بلواسکای، توییتر غیرمتمرکز؛ آینده شبکه‌های اجتماعی این‌جا است

بلواسکای پروژه‌ای تحقیقاتی بود و با این هدف درون توییتر شروع شد که استاندارد غیرمتمرکز و باز شبکه‌ی اجتماعی توسعه داده شود و توییتر آن را به‌منظور تلاش برای شکوفایی آزادی بیان و جلوگیری از ضداطلاعات به‌کار بگیرد.

البته با وجود سرمایه‌گذاری توییتر روی این پروژه، Bluesky ازآنِ توییتر نشد و به‌عنوان استارت‌آپی مستقل مسیرش را ادامه داد تا اینکه نسخه‌ی بتای خصوصی برنامه بلواسکای در اسفند ۱۴۰۱ در اپ‌استور منتشر شد.

بلواسکای در زمان معرفی اولیه‌ی خود گفت: «در حال ساخت برنامه‌ای هستیم که درگاهی به دنیایی از احتمالات روی پروتکل AT باشد.»

اصل و اساس ایده‌ی AT Protocol این است که اپلیکیشن‌های اجتماعی را از شبکه‌های اجتماعی جدا کند تا بدین‌ترتیب، افراد این آزادی را داشته باشند تا با استفاده از یک زیرساخت و بک‌اند و داده، اپلیکیشن‌های دیگری را توسعه دهند یا استفاده کنند.

بنابر توصیف توسعه‌دهندگان، اپلیکیشن اجتماعی بلواسکای برای پروتکل AT مانند مرورگر برای اینترنت است. اینترنت اگر بدون مرورگر ساخته شده بود، جذابیتی نداشت و پروتکل AT نیز بدون بلواسکای جذابیتش را از دست می‌دهد.

در اسفند ۱۴۰۱، نخستین نسخه‌ی بتای خصوصی اپلیکیشن بلواسکای در سیستم‌عامل iOS منتشر شد که فقط ازطریق کد دعوت امکان ثبت‌نام و ایجاد حساب کاربری بلواسکای را فراهم می‌کند. البته امکان استفاده از شبکه‌ی اجتماعی غیرمتمرکز بلواسکای ازطریق وب (فقط در دسکتاپ) نیز وجود دارد.

همه‌چیز از آن‌جایی شروع شد که مدیرعامل سابق توییتر ضرورت وجود شبکه‌ی اجتماعی غیرمتمرکز را احساس کرد. درادامه، جک دورسی حتی اعتراف کرد که از نقش خود در متمرکزسازی اینترنت پشیمان است.

جک دورسی، یکی از بنیان‌گذاران توییتر، در سال ۲۰۱۹ درباره‌ی پروتکل AT گفت که قرار است باعث شود توییتر به مجموعه‌ی وسیع‌تری از گفت‌وگوهای عمومی دسترسی داشته باشد و با آن تعامل کند. علاوه‌براین، باید بر ایجاد الگوریتم‌های Open Recommendation تمرکز کند که درنهایت، گفت‌وگوهای سالم‌تر (عاری از ضداطلاعات) به‌ارمغان بیاورد و نیز موجب افزایش خلاقیت شود.

راه دستیابی به چنین هدف مهمی نه با ایجاد برنامه‌ای غیرمتمرکز، بلکه توسعه‌ی پروتکلی جدید امکان‌پذیر شد و تیم بلواسکای نسخه‌ی اولیه‌ی AT Protocol را رونمایی کرد.

مانند پروتکل ActivityPub که Mastodon به‌عنوان شبکه‌ی اجتماعی غیرمتمرکز روی آن دردسترس است، پروتکل AT نیز برای ایجاد استاندارد ضروری شبکه‌ی اجتماعی غیرمتمرکز توسعه داده شد.

تیم بلواسکای در بهار ۲۰۲۲ ابتدا ADX را به‌عنوان اولین نسخه از پروتکل پشتیبان شبکه‌های اجتماعی فدرال معرفی کرد که سرواژه‌ای از Authenticated Data Experiment بود. سپس در تابستان طراحی ADX را بهینه‌سازی و ساده کردند تا نسخه‌ی جدید آن را با نام Authenticated Transfer Protocol یا AT Protocol با لوگو @ ارائه دهند.

در تعریف AT Protocol، در وب‌سایت رسمی بلواسکای گفته می‌شود که شبکه‌ی اجتماعی فدرال جدیدی است و ایده‌های برآمده از جدیدترین فناوری‌های غیرمتمرکز را در شبکه‌ای ساده و سریع و باز به‌صورت یکپارچه ارائه می‌کند. حال شبکه‌ی فدرال یعنی چه؟

شبکه‌ی فدرال چیست؟

شبکه‌ی فدرال روشی برای ارتباط میان سرورها تعریف می‌شود؛ شبیه آنچه قبلاً در ایمیل شاهد بودیم. فرقی نمی‌کند که ایمیل یاهو دارید یا گوگل یا از سرویس‌های خصوصی ایمیل استفاده می‌کنید. با داشتن آدرس ایمیل فعال، همچنان می‌توانید به سایر آدرس‌های ایمیل ارائه‌شده‌ی دیگر شرکت‌ها پیام ارسال کنید.

