرسید، بزرگ‌ترین عاملی که جلوی پیشرفت مایکروسافت را گرفته، نگاه این غول دنیای فناوری به گذشته است. ردموندی‌ها حتی زمانی که داشتند مرورگر اج را تبلیغ می‌کردند و از خوبی‌های بی‌انتهایش می‌گفتند تا کاربران بالاخره دست از سر اینترنت اکسپلورر بردارند، باز هم به این جمله اشاره کردند که مایکروسافت کاربران و مشتریانی را که همچنان اصرار به استفاده از اینترنت اکسپلورر را دارند، فراموش نکرده‌ است و آن‌ها می‌توانند کماکان از حالت اکسپلورر در اج استفاده کنند. باورش سخت است اما ویندوز XP که ۲۳ سال از عمرش می‌گذرد و از سال ۲۰۱۴ دیگر از آن پشتیبانی نمی‌شود، هنوز کاربران زیادی دارد (۰٫۲۶ سهم بازار در سال ۲۰۲۱)! به نظر می‌رسد مایکروسافت در مردابی گیر افتاده که هم خودش کاربران را و هم کاربران آن را مدام به زیر می‌کشند.

دردسر بزرگ دیگر مایکروسافت این است که حتی زمانی‌که دارد دقیقا همان کاری را می‌کند که شرکت‌های بزرگ دیگر قبل از آن انجام داده بودند، با انتقاد و بی‌اعتمادی کاربران رو‌به‌رو می‌شود؛ واکنشی که شاید در این‌حدواندازه گریبان‌گیر شرکت‌های دیگر نشده باشد. مثلا زمانی که مایکروسافت به تقلید از اپل اعلام کرد برای راه‌اندازی اولیه‌ی ویندوز ۱۱ نیاز به استفاده از حساب مایکروسافت است یا تصمیم گرفت فرایند تغییر مرورگر پیش‌فرض در ویندوز ۱۱ را دشوارتر از پیش کند، با مقاومت و نارضایتی شدید بسیاری از کاربران رو‌به‌رو شد و حتی عده‌ای می‌گفتند مایکروسافت باید به‌خاطر این اقدامات، جریمه شود.

مشکل دیگر مایکروسافت، عرضه‌ی ناقص محصولاتش است؛ مثلا همین ویندوز ۱۱ که در روز انتشار از بسیاری از قابلیت‌های مهم مثل درگ‌ اند دراپ در نوار وظیفه و حالت تاریک و گوشه‌های گرد شده برای برخی پنجره‌ها بی‌بهره بود و مایکروسافت تازه آن‌ها را در آپدیت بعدی اضافه کرد. مثال دیگر، سرفیس پرو ۹ است که درست در دهمین سالگرد تولد دستگاه‌های سرفیس با پردازنده‌ی ضعیف‌تر سری U اینتل معرفی شد تا همچنان در بحث عملکرد، به رقیب اپلی‌اش ببازد.

به وضعیت کابوس‌وار اینترنت اکسپلورر در چند سال اخیر نگاه نکنید؛ مایکروسافت زمانی با IE در بازار مرورگرهای وب پادشاهی می‌کرد؛ اما با افزایش محبوبیت گوگل کروم در سال ۲۰۰۸، اینترنت اکسپلورر از چشم افتاد و حالا دیگر بازنشسته شده است. حقیقت این است که بیش از یک دهه بود کسی مایکروسافت را به‌عنوان توسعه‌دهنده‌ی مرورگر جدی نمی‌گرفت. بدتر آنکه سابقه‌ی مایکروسافت به عرضه‌ی ناقص محصولاتش دامن اج را هم گرفت؛ چراکه وقتی این مرورگر در سال ۲۰۰۵ عرضه شد، به‌خاطر سرعت پایین و کمبود قابلیت، کسی به آن اعتنایی نکرد و کروم جایگاه اولش را تا سال‌ها حفظ کرد.

