اولین قربانی ایدز در ایران کیست؟ + عکس

روایت زندگی اولین قربانی ایدز در ایران از زبان مادرش

ویروس HIV برای مدت زیادی در بدن پنهان باقی می ماند و به قسمت مهم سلول های ایمنی یا دفاعی (سلول های T و سلول های CD4) حمله می کند.

بدن ما برای مقابله با عفونت ها و بیماری ها نیاز به سلول های دفاعی دارد، اما HIV به آنها حمله می کند و با استفاده از آنها، تعداد خود را زیاد می کند و آنها را از بین می برد.

با گذشت زمان HIV ، بسیاری از سلول های CD4 را تخریب می کند و بدن دیگر قدرت مبارزه با عفونت ها و بیماری ها را ندارد. در این حالت عفونت HIV می تواند منجر به بروز بیماری ایدز شود.

در حقیقت ایدز (سندرم نقص ایمنی) مرحله آخر عفونت HIV می باشد و بیمارانی که در این مرحله هستند، سیستم ایمنی بدنشان آسیب زیادی دیده و آنها در معرض عفونت های زیادی قرار دارند.

با گذشت زمان، سیستم ایمنی بدن می تواند بیشتر ویروس های بیماری زا را از بدن خارج کند، اما در مورد ویروس HIV نمی تواند.

قبر مسعود قطعه ١٠٨است؛ بهشت زهرا، ردیف ٣٩. کمی دورتر از قطعه کودکان، یک سنگ سفید کوچک به اندازه قامت یک کودک ٦ ساله. روی تاج سنگ، چهره مسعود را داخل قابی به شکل قلب حکاکی کرده اند و زیرش نوشته اند:«گل نشکفته، مسعود نعیمی، فرزند محمود، ولادت ١٣٥٩/٧/١٩، وفات ١٣٦٦/٢/٦»

مسعود، اولین قربانی ایدز در ایران بود. در گواهی فوت نوشته شد:«مرگ به علت ایست قلبی»

مادرجان، کی متوجه بیماری مسعود شدین؟

مسعود هموفیل نوع Aبود و باید فاکتور ٨ می گرفت. ایران اون موقع فاکتور ٨ نداشت و انتقال خون، فقط کرایو (پروتیین انعقادی مشتق از پلاسما) تولید می کرد که اونم با هزار دوندگی گیر می اومد. باید ساعت ها توی نوبت می موندیم تا دارو بگیریم. پدر مسعود گفت برای بچه ام فاکتور خارجی می گیرم. فاکتورها از فرانسه می اومد. ٥ سال و ٩ ماهش بود که ختنه اش کردیم.

اون موقع، فاکتور زیادی استفاده شد. چند ماه بعد از ختنه، مسعود مریض شد. روزهای اول نمی گفتن و نمی دونستیم چرا مریض شده. چند بار آزمایش خون گرفتن. هر بار می پرسیدیم مریضیش چیه، این همه آزمایش برای چیه، جوابی نمی دادن. به ما نگفتن مسعود ایدز گرفته.

مسعود چه تغییری کرده بود که پزشکا تصمیم گرفتن آزمایش خون بگیرن؟

تا قبل از مریضی، هرجای بدنش که زخم می شد، وقتی فاکتور می گرفت، زخم زود خوب می شد. بعد از مریضی، زخم ها، حتی خراش های کوچیک خوب نمی شد. گوشه های لبش، لبش زخم شده بود و دهنش آفت زده بود و ماه ها طول کشید و خوب نشد. پزشکا می گفتن به علت مریضی آفت زده.

سیستم ایمنی بدنش ضعیف شده بود، ریزش موی شدید گرفته بود، کاهش وزن شدید داشت، هر ٢٠ روز، یک کیلو وزن کم می کرد. بی حوصله شده بود، زود می خوابید، دیگه سر حال نبود، دوچرخه بازی نمی کرد، مغزش آبسه کرده بود ولی چون هموفیل بود نمی تونستن عمل کنن. می گفتن مثل همین آفت داخل دهنش، توی مغزش هم درست شده. بینایی چشم راستش هم کم شده بود. مهر ٦٥، اسمش رو مدرسه نوشتیم.