مثال دیگر را می‌توان با تماس تلفنی ادامه داد. تفاوتی ندارد که سیم‌کارت ایرانسل دارید یا همراه‌اول و رایتل؛ زیرا با تمامی آن‌ها می‌توان در شبکه‌ی مخابرات ارتباط برقرار کرد.

در پروتکل AT نیز، به‌جای اینکه شبکه در یک وب‌سایت اجرا شود، شما می‌توانید چندین وب‌سایت داشته باشید. بنابراین، کاربران می‌توانند خودشان فراهم‌کننده‌ی هاستینگ را برای داده‌هایشان انتخاب کنند. حتی کسب‌وکارها و افراد درصورت نیاز می‌توانند خودشان هاست شخصی داشته باشند.

ویژگی‌های AT Protocol

قابلیت انتقال حساب‌کاربری: توسعه‌دهندگان پروتکل AT این باور را دارند که هویت مجازی اشخاص نباید بدون پاسخ‌گویی به کاربران و بی‌قیدوشرط، در مالکیت سازمان‌ها قرار بگیرد. بنابراین با کمک AT Protocol، می‌توانید حساب کاربری خود را از فراهم‌کننده‌ای به فراهم‌کننده‌ی دیگر منتقل کنید، بدون اینکه داده‌ها یا نمودار ارتباطات شما تحت‌الشعاع قرار بگیرند.

انتخاب الگوریتمی: الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی مشخص می‌کنند که کاربران چه محتوایی را ببینند و به چه کسانی دسترسی داشته باشند. بنابراین، در پروتکل AT عقیده بر این است که باید روی الگوریتم‌ها کنترل و تسلط داشته باشیم تا فضای آنلاین برایمان مطمئن‌تر باشد. درنتیجه، پروتکل @ شامل حالت الگوریتم‌های باز می‌شود تا کاربران تسلط بیشتری روی تجربیات خود داشته باشند و مطابق میل خود محتوا را مدیریت کنند.

تعامل هم‌کنش: دنیا به مجموعه‌ای متنوع از خدمات متصل نیاز دارد تا تضمینی برای رقابت سالم باشد. تعامل هم‌کنش یا همه‌جانبه (Interoperation) باید حس مشابهی همچون وب در کاربر ایجاد کند. پروتکل AT چهارچوب تعاملی مبتنی‌بر طرح‌واره‌ای به نام Lexicon را دربر می‌گیرد تا مشکلات موجود برای هماهنگی بین پلتفرم‌ها را رفع کند.

عملکرد: بسیاری از پروتکل‌های جدید توجهی به عملکرد نمی‌کنند و این بی‌توجهی درنهایت باعث می‌شود زمان بارگذاری صفحات قبل‌ از نمایش تایم‌لاین طولانی شود. توسعه‌دهندگان پروتکل AT ادعا می‌کنند که عملکرد برای آن‌ها جنبه‌ی اختیاری نداشته است؛ بنابراین، آن را جز اولویت‌های خود قرار دادند تا بارگذاری در مقیاس بزرگ نیز سریع باشد.

البته برنامه هنوز در مرحله‌ی نهایی نیست؛ بنابراین، اگر موفق شدید در بلواسکای حساب کاربری بسازید، در برخورد با اولین باگ ناامید نشوید.

ناگفته نماند که پروتکل AT اولین تلاش برای ارائه‌ی شبکه اجتماعی غیرمتمرکز نیست و در سال ۲۰۱۹ که جک دورسی در توییتر آغاز به‌ کار پروژه را اعلام کرد، با واکنش‌هایی روبه‌رو شد. با‌این‌حال، دورسی ادامه داد که تیم بلواسکای شاید در بین پروتکل‌های موجود، گزینه‌ای را پیدا کند که امکان توسعه داشته باشد و ترسی از این موضوع ندارند که روی آن کار کنند.

در‌حال‌حاضر، برای عضویت و ساخت حساب کاربری بلواسکای باید کد دعوت داشته باشید که می‌توانید از این لینک برای دریافت کد دعوت بلواسکای اقدام کنید و با واردکردن ایمیل، در فهرست انتظار قرار بگیرید. با اینکه بلواسکای شبیه‌ به توییتر است، ایجاد حساب توییتر با بلواسکای متفاوت است.

کافی است در کادر مربوط آدرس ایمیل خود را وارد کنید و روی دکمه‌ی Join Waitlist بزنید. زمان دریافت کد ازاین طریق پیش‌بینی‌کردنی نیست؛ اما اگر در اطرافیانتان کسی حساب کاربری بلواسکای دارد، می‌تواند هر دو هفته کد دعوت جدید دریافت کند.

اگر کد دعوت بلواسکای دراختیار دارید، مراحل زیر را طی کنید. ساخت اکانت بلواسکای اساساً سه مرحله‌ی اصلی دارد: ۱. انتخاب ارائه‌دهنده‌ی سرور؛ ۲. وارد‌کردن کد دعوت و ایمیل؛ ۳. انتخاب نام کاربری.

