برنامه و راهنمای کامل متخصص برای شروع غذای کمکی

دانستنی هایی مهم درباره شروع غذای کمکی کودک

درچند ماه اولیه زندگی یک نوزاد ، شیر مادر در اولویت تغذیه ای قرار دارد زیرا جز شیر مادر نمی توان از جایگزین دیگری تا 4 ماه استفاده کرد . برای کودکانی که مادران آن ها قادر به شیردهی نبوده و یا تصمیم به شیردهی کودک ندارند نحوه ی تغذیه متفاوت خواهد شد.

با بلوغ سیستم ها و عملکردهای بدن اکثر نوزادان هنگام نزدیک شدن به 6 ماهگی آماده استفاده از غذاهای کمکی خواهند شد . .پس از 6 ماهگی ،کودک به آهن بیشتری نیاز دارد و شیر مادر به تنهایی نمی تواند این نیاز را برآورده سازد ، پس در کنار شیر مادر کودک برای تامین دیگر مواد مغذی و رشد و نمو به غذاهای متنوعی احتیاج دارد.

برای همگام شدن بلوغ و رشد کودک ، تغذیه کودک با غذاهای کمکی باعث می شود تا او مهارت های بلع و جویدن را کسب کند . تنوع در غذاهای کمکی باعث می شود تا او غذاهای خانگی را راحت و سریع تر بپذیرد . برای محافظت کودک دربرابر حساسیت های غذایی هرگز غذای او را زودتر از 4ماهگی شروع نکنید.

تنها در صورتی از غذاهای کمکی استفاده شود که شیر مادر کافی نباشد و یا وزن کودک مناسب سن او نباشد.

تاخیر در شروع غذای کمکی به کودک چه عواقبی خواهد داشت ؟

• خطر مشکلات تغذیه ای :کودک از مواد مغذی کافی از جمله آهن و روی برخوردار نشده و در رشد او مشکل ایجاد خواهد شد.
• مشکلات عادات در غذا خوردن : کودک ممکن است درآینده طیف وسیعی از غذاها را نپذیرد و یا حتی از خوردن غذا با بافت های مختلف امتناع کند.

معرفی غذاهای کمکی به کودک باعث می شود او به تدریج شیر کم تری بخورد زیرا با آن غذاها سازگار شده است . در حدود 2سالگی بیشتر کودکان همراه خانواده غذا می خورند.

برای شروع کمکی ابتدا توسط انگشتان دست و سپس با قاشق به او غذا دهید . در همین حین نحوه استفاده از فنجان را به او بیاموزید.

چگونه نوزاد بافت های غذایی جدید را می پذیرد؟

ابتدا غذا را به یک پوره صاف و البته نرم تبدیل کنید سپس غذاهایی نرم و چرخ کرده را به او بدهید . در نهایت چنانچه در این بخش از پلاس وی کامل و گسترده توضیح خواهیم داد به تدریج به کودک غذاهایی با تکه های کوچک و سپس غذاهایی با قطعات درشت تر بدهید.

کودکان تمایل به کپی رفتار والدین دارند بنابراین برای کمک به کودک در ایجاد عادات غذایی خوب باید:

1. یک رژیم متعادل را مصرف کنید و تا جای ممکن میان وعده هایی که حاوی قند ، چربی و نمک هستند را محدود کنید.
2. مرتبا ورزش کنید تا سبک زندگی سالمی داشته باشید.
3. اجازه دهید کودک غذاهایی که شما دوست ندارید نیز امتحان کند ، در حین سرو غذا از انتقاد های منفی درباره آن غذا پرهیز کنید.
4. مهارت های جدیدی را امتحان کنید زیرا کودکان مواد مغذی را از راه غذا دریافت می کنند.
5. جویدن و بلع صحیح را به کودک بیاموزید.
6. پذیرفتن طعم های مختلف را با امتحان کردن غذاهای جدید به او بیاموزید.
7. علاقه کودکان را به غذا افزایش دهید.
8. نحوه استفاده از قاشق و فنجان را به کودک بیاموزید.
9. به کودک بیاموزید تا خودش همانند اعضای خانواده غذاخوردن را امتحان کند.
10. به کودکتان بیاموزید تا به درستی برسر میز و روی صندلی بنشیند تا نحوه غذا خوردن اجتماعی را آموخته و با خانواده خود ارتباط برقرار کند.

