تمام غسل های واجب و احکام و روش انجام آنها
به طور کلی حکمت و اسرار غسل ها مانند غسل حیض فقط جنبه تمیزی و نظافت ظاهری و جسمی ندارد بلکه از نظر معنوی بیشتر تاثیر دارد. به همین دلیل غسل باید با نیت قربت انجام شود در غیر اینصورت اگر حتی نجاست با غسل تمیز شود باز هم آن غسل صحیح نیست.
واجب بودن غسل به معنای به نجس بودن زن در زمان حیض بودن نمی باشد؛ همان گونه که جنب بودن مردان دلیل بر نجاست آنها نیست و در مبطلات وضو نیز نجاستی به وجود نمی آید تا با وضو برطرف شود. بنابراین نیت به قصد غربت در همه غسل ها موجب پاکی و طهارت فرد می شود.
غسل جنابت
انسان به یکی از دو چیز جنب می شود:
- آمیزش جنسی ؛به هر نحو که باشد، با حلال یا با حرام، منی بیرون بیاید یا نیاید، بالغ باشد یا نباشد.
- خارج منی ؛چه در خواب و چه در بیداری، چه عمداً و چه بی اختیار
چه زمانی غسل جنابت بر زنان و مردان واجب است؟
رطوبت خارج شده از مرد، اگر همراه با شهوت، جَستن و سست شدن بدن باشد، حکم منی را دارد،در صورتی که هر سه علامت یا یکی از آنها وجود نداشته باشد و یا شک در آن باشد حکم منی را ندارد، مگر این که از راه دیگری یقین کند که منی است.(آیت الله بهجت، توضیح المسائل مراجع، م 346)
مایعی که زن در هنگام اوج لذت جنسی می بیند، حکم منی را دارد و باید غسل نماید، اگر شک کند که به این مرحله رسیده یا نه و یا شک در خروج مایع داشته باشد غسل واجب نیست.
اگر زن بر اثر تحریک های شهوانی مقداری لذت می برد و در آن حال رطوبتی از او خارج می شود چون به اوج شهوت نرسیده جنب نمی شود و رطوبت خارج شده هم پاک است و وضو و غسل را باطل نمی کند. ( آیت الله مکارم توضیح المسائل م361و مسائل کثیرالابتلا م18)
رسیدن منی به داخل رحم بدون دخول، سبب جنابت زن نمی شود.( دفتر استفتائات آیت الله خامنه ای)
با تحقق دخول ولو به مقدار حشفه (به معنی ختنه گاه)، غسل بر مرد و زن واجب است، هر چند منی خارج نشود و زن نیز به مرحله ی اوج لذت نرسد.
هرگاه زنی پس از نزدیکی، در حالی که منی در رحم او باقی مانده است بلافاصله غسل کند و بعد از غسل، منی از رحم خارج شود غسلش صحیح است و منی خارج شده بعد از غسل نجس است، هر چند اگر منی مرد باشد باعث جنابت مجدد نمی شود.
بر زنان، پس از انجام معاینات داخلی با وسایل طبی تا زمانی که منی خارج نشود، غسل واجب نیست.
کارهایی که بر جنب حرام است
- مس خط قرآن و اسما و صفات مخصوص ذات باری تعالی و همچنین به احتیاط واجب نامهای انبیای عظام و ایمه ی معصومین (ع)
- ورود به مسجد الحرام و مسجد النبی (ص)، هر چند از یک در داخل و از در دیگر خارج شود.
- توقف در مساجد دیگر، ولی اگر از یک در داخل و از در دیگر خارج شود، یا برای برداشتن چیزی برود، مانعی ندارد. و احتیاط واجب آن است که در حرم امامان (ع) توقف ننماید، و بهترآن است که با حال جنابت از آنها عبور هم ننماید.
- گذاشتن چیزی در مسجد.
- خواندن خصوص آیات سجده از سوره هایی که سجده ی واجب دارند، ولی خواندن سایر آیات از این سوره ها اشکال ندارد.اگرچه بسم الله الرحمن الرحیم را به قصد این سوره ها بخواند.