ایدز

حتی سه ماه هم مدرسه رفت. خیلی دوست داشت بره مدرسه. بعد از سه ماه، دیگه نتونست بره و بیمارستان بستری شد، بخش کودکان بیمارستان هزار تختخوابی (بیمارستان امام)، بستری هم نمی کردن. پدرش از دفتر ریاست جمهوری نامه گرفت و با تلاش دکتر صدری زاده (مشاور وقت وزارت بهداشت) و هزار زور و فریاد، بستریش کردیم؛ توی اتاق ایزوله، پرستاریش هم به عهده خودم بود. اون موقع، دیگه اسهال و استفراغ شدید شروع شده بود...

از مدرسه که می اومد چی برای شماتعریف می کرد؟

با مدیر مدرسه صحبت کرده بودم که چون هموفیله، نمی خوام قاطی بچه ها بیاد و بره. ٥ دقیقه قبل از زنگ صبح، می رسوندمش به کلاس و ٥ دقیقه قبل از زنگ ظهر، از کلاس می آوردمش. مدرسه به خونه ما خیلی نزدیک بود. پیاده می رفتیم. وقتی از مدرسه برمی گشتیم، از خواسته هاش می گفت، از آرزوهاش و از آینده، از همکلاسی هاش تعریف می کرد.

می پرسیدم مادر، دوست داری چکاره بشی؟ می گفت دوست دارم خلبان بشم. براش لباس خلبانی خریدیم. امتحانات ثلث اول، مسعود رفت بیمارستان. ولی دایم می پرسید مامان، دوباره خوب میشم که برگردم مدرسه؟ وقتی بستری بود، مریضی رو نقاشی می کرد که روی تخت خوابیده و دور دورا رو نگاه می کنه. می گفت این مسعوده که چشمش به مدرسه است.

الفبا یاد گرفته بود؟

آره، به الفبا رسیده بودن. بابا آب داد، بابا نان داد.

چطور متوجه شدین که مسعودبه ایدز مبتلا شده؟

ما چند روز بعد از فوتش فهمیدیم مسعود ایدز داشته. دکتر زمانیان (مشاور وقت وزارت بهداشت) خون مسعود رو ایزوله کرده بود و برای آزمایش فرستاده بودن فرانسه. وقتی جواب آزمایش اومد، از ما هم آزمایش گرفتن. از من، از پدرش، حتی از بچه ام که یک سال بعد از فوت مسعود به دنیا اومد. اون موقع، تلویزیون برنامه ای داشت که همه بیماری ها رو با علائم معرفی می کرد. پزشکا به مدارس می رفتن و ایدز رو معرفی می کردن. ما هم به اون علائم شک کردیم.

سال ١٩٨٥، ٤ سال بعد از شناسایی ویروس ایدز در مرکز مدیریت و پیشگیری بیماری امریکا CDC، دانشمندان امریکا به این نتیجه رسیدند که فرآورده های خونی، برای اطمینان صددرصد از بابت پاکی از آلودگی های ویروسی، باید در آخرین مرحله به مدت ٧٢ ساعت و در ٨٠ درجه سانتیگراد، حرارت ببینند. این یافته، به تمام شرکت های تولید کننده این داروها و از جمله شرکت فرانسوی «مریو» اعلام شد و ایالات متحده، از آمادگی فروش تکنولوژی تولید داروهای حرارت دیده خبر داد.