چگونه متوجه این موضوع شویم که کودک برای خوردن غذاهای کمکی آماده شده است ؟

1. به خوبی روی صندلی بنشیند.
2. سرش را بالا نگه دارد.
3. بتواند دست خود را برای رسیدن به غذا جلو بیاورد.
4. به خوردن غذا علاقه نشان دهد.
5. هنگام خوراندن غذا دهانش را باز کند.
6. لب هایش را پس از گذاشتن غذا در دهان روی هم گذاشته و شروع به جویدن و بلع کند.

سنی که کودک برای اولین بار این علائم را نشان می دهد بسیار متفاوت است اما بیشتر کودکان در حدود 6 ماهگی این رفتارها را از خود نشان می دهند. اگر کودک تا 7 ماهگی این علائم را نداشت با پزشک و یا مشاور کودک مشورتی داشته باشید.

نکات کلیدی هنگام شروع غذای کمکی:

• کودک در ابتدا به غذایی جز شیر مادر اعتماد ندارد پس سعی نکنید خوراکی را جایگزین شیر مادر کنید.
• سی دقیقه قبل از زمان معمول تغذیه به کودک پوره غذایی دهید.
• برای شروع ابتدا 1-2 قاشق چای خوری از پوره را به کودک بدهید و در صورت اشتیاق کودک مقدار آن را بتدریج افزایش دهید.

گزینه های غذایی مناسب عبارتند از:

• غذاهای سرشار از آهن مانند پوره گوشت
• تخم مرغ
• غلات غنی شده از آهن،پوره لوبیای خشک،پوره سبزیجات و میوه های تازه.
• در صورت لزوم میتوانید به کودک آب دهید.

در ابتدا چه غذاهایی برای شروع مناسب هستند ؟

اولین غذای کودک باید سرشار از آهن بوده و بافت نرم و پوره ای داشته باشد تا بلع و هضم آن آسان باشد . بهتر است غذاهایی را امتحان کنید که به راحتی پوره و یکدست شوند که برخی از آن ها عبارتند از :

1. غذاهایی چون حبوبات ، برنج ، گندم و شیربرنج
2. سبزیجاتی که به راحتی قابل پخت و پوره شدن هستند مانند کدو تنبل ، اسفناج و سیب زمینی
3. میوه های نرم و رسیده مانند موز، هلو، گلابی، سیب و پاپایا
4. گوشت، ماهی ، تخم مرغ ، مرغ و یا جگر مرغ

این غذاها سرشار از آهن هستند . .بهتر است ابتدا 3-4 روز اول را با غلات شروع کرده و سپس از سبزیجات و گوشت ها به آن اضافه کنید یا به این دلیل که کودک به سبزیجات علاقه مند شود مصرف آن را زودتر از گوشت شروع کنید.

آیا سبزیجات دارای برگ سبز برای کودک مناسب هستند؟

این سبزیجات سرشار از بتاکاروتن ، آهن ، کلسیم و فیبر می باشند که برای رشد کودک نیاز و ضروری است . سبزیجات برگ سبز به اندازه کدو تنبل و هویج طعم شیرینی ندارند اما بیشتر کودکان آن ها را به خوبی می پذیرند.

آیا هنگام شروع غذاهای کمکی کودک باید از شیر مادر تغذیه کند ؟

بله، مادران باید به شیردهی ادامه دهند زیرا مواد مغذی موجود در شیر مادر کودک را در برابر عفونت ها، حساسیت های غذایی و بیماری های خود ایمنی مانند دیابت نوع یک حفظ خواهد کرد.

وعده های غذایی برای کودک بسیار مهم هستند به این منظور هنگام تغذیه کودک :

1- او را آماده سازید :

قبل از تغذیه دست و صورت کودک را بشویید و درباره غذایی که قرار است میل کند با او صحبت کنید . هدف از این امر اطلاع دادن زمان غذا و روتین روزانه به کودک می باشد.

2- عواملی که سبب حواس پرتی می شوند را حذف کنید:

تلویزیون و دستگاه های الکترونیکی را خاموش کرده و اسباب بازی های او را کنار بگذارید . هدف از این امر جلب کردن توجه کودک به شما، غذا و جلوگیری از بروز مشکلاتی نظیر پرخوری به دلیل حواس پرتی و یا کم خوردن غذا به دلیل سرگرم شدن می باشد.