تمام دلایلی که مایکروسافت اج از گوگل کروم بهتر است

بازطراحی اج با کد کرومیوم یکی از هوشمندانه‌ترین تصمیماتی بود که مایکروسافت در چند سال اخیر گرفته بود؛ بااین‌حال، سهم اج در میان مرورگرهای وب کماکان ۵۵ درصد از کروم کمتر است. به نظرم وقتش رسیده که به مایکروسافت اج به‌عنوان مرورگری که می‌تواند خیلی راحت جایگزین کروم شود، نگاه کنید. اگر حرفم را قبول ندارید، از شما دعوت می‌کنم دلایلی که اج را به مرورگر بهتری از کروم تبدیل می‌کند، در نظر بگیرید.

اولین و مهم‌ترین عاملی که باعث شد پس از سال‌ها از کروم به اج کوچ کنم، مصرف بسیار بهینه‌ی رم به‌لطف قابلیت تب‌های غیرپویا (Sleeping Tabs) است. اج به‌طور خودکار، تمام تب‌هایی را که برای مدتی به سراغشان نرفته‌اید، به‌اصطلاح به «خواب» می‌برد تا مصرف منابع سیستم به‌طرز قابل‌توجهی کاهش یابد.

صادقانه بگویم؛ مصرف رم گوگل کروم به‌حدی فاجعه است که گاهی هنگام بستن چندین تب به‌طور همزمان حتی در سیستمی با رم ۶۴ گیگابایت نیز با کندی عملکرد مواجه می‌شود. حتی نویسندگان ورج هم زمانی که می‌خواهند درباره‌ی عملکرد سخت‌افزاری لپ‌تاپِ موردبررسی صحبت کنند، از باز کردن تب‌های متعدد در گوگل کروم به عنوان بنچمارک کمک می‌گیرند!

از نظر سرعت، گوگل کروم و مایکروسافت اج تقریبا شانه‌ به شانه‌ی یکدیگر حرکت می‌کنند؛ اما از نظر مصرف رم، برد کاملا با اج است، حتی بااینکه گوگل با به‌روزرسانیِ ۲۰۲۱ مرورگر خود تلاش کرد مصرف رم را در کروم بهینه‌تر کند (که البته آن هم اگر به خاطر پیشتازی اج در این زمینه نبود، احتمالا به این زودی اتفاق نمی‌افتاد).

دلیل دیگری که اج را به مرورگر بهتری از کروم تبدیل می‌کند، گزینه‌ی تب‌های عمودی (Vertical Tabs) است. اگر شما هم مثل من عادت دارید بیش از ۵۰ تب به‌طور همزمان باز داشته باشید، همین حالا به اج بیایید و گزینه‌ی Vertical Tabs را از بخش تنظیمات مرورگر فعال کنید. نگران مشکلات مهاجرت از کروم به اج هم نباشید؛ مایکروسافت با سخاوت‌مندی تمام اجازه‌ی استفاده از حساب گوگل در اج را به‌شما می‌دهد تا تمام بوک‌مارک‌ها و افزونه‌های کروم‌ را بدون هیچ‌ دردسری به اج بیاورید.

در مورد تب‌های عمودی فقط این را به شما بگویم که بعد از اینکه به این چینش خاص عادت کنید، دیگر دلتان نمی‌خواهد به حالت افقی تب‌ها در کروم برگردید. درضمن، با فعال کردن گزینه‌ی Hide title bar while in vertical tabs از بخش Appearance تنظیمات، بخشی از بالای مرورگر را که محل قرار گرفتن تب‌ها است، حذف می‌کند و فضای عمودی بیشتری برای خواندن در اختیارتان می‌گذارد. گروه‌بندی و پین کردن تب‌ها از دیگر گزینه‌های جالب اج است که بی‌شک به کار افرادی مثل من که زمان زیادی را برای پیدا کردن تب موردنظر در انبوه تب‌های بازشده صرف می‌کنند، می‌آید. راستی، استفاده از میانبر Alt-Tab حتی اجازه‌ی جابه‌جایی بین تب‌های فعال اج را به شما می‌دهد که فوق‌العاده است.