اولین قربانی ایدز

می تونستین بیماری مسعود رو پنهان کنین؟

مسعود ٦ ماه توی اتاق ایزوله بود و ما اجازه نداشتیم با کسی صحبت کنیم یا کسی رو ببینیم. حتی هم اتاقی نداشتیم. من بودم و مسعود، ملاقاتی هامون می اومدن پشت شیشه. کسی غیر از پزشک اجازه ورود به اتاق نداشت، هیچ کس. علائم بیماری مسعود رو همه فامیل و دوست و آشنا می دونستن. وقتی می اومدن بیمارستان برای ملاقات مسعود، از پشت شیشه اتاق ایزوله می دیدن مسعود چه شکلی شده. بیماری مسعود همه جا پیچیده بود. کم کم رفتار فامیل و دوست و همسایه و همکار با ما بد شد و تا چند سال بعد از فوت مسعود، همه طردمون کردن... همه...

وقتی متوجه بیماری مسعود شدینواکنش شما و پدرش چی بود؟

ما از رفتن مسعود خیلی به هم ریخته بودیم، خیلی داغون شده بودیم، وقتی متوجه دلیل فوت مسعود شدیم، بیشتر داغون شدیم. خیلی عذاب کشیدیم تا تونستیم بپذیریم. همیشه می گفتم این همه بیمار، این همه بچه، چرا مسعود؟

وقتی می خواستین تشویقش کنینچه جایزه ای می دادین؟

ما اون موقع زیاد مرفه نبودیم که بچه هامون همه چیز داشته باشن. زندگی خیلی سخت بود. مسعود با یک پاک کن، با یک دفتر نقاشی شاد می شد. انار دون شده خیلی خوشحالش می کرد. هر وقت می گفتیم کجا بریم؟ می گفت پارک. چی بخوریم مامان؟ کباب.

اون موقع جنگ بود. تقریبا از هر کوچه ای یک جوون رفته بود جبهه. وقتی مسعود مریض بود واکنش شما به شهادت رزمنده ها، به بی فرزند شدن مادرها چطور بود؟

یک همسایه داشتیم که ٤ تا پسر داشت. یک پسرش شهید شده بود. شبانه روز برای این خانواده غصه می خوردم. با خودم می گفتم اینا چطور تحمل کردن؟ شبی که قرار بود جنازه شهید رو بیارن، فکر می کردم مادر این پسر چطور زنده است و چطور می خواد به جنازه بچه اش نگاه کنه؟ اصلا مگه میشه؟ مگه می تونه تحمل کنه؟

روزای اول، چطور با نبودن مسعود کنار می اومدین؟

اصلا نمی دونم این درد از کجا اومد؟ چطور اومد؟ اگر دولت ها با هم دعوا داشتن، چرا بچه های ما قربانی شدن؟ بعد هم که باید عذر خواهی می کردن، دلجویی می کردن، یک زندگی آسیب دیده رو ترمیم می کردن، در تمام این سال ها حتی یک عذر خواهی هم از ما نکردن. اگر یک سوزن توی دست بچه خودشون می رفت چکار می کردن؟ سیاست بود؟ تجارت بود؟ می دونستن این داروها آلوده است؟ دولت ایران می دونست؟ اگر یک بچه ای در فرانسه بیمار می شد و مردم فرانسه می فهمیدن که داروی این بچه از ایران اومده، اونا با ایران چه می کردن؟ بچه های ما مثل گل پر پر شدن و ایران با اونا چکار کرد؟ آخر هم با هم دست دادن و به قول خودشون از چیزهای مهم تر صحبت کردن. اصلا براشون مهم نبود که این همه زندگی نابود شد.

در فرآورده های خونی که به روش غیر حرارتی تولید شده بود، آلودگی یک واحد پلاسما، احتمال آلودگی کل فرآورده های مخلوط را، صددرصد افزایش می داد، که افزایش هم داد. شرکت مریو پس از اطلاع از تولید تکنولوژی ویروس زدایی و احتمال آلودگی محصولات خود، تمام فرآورده های خونی موجود در انبارها را با قیمت ارزان تر به ١٠ کشور جهان صادر کرد. فرآورده های خونی آلوده به ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV - Human immunodeficiency virus) ظرف ٦ ماه به کشورهایی که از ابتدای دهه ٦٠ شمسی / دهه ٨٠ میلادی خریدار تولیدات مریو بودند فروخته شد. ایران یکی از خریدارها بود.