3- خودتان را آماده کنید :

کودک شما برحسب نیازش غذا می خورد پس نگران غذا خوردن او نباشید. هنگامی که کودک نحوه غذاخوردن را آموخت برای ریخت و پاش غذا آماده باشید و سخت نگیرید.

4- حالت صحیح نشستن را به کودک بیاموزید :

به او اجازه دهید تا برروی یک صندلی معمولی بنشیند. هدف از این امر تماشای راحت کودک حین غذا خوردن، واکنش او به غذاهای جدید و عادت دادن به نشستن در یک جا می باشد. دقت کنید که صندلی کودک ایمن و راحت باشد.

حالت های نادرست نشستن کودک عبارتند از:

• اگر کودک بر روی زانوهای شما بنشیند دیدن و رخ به رخ شدن با کودک دشوار خواهد شد.
• اگر برروی موکت و یا کفپوش بنشیند در ابتدا تغذیه کودک مشکل خواهد شد زیرا او می تواند چهاردست و پا شود و یا راه برود ،در نتیجه عادت صحیح نشستن و تغذیه دشوار خواهد شد.
• اگر برروی کالسکه و یا روروئک بنشیند ، میتواند از کالسکه بالا برود و با روروئک حرکت کند پس کودک نحوه نشستن صحیح حین غذا خوردن را نخواهد آموخت.

والدین با چه قاشقی به کودک غذا بدهند؟

قاشق مخصوص کودک نرم و نشکن بوده و به اندازه یک لقمه غذایی او ظرفیت دارد و همچنین با داشتن دسته ای بلند امکان برداشتن غذا را راحت می کند.

چه زمان به کودک غذا بدهیم ؟

• در شرایطی که کودک آرام است به او غذا دهید، هنگامی که او خیلی گرسنه و یا خواب آلود است برای غذاخوردن بدخلق و بی حوصله می شود.
• هنگامی که کودک کمی احساس گرسنگی داشت 30 دقیقه قبل از زمان معمول مقدار کمی پوره ی غذا به او بدهید.

چگونه به کودک غذا دهیم ؟

1. ابتدا کودک را طبق نکات بالا آماده کنید و در صندلی مخصوص اش بنشانید.
2. اجازه دهید کودک غذا را به همراه قاشق تماشا کند.
3. هنگامی که دهانش را باز کرد به او غذا بدهید و هنگامی که بست قاشق را به آرامی از دهانش خارج کنید. به هیچ وجه غذا را در دهان کودک نریزید!!!!

ممکن است کودک ابتدا مقداری غذا را ازدهانش خارج کند، نگران نباشید زیرا این امر به تدریج بهبود می یابد و کنترل او با عضلات دهانش پیشرفت خواهد کرد.

(نکته) : اگر کودک نتوانست غذا را ببلعد و یا قاشق را با زبانش بیرون کند پس هنوز آماده غذای کمکی نمی باشد . بهتر است یک هفته دیگر مجدد امتحان کنید.

چه مقدار به کودک غذا دهیم؟

ابتدا با 1-2 قاشق پوره یکبار در روز شروع کنید و در صورت اشتیاق کودک مقدار آن را بتدریج افزایش دهید . بعد از تغذیه همراه با غذای کمکی به او شیر دهید و هرگز در این مرحله شیردهی را قطع نکنید. هنگامی که کودک به پوره عادت کرد غذای او را به 2-3بار در روز افزایش دهید.

قوانینی برای معرفی غذای جدید به کودک :

• غذا را به خوبی بپزید و برای یکبار به کودک معرفی کنید.
• با 1-2 قاشق چای خوری شروع کنید و به تدریج مقدار را افزایش دهید.
• غذاهای جدید دیگر را 2-4 روز پس از غذای قبلی شروع کنید.
• حساسیت های غذایی کودک را در نظر بگیرید و در صورت عدم حساسیت می توانید انواع غذاها را بتدریج به کودک معرفی کنید.