اگر از تب‌های عمودی خوشتان آمد، پیشنهاد می‌کنم در مرحله‌ی بعدی، گزینه‌ی Show sidebar را از منوی سه‌نقطه سمت راست بالای مرورگر فعال کنید. درست است که این گزینه کمی از فضای افقی سمت راست را اشغال می‌کند، اما برای خواندن و تایپ کردن، فضای عمودی اهمیت بیشتری دارد. سایدبار در اج به‌نوعی شبیه بوک‌مارک بار دوم عمل می‌کند؛ به این صورت که می‌توان به آن صفحات وب اضافه کرد. نکته‌ی جالب این‌که اگر روی این صفحات کلیک کنید، به جای باز شدن در تب جدید، در خود سایدبار به نمایش درمی‌آیند و بدین‌ترتیب، بهره‌وری افزایش می‌یابد.

سایدبار همچنین شامل اپلیکیشن‌ها و ابزار مفیدی است که استفاده از آن‌ها در وقت صرفه‌جویی می‌کند؛ برای مثال، می‌توانید در نوار جستجوی سایدبار، سریع چیزی را که می‌خواهید جست‌وجو کنید بی‌آنکه لازم باشد تب جدید باز کنید. اپلیکیشن‌های ماشین‌حساب، ترجمه، تست سرعت اینترنت، اوت‌لوک و حتی چندین بازی متنوع نیز حتما کار بسیاری از کاربران را راه خواهند انداخت.

از بین قابلیت‌های متعدد اج، پیشنهاد می‌کنم از روی کنجکاوی هم که شده، قابلیت Immersive Reader را امتحان کنید. با کلیک‌راست روی صفحه‌وب و انتخاب گزینه‌ی Open in Immersive Reader یا خیلی راحت با فشردن دکمه‌ی F9، صفحه‌ی موردنظر وارد قالبی برای خواندن می‌شود و گزینه‌های مفیدی ازجمله خواندن متن با صدای بلند، ابزار گرامر برای هایلایت بخش‌های مختلف جمله (البته برای متون انگلیسی؛ اعتراف می‌کنم خودم هم دلیل وجود این گزینه را نمی‌دانم!) و گزینه‌های متعددی برای شخصی‌سازی تکست در اختیارتان قرار می‌دهد.

جالب است بدانید از بین بیش از ۵۰ صدایی که مایکروسافت برای Read aloud ارائه می‌دهد، دو صدا برای خواندن متون فارسی در نظر گرفته شده است. خوبی این صداها این است که اصلا رباتیک و مصنوعی به‌نظر نمی‌رسند و احساس می‌کنید دارید به کتاب صوتی گوش می‌دهید و یک فرد واقعی دارد آن را برایتان می‌خواند. البته خوانش متن فارسی به اندازه‌ی انگلیسی بی‌عیب‌ونقص نیست، اما در همین حد هم آدم را شگفت‌زده می‌کند.

گزینه‌ی تبدیل صفحات وب به اپلیکیشن نیز جالب و تنها با دو کلیک ساده امکان‌پذیر است. مثلا می‌توانید به‌جای نصب اپلیکیشن اسپاتیفای، نسخه‌ی وب آن را در اج باز کنید و بعد از مسیر Menu > Apps > Install this site as an app، صفحه وب را به اپلیکیشن تبدیل کنید.

گزینه‌ی Collections (آیکون دو مربع با علامت مثبت) در سمت راست نوار بالای مرورگر نیز انگار برای افرادی مثل من طراحی شده است! منظورم کسانی هستند که برای نوشتن مقاله، هزار تب از ۵۰۰ منبع مختلف باز می‌کنند و نیاز دارند تمام وب‌سایت‌های مرتبط، در یک دسته‌ی مشخص و مرتب قرار بگیرند. البته باید اعتراف کنم من آدم چندان منظم و مرتبی نیستم و بیشتر به این خاطر از کالکشنز استفاده می‌کنم که این گزینه، دسترسی به تمام وب‌سایت‌هایی را که درون دسته‌‌ها قرار داده‌اید، در هرکجا و پای هر سیستمی که باشید، ممکن می‌کند؛ فقط کافی است با اکانت یکسان در مرورگر اج وارد شده باشید.

می‌دانم تا همین جا هم به دلایل کافی برای دوست داشتن مایکروسافت اج اشاره کرده‌ام، اما صبر کنید؛ خوبی‌های اج هنوز ادامه دارد!