پرستارا چطور برخورد می کردن؟

داخل اتاق نمی اومدن. رفتارشون خیلی بد بود. اونا از بیماری مسعود باخبر بودن. دسته فلاسک آب جوش رو با دستمال کاغذی می گرفتن که مبادا دستشون به دست من بخوره. حتی نظافت و ضدعفونی اتاق به عهده خودم و پدر مسعود بود.

به شما گفتن این اتاق رو نظافت نمی کنیم؟گفتن به عهده خودتونه.خاطره خوبی از بودنش دارین؟

تمام اون روزا خاطره خوشه. سفر رفتن، پای سفره نشستن، مدرسه رفتن، همه اش خاطره خوش بود. خاطره های بد، همه بعد از مسعود اومد. وقتی مسعود بود، زندگیم خوب بود، شوهرم کنارم بود، الان دیگه یادم نیست آخرین بار کی رفتم سفر، یادم نیست کی عیده، کی جمعه است، کی شنبه است. با رفتن مسعود همه روزای خوب تموم شد. دیگه چیزی به اسم زندگی نیست. چیزی به اسم عید و تعطیلات سال هاست توی خونه ما وجود نداره. هفت سین... شادی... این چیزا تموم شد...

تونستین اطرافیان رو ببخشین؟

مدت ها که گذشت، بعد از اینکه خدا فرزند دوباره ای بهم داد، کم کم روابط بهتر شد، ولی مثل اول نشد. عزیزترین های آدم، پدر و مادرن. مگه آدم می تونه نبخشه؟ وقتی پدرم رو از دست دادم، دیگه بخشیدمش. من سواد داشتم ولی ناآگاه بودم. پدرم که ٣٠ سال از من بزرگ تر بود، سواد نداشت که بخواد آگاه باشه. اونا هم شنیده بودن که ایدز واگیر داره. پدر و مادر همسرم مدت ها با من قهر بودن و می گفتن تقصیر تو بوده، تو مریض بودی و مریضی رو به این بچه دادی. خرافاتی فکر می کردن. عمه هاش با من رفت و آمد نمی کردن، به بچه هاشون گفته بودن توی خونه اینا آب نخورین، به چیزی دست نزنین. به خاطر رفتار همسایه ها، خونه مو عوض کردم. دیگه با من سلام علیک نمی کردن. درد از این بالاتر نیست که همسایه ات از کنارت رد بشه و جواب سلامت رو هم نده. همسایه ای که خونه ات می اومد و مهمونی هاش می رفتی، دیگه جواب سلامت رو هم نمی داد.

اولین قربانی ایدز در ایران

رفتار پزشکا چطور بود؟

پزشکا مثل امروز آگاه نبودن ولی رفتارشون به بدی رفتار پرستارا و خدمه نبود. کمی نرمتر بودن. به هر پزشکی هم اجازه نمی دادن بالای سر مسعود بیاد.

بعد از تشخیص اولین مورد بیماری در ایران، مدیرعامل وقت سازمان انتقال خون ایران، ملاقاتی با خانواده بیمار داشته و همان روز، موضوع در قالب گزارشی، به هیات دولت اعلام می شود. در این گزارش قید شده بود که «بیماران هموفیلی، هنوز از دریافت فرآورده آلوده چیزی نمی دانند.» بی اطلاعی بیماران دریافت کننده فاکتور ٨ از آلودگی به ویروس HIV تا سال های آغازین دهه ٧٠ در حالی ادامه پیدا کرد که مسوولان سفارت ایران در فرانسه، در سال پایانی دهه ٦٠ در نامه ای خطاب به معاون وقت وزارت بهداشت، شایعاتی درباره فروش فرآورده های خونی آلوده به ایران و چند کشور دیگر را مطرح کرده و خواستار پیگیری مسوولان ایران درباره صحت و سقم این شایعات شده بودند. سال ١٣٧١، نماینده شرکت مریو در ایران هم در نامه ای به وزیر بهداشت وقت ایران، مسوولیت این اقدام را پذیرفته بود.