چگونه وعده های غذایی را برای کودک لذت بخش جلوه دهیم؟

1. سرعت غذا خوردن کودک را در نظر بگیرید.
2. هنگامی که کودک از غذا خوردن غافل شد اورا به آرامی صدا بزنید تا توجهش را به خود جلب کنید.
3. هنگامی که کودک سیر شد از تغذیه مجدد او خودداری کنید.
4. هنگام تغذیه کودک با او صحبت کرده و لبخند بزنید . این امر باعث می شود او حین تغذیه احساس ارامش داشته باشد.
5. هنگامی که کودک با شما صحبت می کند سریعا به او پاسخ دهید زیرا باعث خوشحالی او خواهد شد و ارتبا ط نداشتن با کودک باعث می شود کودک احساس خستگی و اضطراب کند.
6. در تغذیه کودک خودش را نیز شریک کنید . اجازه دهید غذا را لمس کرده و یا قاشق را نگه دارد و به خودش غذا بدهد.
7. کودک را تشویق کنید . هنگامی که او چیزهای جدیدی را کشف کرد با کلمات و یا زبان بدن او را تشویق کنید.
8. علائم گرسنگی و سیری کودک را بدانید . او به اندازه نیازش غذا می خورد و این احساسات را با زبان بدنش نشان می دهد . غذا خوردن اکثر بچه ها 15-30 دقیقه طول می کشد.

برخی از علائم گرسنگی کودک عبارتند از:

• تماشای غذا به همراه میل و اشتیاق
• نزدیک کردن سر به غذا و یا قاشق
• خم شدن به سمت غذا
• گریه های شدید در صورت گرسنگی بیش از حد

علائم سیری کودک عبارتند از:

• علاقه نداشتن به خوردن غذا
• آهسته غذا خوردن
• چرخاندن سر به اطراف
• چسباندن لب ها به یکدیگر و بستن دهان
• بیرون ریختن غذا از دهان
• پرت کردن قاشق و یا غذا به اطراف
• خم کردن پشت به عقب

(نکته) :هنگامی که کودک سیر شده است اما شما اصرار به تغذیه او دارید ممکن است:

• به دلیل احساس ناراحتی ، غذا را با این احساس پیوند دهد.
• در طول غذا خوردن با شما دعوا کرده و در نهایت باعث می شود کم تر غذا بخورد.
• در صورت اجبار به تغذیه ، کودک پرخوری کرده و در نهایت به چاقی و اضافه وزن او منجر خواهد شد.

اشتهای کودکان:

کودک برای رشد و نمو به مواد مغذی احتیاج دارد اما همانطور که در مطالب مختص رشد کودکان در بخش های قبلی پلاس وی گفتیم کودکانی که بیشتر غذا می خورند لزوما رشد خوبی هم نخواهند داشت.

رشد کودک توسط ژن او کنترل می شود . در سه ماه اول زندگی کودک به سرعت رشد می کند بنابراین احتیاج به تغذیه بیشتری داشته و هنگامی که رشد او آهسته شود مقدار تقاضا نیز تغییر خواهد کرد.

اشتهای کودکان با وعده های غذایی متفاوت است زیرا هر کودک منحصر به فرد می باشد، پس هرگز اشتهای کودک را با کودکی دیگر مقایسه نکنید . بعضی کودکان بعد از بازی و فعالیت گرسنه شده و میل به غذا دارند اما تعدادی دیگر از آن ها هنگام خستگی از خوردن غذا امتناع می کنند . بهترین راه حل این است که مطابق با میل آن ها پیش بروید.

برخی از غذاها و نوشیدنی هایی که نباید به کودک داد چه هستند ؟

نوشیدنی هایی که حاوی شکر هستند مضر بوده و منجر به خرابی دندان خواهد شد. این نوشیدنی ها عبارتند از:

1. آب گلوکز دار:نوشیدنی های حاوی گلوکز مضر بوده و به رفع تشنگی کودک کمک نخواهد کرد.
2. آبمیوه :کودک به آبمیوه احتیاجی ندارد .آن ها مواد مغذی را از طریق پوره میوه های تازه دریافت خواهند کرد. به کودکان نوپا از یک تا سه سال در صورت تقاضا بیش از 120 میلی لیتر آبمیوه ندهید.
3. عسل : عسل حاوی باکتری کلستریدیوم است به این دلیل به کودکان زیر یک سال هرگز عسل ندهید.
4. چای ، قهوه و نوشیدنی های حاوی کافئین مانند نوشیدنی های انرژی زا و نوشابه. 
5. ماهی هایی با مقادیر بالای جیوه از جمله ماهی خال مخالی، مارلین ، ماهی های درخشان و نارنجی، ماهی دریایی.
6. غذاهای پخته نشده و شیرهای غیر پاستوریزه
7. غذاهایی که سبب خفگی می شوند
8. خوراکی هایی با تکه های کوچک اما سخت از قبیل :ذرت، بادام زمینی، دانه ها، حبوبات و اجیل
9. ماهی و گوشت های استخوان دار و میوه های هسته دار
10. غذاهای ترد و سخت مانند آبنبات و سبزیجات خام
11. نمک و سویا سس، زیرا اگر کودک به طعم شور غذا عادت کند ممکن است سایر غذاها را به راحتی نپذیرد. مصرف زیاد نمک باعث افزایش خطر ابتلا به فشار خون در آینده نیز خواهد شد.