مرحله‌ی اول: پس‌ از دریافت و نصب برنامه در گوشی آیفون آن را اجرا کنید. در صفحه‌ی اول در پایین صفحه دو دکمه وجود دارد: یکی Create a new account و دیگری Sign in. روی گزینه‌ی Create a new account بزنید.

مرحله‌ی دوم: ارائه‌دهنده‌ی هاست و میزبانی حساب کاربری بلواسکای خود را انتخاب کنید. به‌طورپیش‌فرض می‌توانید روی گزینه‌ی اول، Bluesky، نگه دارید؛ اما می‌توانید با انتخاب گزینه‌ی دوم از هاست شخصی خود یا هر شرکتی که آدرس آن را دارید، استفاده کنید.

همچنین، می‌توانید در آینده به این تنظیمات دسترسی داشته باشید و داده‌های خود را به هاست مدنظر منتقل کنید. در آموزش ساخت حساب کاربری بلواسکای با تنظیمات پیش‌فرض ادامه می‌دهیم.

مرحله‌ی سوم: در این صفحه، باید در کادر اول کد دعوت خود را وارد و در کادر بعدی آدرس ایمیل و در کادر بعدی نیز رمزعبور را تایپ کنید و نهایتاً در کادر آخر گزینه‌ی تعهد سنی بیش از ۱۲ سال را علامت بزنید.

فراموش نکنید که اپلیکیشن بلواسکای هنوز توافقنامه‌ی استفاده از این سرویس و سیاست حریم‌ شخصی را تدوین نکرده است. به‌هرحال، هرچه باشد هنوز در مرحله‌ی آزمایشی خصوصی قرار دارد و در‌حال‌حاضر، مجموع کاربران آن تازه از ۱۰ هزار نفر عبور کرده است.

پس از طی مراحل گفته‌شده، اکنون می‌توانید نام‌ کاربری خود را انتخاب کنید و سپس روی Next بزنید. همچنین، درصورت داشتن نام دامنه اختصاصی می‌توانید از آن استفاده کنید. این تنظیمات بعد از ساخت حساب کاربری بلواسکای نیز تغییردادنی است؛ پس نگران نباشید؛ زیرا می‌توانید بعداً دامنه‌ی شخصی و هاست اختصاصی بخرید و اطلاعات آن را در حساب کاربری بلواسکای وارد کنید.

بلواسکای جایگزین غیرمتمرکز توییتر به‌حساب می‌آید که طراحی‌ای به‌غایت شبیه به توییتر دارد؛ اما نمی‌توان از اصطلاحات توییتر مثل ری‌توییت‌ در آن استفاده کرد. در بالای صفحه‌ی پروفایل، می‌توانید تصویر بارگذاری کنید و عکس پروفایل نیز مانند توییتر در کادر دایره‌شکل قرار می‌گیرد که با لمس آن به‌صورت تمام‌صفحه باز خواهد شد.

نام حساب کاربری با فونت درشت نشان داده می‌شود که با ثبت‌نام در حالت پیش‌فرض با هاست بلواسکای در فرمت yourname.bsky.social درخواهد آمد و در پایین آن نام Handle قرار می‌گیرد (مشابه نام کاربری توییتر که می‌تواند آدرس دامنه اختصاصی کاربر نیز باشد). تعداد دنبال‌کننده‌ها و حساب‌هایی که دنبال می‌شوند و تعداد پست‌ها نیز به‌چشم می‌خورند. نوار ناوبری در پایین صفحه شما را به قسمت‌های مختلف این شبکه‌ی اجتماعی هدایت می‌کند و منو کناری امکان دسترسی به داک‌مود و تنظیمات را فراهم خواهد کرد.

محدودیت تعداد کاراکترهای پست‌های بلواسکای روی ۳۰۰ عدد محدود شده است و مانند توییتر امکان بارگذاری تصویر نیز وجود دارد. هنوز تبلیغاتی در برنامه بلواسکای وجود ندارد؛ اما احتمال حفظ این موضوع بسیار کم است؛ مگر اینکه اشتراک پولی آن دردسترس قرار بگیرد. این برنامه هنوز در مرحله‌ی آزمایشی بتای خصوصی قرار دارد؛ بنابراین، ممکن است در روند کاربری آن با باگ‌های زیادی مواجه شوید.

بلواسکای هنوز امکان ارسال پیام شخصی بین کاربران را ارائه نکرده است؛ هرچند وجود تعداد کم کاربران در این نسخه شاید یکی از دلایل آن باشد؛ زیرا فضا خودمانی‌تر از شبکه‌های اجتماعی دیگر به‌نظر می‌رسد.

با‌توجه‌به عملکرد ایلان ماسک در توییتر و کاهش محبوبیتش میان کاربران، پیش‌بینی می‌شود که برنامه‌ی اجتماعی بلواسکای با استقبال چشمگیر کاربران مواجه شود و به‌زودی نسخه‌ی اندروید آن نیز دردسترس علاقه‌مندان قرار بگیرد.

دیدگاه شما کاربران پلاس وی درباره‌ی برنامه‌ی بلواسکای به‌عنوان جایگزین توییتر چیست؟