برای درمان مسعود هزینه ای پرداخت کردین؟

پزشکای معالج مسعود، دکتر سیادتی و دکتر فرهودی بودن (هر دو بر اثر کهولت سن فوت کرده اند) اونا به ما نسخه می دادن و پدرش از داروخانه هلال احمر تهیه می کرد. آنتی بیوتیک های قوی، حتی سرم ها رو هم خودمون می خریدیم. هنوز فاکتورهای بیمارستان رو دارم. سال ٦٥، بیش از دو سه میلیون تومن خرج کردیم.

امید داشتین به خوب شدن مسعود؟ امیدوار بودین که پزشکا اشتباه می کنن؟

اصلا باور نمی کردم که یک روزی جنازه مسعود رو از اون بیمارستان ببرم. همیشه فکر می کردم حالش خوب میشه. ١٩ روز آخر، مسعود توی کما بود، دیگه هشیاری نداشت که ما رو بشناسه، هیچ حسی نداشت، دندوناش به هم چسبیده بود و بین دندوناش، باند گذاشته بودن. وقتی سوال می کردم چرا غذا نمی خوره، چرا بیدار نمیشه، چرا حرکت نمی کنه، پزشکا می گفتن به زندگی نباتی رسیده. می گفتن براش دعا کن. می گفتن راضی نباش مسعود به هوش بیاد ولی فلج بشه یا دچار مشکل مغزی بشه، براش دعا کن که خدا راحتش کنه.

اولین قربانی ایدز در ایران 

در این سال ها خوابش رو ندیدین؟

اصلا. ماه های اول بعد از رفتنش خیلی دوست داشتم خوابش رو ببینم، ولی الان دیگه نه. بعد از رفتن مسعود، پدرم فوت کرد، خواهرم فوت کرد، مادرم فوت کرد، همه رو راحت پذیرفتم، خیلی راحت. ولی رفتن مسعود خیلی سخت بود. هنوز باورم نمیشه. همیشه انگار توی خونه است. اسم نوه مو مسعود گذاشتم به عشق اینکه اسمش توی خونه باشه. ناراحت بودم که اسمش نبود.

در این سال ها اتفاق خوبی نیفتاده که روحیه تون رو عوض کنه؟ به آینده امیدوار بشین؟

گذشت زمان عادتمون داده به اونچه هست، به این زندگی. عادت کردم که کسی حالم رو نپرسه، عادت کردم که مسعود نباشه. بچه خواهرم، هموفیله. بزرگ کردن این بچه ها خیلی سخته. بعضی وقتا پیش خودم میگم کاش مسعود منم زنده بود، همین که بچه ام کنارم بود یک دنیا ارزش داشت. کاش می گفتن کلیه می خواد، کاش می گفتن کبد می خواد ولی زنده می مونه. گاهی به پزشکش می گفتم مسعود فقط زنده باشه، خودم با چرخ دستی می برم و میارمش، عمرم رو براش می گذارم. پزشک می گفت نه مادر، زنده باشه چیه؟ باید سالم باشه. دعا کن سالم باشه. تا کی می خوای با چرخ دستی ببری و بیاری؟ تا کی می خوای عصا بشی برای بچه؟

از علایم دستگاه متوجه شدین که تموم شد؟

صبح که بیدار می شدم، موهاش رو شونه می کردم، صورتش رو با دستمال نمدار تمیز می کردم. اون روز، دندوناش که قفل شده بود، از هم باز بود، می تونستم باند رو در بیارم و دور دهنش رو پاک کنم. به سر و صورتش دست کشیدم. گرم بود ولی چشم چپش کمی باز بود. بیرون آوردن باند، منو ترسوند. از پشت شیشه به پرستار اشاره کردم که باند توی دهن مسعود شل شده، انگار داره به هوش میاد، پزشکش رو صدا کنین. پزشک اومد که باند رو درست کنه، همین طور که می لرزیدم دستای منو گرفت و گفت می خوام چیزی بهت بگم ولی نباید بترسی.