کودکان و حساسیت های غذایی

حساسیت یک پاسخ ایمنی دربرابر برخی مواد غذایی می باشد . علائم حساسیت غذایی چند ساعت و یا چند روز بعد از صرف غذا مشخص خواهد شد که این علائم عبارتند از:

• کهیر
• اگزما
• داشتن چشم - زبان – صورت - دهان و لب های متورم
• اسهال
• استفراغ
• برخی از علائم جدی اما نادر عبارتند از:
• مشکل در تنفس
• غش کردن

برخی از کودکان به برخی حساسیت های غذایی مانند اگزما، استفراغ مکرر، درد شکمی، خس خس سینه و یبوست یک الی دو روز بعد واکنش می دهند.

غذاهایی که معمولا باعث حساسیت غذایی می شوند عبارتند از:

• محصولات لبنی
• تخم مرغ
• بادام زمینی
• ماهی
• صدف خوراکی
• آجیل
• گندم (مانند نان و بیسکویت)
• برخی حبوبات.

برخی از سوالات متداول:

اگر شیرخوار کوچکتر از 6 ماه باشد و رشد او طبق منحنی پیش نرود ایا می توان غذاهای کمکی را زودتر شروع کرد ؟

در صورتی که کودک زیر دوماه سن داشته باشد هرگز نباید به او غذای کمکی داد اما اگر کودک 2-4 ماهه بود ابتدا مادر روش های زیر را اجرا کند و اگر پس از 4-5 روز کودک وزنش تغییری نکرد برای غذای کمکی به پزشک مراجعه کنید:

1. مراجعه به پزشک برای اطمینان از بیمار نبودن کودک
2. فشردن پستان ها هنگام مکیدن شیرخوار
3. تغذیه شیرخوار بر حسب اشتهای او
4. تخلیه کامل پستان ها در هربار تغذیه
5. دوشیدن شیر و تغذیه کودک با قاشق
6. تغذیه نکردن کودک با هیچ شیری جز شیر مادر
7. مادر از داروها و گیاهان شیرافزا استفاده کند.
8. تاکید بر استفاده از شیر مادر.

و در نهایت اگر باز هم وزن اضافه نکرد ، می توان شیر خشک را جایگزین کرد که ممولا باید بین 2 تا 4 بار در روز و هر بار بین 30 تا 90 سی سی باشد که باید سعی کرد از طریق قاشق یا فنجان باشد و تا حد ممکن از شیشه شیر اجتناب کرد.

کودکم 4 ماهه است و تغذیه او منظم نیست و حواس او به راحتی پرت می شود . اگر من طبق واکنش هایش به او غذا بدهم غذای کمی می خورد و ممکن است به خوبی تغذیه نشود . چکار کنم؟

نوزاد با یک سیستم سازماندهی شده متولد می شود که زمان گرسنگی و سیری خود را با زبان بدن اطلاع می دهند . اگر والدین به این زبان توجه کنند باید مطمئن باشند که کودک غذا را به اندازه کافی دریافت می کند.

هنگامی که او حواسش پرت می شود باید عوامل حواس پرتی حذف شوند . و زمانی که سرش را به اطراف می چرخاند کمی به کودک استراحت دهید سپس اورا صدا زده و توجهش را به غذا جلب کنید . اگر والدین بنابر اشتهای کودک او را تغذیه کنند نتیجه رضایت بخش خواهد بود.

والدین توجه داشته باشند که عموما کودکان 3-4ماهه الگوی خواب و تغدیه ای خود را دارند . در طول روز بیشتر کودکان تا3-4 ساعت پس از تغذیه گرسنه نخواهند شد.

اجبار کودک به اینکه با برنامه ی غذایی شما پیش رود او را به غذا بی میل خواهد کرد.