منبع:رسالۀ نجاة العباد، صفحه 30
توجه:
- حرم امامان معصوم (ع) بنابر احتیاط حکم مسجد را دارد.
- ورود جنب به داخل حرم امام زادگان (ع) اشکالی ندارد.
- تکیه ها و حسینیه ها حکم مسجد را ندارند.
- منظور از آیات سجده: آیه ی 15 از سوره ی 32 (سجده) و آیه ی 37 از سوره ی 41 (فصلت) و آیه ی 62 از سوره ی 53 (نجم) و آیه ی 19 از سوره ی 96 (علق) می باشد که خواننده یا شنونده ی آنها واجب است سجده کند.
احکام غسل جنابت
- در انجام تکلیف شرعی، حیا معنی ندارد. حیا، عذر شرعی برای ترک واجب (مثل غسل جنابت) نیست. به هر حال اگر غسل جنابت برای کسی امکان ندارد وظیفه اش برای نماز و روزه، تیمم بدل از غسل است.
- کسی که معذور از انجام غسل است، مثل فردی که می داند اگر از طریق نزدیکی با همسرش خود را جنب کند آبی برای غسل کردن نمی یابد و یا وقت برای غسل و نماز ندارد جایز است با همسر خود نزدیکی کند به شرطی که قدرت بر تیمم داشته باشد، و در صورت جنابت و معذور بودن از انجام غسل، برای اعمال مشروط به طهارت، تیمم بدل از غسل جنابت می کند و با آن تیمم، داخل مسجد شدن و خواندن نماز و مس نوشته ی قرآن کریم و بقیه ی اعمالی که انجام آنها مشروط به طهارت از جنابت است اشکال ندارد. (البته اگر عذرش تنگی وقت بوده فقط کاری را که برای آن تیمم کرده میتواند انجام دهد).
- در رابطه با سوال پر تکرار شما کاربران از بخش دین و مذهب پلاس وی باید بگوییم که کسی که بعد از خارج شدن منی غسل کرده، اگر پس از غسل، رطوبتی از او خارج شود که نداند منی است یا چیز دیگر، در صورتی که پیش از غسل و بعد از خروج منی، ادرار نکرده باشد، آن آب در حکم منی است و باید دوباره غسل کند.
- اگر در لباس خود لکه یی ببیند که نمی داند منی است یا چیز دیگر، تا یقین نکرده که منی است و از خود اوست غسل بر او واجب نیست.
- کسی که غسل جنابت کرده، نباید برای نماز وضو بگیرد و نماز و دیگر اعمالی را که باید با وضو انجام دهد می تواند با همین غسل انجام دهد.
- هرگاه بعد از غسل جنابت شک کند غسلش باطل شده است یا نه، لازم نیست برای نماز وضو بگیرد، ولی اگر بخواهد از باب احتیاط وضو بگیرد اشکالی ندارد.
- کسی که در تنگی وقت نماز غسل می کند، اگر غسل را به این نیت بکند که از جنابت خارج شود - نه به نیت خصوص این نماز- غسل او صحیح است، اگر چه پس از غسل بفهمد که وقت برای نماز نداشته است.
منبع:توضیح المسائل آیت الله سیستانی
غسل حیض
حیض خونی است که اغلب در چند روز از ماه از رحم خارج می شود و زنان در این چند روز حائض نامیده می شوند.خون حیض در اکثر اوقات غلیظ، گرم و رنگ آن سیاه یا سرخ است و با فشار و کمیی سوزش از رحم خرج شده و از بدن بیرون می رود.
خون حیض
- خونی که دختر قبل از اتمام نه سالگی می بیند حیض نیست، هر چند صفات حیض را داشته باشد.
- زنی که دارای عادت ماهیانه معینی مثلاً هفت روز است و به علت گذاشتن دستگاه جلوگیری از حاملگی، هر بار بیش از ده روز مثلاً دوازده روز خون می بیند، خونی که در ایام عادت می بیند حیض است و باقی استحاضه خواهد بود.