گفتم مسعود داره به هوش میاد، مسعود برگشته، مگه نمی گفتین دعا کنم برگرده؟ من نماز خوندم، دعا کردم، مسعود برگشته، فهمیدم چی می خوای بگی. گفت می خوام یک چیز خوب بهت بگم. بیا بریم بیرون از این اتاق. همین که من رو به زور از اتاق بیرون می برد، اتاق شلوغ شد و من از حال رفتم و بیهوش شدم. وقتی به هوش اومدم، چند ساعتی گذشته بود و مسعود رو برده بودن سردخونه. پدرم اون موقع زنده بود.

خیلی می اومد بیمارستان. هر دو سه ساعت می اومد پشت شیشه اون اتاق. تلفن زدم پدرم، اومد بیمارستان. پرستارا به پدرم می گفتن بهش دست نزن، لباسش رو عوض کن. پدرم منو برد توی حیاط بیمارستان. به من گفت مگه نمی خوای مسعود راحت باشه؟ مگه نمی خوای خدا مسعود رو از این درد و از این رنج رها کنه؟ پس براش دعا کن بابا، برای مسعودت دعا کن بابایی. می گفتم آخه مسعود بچه است، برای چی دعا کنم؟ مگه گناهی داره که براش دعا کنم؟ مگه خلافی کرده که دعا کنم؟ مسعود یک بچه ٦ ساله است، مثل گل می مونه، دعایی ندارم برای مسعود، مسعود باید برای من دعا کنه.

دوباره بیهوش شدم و وقتی به هوش اومدم، ساعت ٤ بعد از ظهر بود. ما ساعت ١٠ شب اومدیم خونه. من بدون مسعود اومدم خونه. بعد از دو روز رفتیم بچه مو از سردخونه تحویل گرفتیم و بردیم بهشت زهرا. جواز دفن رو که گرفتیم، توی گواهی فوت نوشته بودن مرگ به دلیل ایست قلبی. وقتی اعتراض کردیم، گفتن اگر اعتراض کنین یا اصرار کنین که چه اتفاقی افتاده، براتون خیلی گرون تموم میشه. یک سال و نیم بعد، فهمیدیم بچه ایدز داشته.

از نیمه سال ١٣٧٦ و با افشای آلودگی بیماران هموفیلی دریافت کننده تولیدات شرکت مریو به ایدز، پرونده شکایتی در مراجع قضایی گشوده شد و مسوولان وقت وزارت بهداشت و سازمان انتقال خون در سال های پایانی دهه ٦٠، به عنوان خوانده به دادگاه احضار شدند. بر اساس مستندات پرونده حقوقی مربوط به بیماران هموفیلی، ١٠٢ بیمار دریافت کننده فاکتور ٨ تولید مریو، به ایدز مبتلا شدند. مسوولان شرکت مریو، در سال های بعد، اعلام کردند که حاضرند به تمامی بیمارانی که تا قبل از سال ١٩٨٥، از فرآورده های خونی تولید این شرکت، استفاده کرده و به ایدز مبتلا شده اند، غرامت پرداخت کنند. دولت ایران هیچگاه برای دریافت غرامت از شرکت مریو، اقامه دعوی نکرد. دستگاه قضایی ایران، یک ماه قبل حکم تبرئه متهمان پرونده شکایت بیماران هموفیلی را صادر کرد.