امنیت مرورگر اج نه‌تنها فرسنگ‌ها از اینترنت اکسپلورر بالاتر است، در مقایسه با گوگل کروم نیز امتیاز بیشتری گرفته است. اج مانند کروم و البته هر اپلیکیشن جدیدی که این روزها از ویندوز استور دانلود می‌کنید، در محیط سندباکس اجرا می‌شود؛ به این معنی که پردازش‌های مرورگر جدا از بخش‌های دیگر سیستم انجام می‌شود تا کد‌های مخرب سایت نتوانند سیستم و سایر نرم‌افزارها را آلوده کنند. اج همچنین به‌کمک فیلتر SmartScreen که از اینترنت اکسپلورر قرض گرفته، وب‌سایت‌های حاوی بدافزارهای شناخته‌شده را مسدود می‌کند و درباره‌ی دانلودهای مشکوک، هشدار می‌دهد. حذف فریم‌ورک‌ها و پلاگین‌هایی چون ActiveX و VBScript و Browser Helper Objects که بلای جان EI بود، کار هکرها را سخت‌تر از قبل کرده است.

وقتی پای حریم شخصی به میان می‌آید، متاسفانه وضعیت اج خیلی خوب نیست و با مرورگرهای مخصوص حریم شخصی مانند DuckDuckGo فرسنگ‌ها فاصله دارد. اما اگر بخواهیم منصف باشیم، وضعیت هر مرورگری در زمینه‌ی حریم شخصی از گوگل کروم بهتر است! منبع اصلی در‌آمد گوگل، فروش اطلاعات کاربران است و به همین‌خاطر، اطلاعات شخصی، سابقه‌ی وب‌گردی، موقعیت مکانی، مشخصات سیستم و حتی داده‌های تعامل کاربر با دیگر محصولات گوگل جمع‌آوری شده و خیلی راحت با شرکت‌های دیگر به اشتراک گذاشته می‌شود.

خوشبختانه، درآمد مایکروسافت بیشتر از خدمات ابری آژور به دست می‌آید و اگرچه این شرکت، داده‌های زیادی را از کاربر جمع‌آوری می‌کند، به‌ندرت پیش می‌آید این داده‌ها را به شرکت‌های دیگر بفروشد. اما خب، مایکروسافت ویژگی حفاظت در برابر ردیابی اینترنت اکسپلورر را در اج کنار گذاشته و این یعنی وب‌سایت‌هایی که از آن‌ها بازدید می‌کنید، می‌توانند اطلاعات وب‌گردی شما را جمع‌آوری کنند.

و درنهایت اینکه مایکروسافت اج باعث بهتر شدن گوگل کروم شده است! ردموندی‌ها از زمانی‌که مرورگر اج را با کد کرومیوم از نو طراحی کردند، مشغول ثبت کامیت در پروژه‌ی متن‌باز مرورگر کرومیوم بوده‌اند تا عملکرد تمام مرورگرهای مبتنی بر کرومیوم بهبود یابد. برای مثال، مایکروسافت با آوردن قابلیت انتقال چندین تب به یک پنجره به خود کرومیوم، استفاده از آن را برای گوگل کروم ممکن کرده است.

در کنار مزیت‌های فراوان مایکروسافت اج، شاید تنها بتوان دو ایراد اساسی به آن وارد کرد؛ اول اینکه نسخه‌ی موبایل اج عملکرد مطلوبی ندارد و من استفاده از آن را به کسی پیشنهاد نمی‌کنم. دوم اینکه در مقایسه با کروم، مایکروسافت اج دیر‌به‌دیر به‌روزرسانی‌های امنیتی دریافت می‌کند؛ البته آن هم در حد آپدیت یک‌ یا دو هفته‌ای در مقابل آپدیت چند روزه‌ی کروم.

اگر تا انتهای مقاله با من همراه بودید و هنوز درمورد مهاجرت از کروم به اج شک دارید، اجازه بدهید بار دیگر یادآوری کنم: تب‌های عمودی، مصرف بهینه‌ی رم، کالکشنز، تبدیل وب به اپ، سرعت، امنیت، تب‌های عمودی و تب‌های عمودی. انتخاب با خودتان!

راستی، خوشحال می‌شوم اگر تجربه‌های شخصی خودتان را با مرورگر اج در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.