- لکه هایی که زن بعد از یقین به پاک شدن می بیند، اگر خون نباشد حکم حیض را ندارد، و اگر خون باشد، هر چند به صورت لکه های زرد رنگ، و از ده روز تجاوز نکند، همه ی آن لکه ها محکوم به حیض است و تشخیص این موضوع به عهده ی زن است.
- خونی که زن در ایام بارداری می بیند، اگر صفات و شرایط حیض را داشته باشد و یا در زمان عادت بوده و سه روز اگر چه در باطن استمرار داشته باشد خون حیض است، و الاّ استحاضه خواهد بود.
- زنهایی که از داروهای ضد حاملگی استفاده می کنند و لکه های خونی را در ایام عادت و غیر آن می بینند، اگر این لکه ها واجد شرایط شرعی حیض نباشد حکم حیض را ندارد، بلکه محکوم به استحاضه است.
شرایط حیض
چنانچه در این بخش از دین و مذهب پلاس وی اشاره کرده ایم اگر از اذان صبح روز اول تا غروب روز سوم پشت سر هم خون بیاید یا در وسط روز اول شروع شود و در همان موقع از روز چهارم قطع شود و شب دوم و سوم و چهارم خون قطع نشود حیض است.
احکام حایض
- تمام کارهایی که بر جنب حرام است، بر زن حایض نیز حرام است.
- نشستن زنها در ایام عادت روی دیوار کوتاهی که بین مسجد الحرام و مسعی (محل سعی میان صفا و مروه) وجود دارد اشکال ندارد، مگر این که یقین حاصل شود که آن دیوار جزو مسجد است. (ارتفاع این دیوار نیم متر و عرض آن یک متر است).
- اگر زن در حال حیض، جنب یا در حال جنابت حایض شود، بعد از پاک شدن از حیض، واجب است علاوه بر غسل حیض، غسل جنابت هم به جا آورد، ولی جایز است که در مقام عمل به غسل جنابت اکتفا کند، لیکن احتیاط (مستحب) این است که نیت هر دو غسل را بنماید.
- اگر زنی در حال حیض غسل جنابت کند صحت غسلش محل اشکال است.
- زنی که به خاطر نذر روزه ی معینی روزه گرفته است، اگر در حال روزه، حیض شود روزه اش با عادت شدن - هر چند در یک جزء از روز باشد - باطل می شود و قضای آن روز بعد از پاک شدن بر او واجب است.
استحاضه
خونی که زن در سن یائسگی می بیند استحاضه است، بنابراین زنی که پدرش هاشمی نیست، هر چند مادرش از سادات باشد اگر بعد از پنجاه سالگی خونی را مشاهده کند محکوم به استحاضه است.
غسل حیض در قرآن
برخلاف فرهنگ ها و ادیان صدر اسلام که زن در زمان حیض را نجس می شمردند اسلام به شدت با این دیدگاه مخالف بود. قرآن کریم در جواب کسانی که از رسول خدا در مورد حیض می پرسیدند می فرماید:
« وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْمَحیضِ قُلْ هُوَ أَذیً فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِی الْمَحیضِ وَ لا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّی یَطْهُرْنَ فَإِذا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرینَ؛و از تو درباره حیض (ایام عادت ماهانه زنان) سؤال می کنند، بگو:آن مایه ی رنج و آزار است، پس در حالت قاعدگی از آمیزش با زنان کناره گیری کنید، و با آنها نزدیکی ننمایید تا پاک شوند. پس هنگامی که پاک شدند (یا با غسل کردن طاهر شدند)، آن گونه که خداوند به شما فرمان داده با آنها آمیزش کنید»(البقرة :222 )
انسانها غسل را به دلیل پاک شدن، طراوت روح و آمادگی آن برای نزدیک شدن به خدا و عبادت انجام می دهند. یکی از انواع غسل هایی که بر بانوان واجب است و بعد از پایان عادت ماهیانه باید انجام دهند، غسل حیض است که غسل های دیگر می باشد و تنها تفاوت آن با سایر غسل ها در نیت آن است.