از اون تیم پزشکی، از اون پرستارا، کسی بود که امروز ازش خاطره خوبی داشته باشین؟

دیگه هیچ کدوم رو ندیدم. دیگه هم اون بیمارستان نرفتم. هیچ خاطره خوبی هم ازشون ندارم. وقتی فلاسک رو با دستمال کاغذی از دست من می گرفتن، چه خاطره ای برای من می موند؟

بیژن صدری زاده؛ تنها فردی است که فاطمه طیبی؛ مادر مسعود نعیمی از او خاطره خوش دارد. پزشکی که در نیمه دهه ٦٠، مشاور وزارت بهداشت بود و تلاش کرد اتاق ایزوله ای در مرکز طبی کودکان برای مسعود فراهم شود. اتاقی که از اسفند ١٣٦٥ تا ٤ بعد از ظهر ٦ اردیبهشت ١٣٦٦ خانه آخر مسعود شد. صدری زاده، خاطرات مبهمی از ٣٠ سال قبل به یاد دارد. «پدرش به بیمارستان مراجعه کرده بود.

خیلی نگران بود برای این بچه ٥ ساله. به کادر بیمارستان سفارش کردم که به این بچه رسیدگی کنن. مسعود، اولین مورد ایدز بود که در ایران شناسایی شد و چون اولین مورد، یک بیمار هموفیل بود، یکی از کارشناسان سازمان انتقال خون، آزمایش هایی انجام داد و به این نتیجه رسیدیم که ١٥ درصد بیماران هموفیل، به ایدز مبتلا شده بودن. اون زمان ٢هزار بیمار هموفیل شناخته شده داشتیم که ٣٠٠ نفرشون آلوده به ایدز بودن و اون کارشناس می گفت فاکتورهای انعقادی فرانسوی باعث آلودگی هموفیل ها شده. البته در اوایل دهه ٨٠ میلادی، نه فقط در کشور ما، در هیچ کشوری آزمایش خون در این حد پیشرفته نبود و خون اهدایی فقط از بابت آلودگی به سفلیس و مالاریا آزمایش می شد.

به دنبال شناسایی اولین مورد، اوایل سال ١٣٦٦ کمیته کشوری مبارزه با ایدز رو تشکیل دادم. همون موقع، مسوولان وزارت بهداشت می گفتن ایدز مشکل کشور ما نیست و الان، اسهال مشکل کشور ما است ولی من اصرار داشتم که ایدز با اسهال قابل مقایسه نیست و به زودی مشکل کشور ما خواهد شد.»

عکس مسعود همه جا هست. روی دیوار، روی عسلی های گوشه و کنار مهمانخانه. عکس روی دیوار، همانی است که الگو شد برای حکاکی روی سنگ قبر.

عکسی احتمالا از آخرین هفته های قبل از بستری، آخرین هفته های قبل از آنکه مسعود، در بازی بقا به حریف مرگ ببازد. نگاه خسته کودک، از روی دیوار، از قاب تصویر زل می زند به هر که پا به خانه می گذارد. خانه ای که هوایش در عصر پاییز، سرد بود. سرد از بی حوصلگی، سرد از اندوه یک مادر تنها. مادری که از ٣١ سال قبل تا امروز، سفره هفت سین نچیده.

مادر، دفتر نقاشی مسعود را نگه داشته در یکی از کمدهای خانه اش، کنار چند تکه اسباب بازی از کار افتاده، کنار چند تکه لباس که برای قامت یک کودک ٦ ساله دوخته شده، کنار دفتر مشقی که فقط چند صفحه اولش با یک دستخط نوپا، سیاه شده است، پایین یکی از صفحات، معلم، زیر جمله «من اسب با داس دارم» زیر نمره ١٨، نوشته «بیشتر دقت کن پسرم». شناسنامه مسعود را نگه داشته اند. یک برگ کاغذی که بالای سرش، عکس مسعود است، سمت راست عکس، مهر خورده «فوت شد» و سمت چپ عکس، مهر خورده«باطل شد.»