واجبات غسل حیض
برای اطمینان از صحت غسل باید نکاتی واجب رعایت شوند که شامل موارد زیر می باشد:
- پاک بودن بدن هنگام غسل.
- استمرار نیت تا پایان غسل.
- آب غسل باید کاملا تمیز، پاک و مباح باشد. بنابراین اگر کسی با آب نجس و غصبی غسل کند باطل است.
- نیت که به معنی قصد تقرب به خداست و به همین دلیل غسل بدون قصد قربت باطل است.
- مباشرت به این معنی که خود فرد غسل کننده باید بدن خود را غسل کند نه فرد دیگری.
- بدن باید به گونه ای شسته شود که جریان آب بر روی پوست حرکت کند. می توانید با کمک دست این کار را انجام دهید.
غسل حیض چگونه انجام می شود؟
غسل حیض به دو روش انجام می شود:
- ارتماسی: غسل ارتماسی به این معنی است که یک دفعه تمام بدن را به نیت غسل در آب فرو ببرید.
- ترتیبی: در این روش ، ابتدا سر و گردن و سپس بقیه بدن را باید بشویید. البته بهتر است بعد از شستن سر و گردن اول طرف راست و سپس طرف چپ بدن را بشوید.
اگر کسی چند غسل برعهده داشته باشد که همگی آن ها واجب باشند، می تواند به نیت همه آن ها یک غسل انجام دهد که این کار برای خانمهایی که هر ماه حائض می شوند و مجبور به انجام غسل هستند، بسیار کمک می کند.
آیا می شود با دوش حمام غسل کرد؟
- غسل به دو صورت انجام می گیرد ارتماسی و ترتیبی، ارتماسی یعنی اینکه انسان به نیت غسل تمام بدن را در آب فرو ببرد مثلاً در آب رودخانه یا استخر و... و ترتیبی آن است که به نیت غسل به ترتیب اول سر و گردن و بعد سمت راست بدن و بعد سمت چپ بدن را تا آخر بشوید. (تفصیل این احکام در توضیح المسائل مراجع تقلید آمده است)
- حال اگر مقصود شما این است که آیا می توان با دوش غسل ترتیبی را به جا آورد می گوییم آری می توان با دوش و به نیت غسل اول سر و گردن و بعد سمت راست و بعد سمت چپ بدن را شستشو داد به گونه ای که به همه بدن آب برسد.
- اگر مقصود شما این است که دوش گرفتن بدون نیت غسل و انجام دادن احکام آن و تنها شستشوی بدن کافی باشد و به جای غسل حساب شود می گوییم به لحاظ ادله شرعی این دوش گرفتن غسل حساب نمی شود و احکام غسل را ندارد، غسل یک وظیفه دینی است و باید با نیت تقرب به خداوند و طبق دستور شرع صورت بگیرد تا احکام غسل بر آن مترتب شود.
نفاس (خون زایمان)
زنی که عمل کورتاژ (سقط جنین ) را انجام داده، بعد از سقط جنین - هر چند به صورت علقه باشد- اگر خونی را مشاهده کند، محکوم به نفاس است.
تمام کارهایی که بر حایض حرام است بر نفاس نیز حرام است.
نکته:
- خون استحاضه:خونی است که در غیر ایام حیض و نفاس از رحم زن خارج می شود و مربوط به بکارت و زخم نیست.
- با توجه به اینکه حضرت آیت الله العظمی خامنه ای(مدّظلّه العالی) در تعیین سن یائسگی احتیاط دارند مقلدین معظّم ٌله می توانند در این مساله با رعایت شرایط عدول، به مجتهد دیگری رجوع نمایند.
- خون نفاس:خونی است که بر اثر زایمان نوزاد، به مدت معینی از رحم زن بیرون می آید.
