بنای تاریخی و جاذبه های گردشگری باغ موزه دلگشا در شیراز

معرفی آثار باغ دلگشا و موزه دلگشای شیراز

این بنای تاریخی به صورت یک تالار با چهار شاه نشین به سبک معماری کاخ های ساسانی بیشاپور ساخته شده که دارای سه طبقه و ایوانی با دو ستون است که از معماری زندیه بوده و همچنین دارای آیینه کاری هایی به همراه نقاشی هایی از رنگ روغن با سقف هایی از چوب و گچ بری هایی تزئین شده با نقوش گل و بته است.

در اطراف سقف ایوان بر روی گچ، اشعاری از شوریده به خط نستعلیق نوشته شده که در نوع خود بی نظیر است. در طبقه اول یک حوض هشت وجهی قرار دارد که دارای کاشی کاری های آبی است.

سقف ساختمان یک گنبد ساده است و در محل دریچه هوا قرار دارد.در این بنا چهار اتاق سلطنتی نیز وجود دارد.نخستین عمارت کلاه فرنگی در ایران نیز در این باغ به ثبت رسیده که دارای ارزش تاریخی و گردشگری است.

در سمت شمال باغ، باغچه کوچکی است که به علت احداث خیابان هایی در اطراف باغ، از ضلع شمالی جدا شده است که این باغچه به نام باغ طاووس خوانده می‎شود و فاقد عمارت است ولی درختان کهنسال سرو، کاج و نخل دارد که بین آنها را درختان نارنج پوشانده است.

باغ زیبای دلگشا از دیدنی های شهر شیراز

موزه باغ دلگشا

عمارت باغ دلگشا در حال حاضر به موزه ای از اشیاء تاریخی و رادیوهای قدیمی اختصاص یافته است. در این موزه آثاری از در دوره های مختلف تاریخی قبل از دوره هخامنشیان تا قاجاریه در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته شده است.

در این موزه قرآن مربوط به دوره سلجوقیان در معرض دید عموم گذاشته شده است که نگارش بر روی پوست آهو از ویژگی های منحصر به فرد آن است علاوه بر آن در موزه اشیاء قیمتی انواع مسکوکات، تمبر، کبریت و نقشه های ایران در دوره های مختلف تاریخی قبل از دوره هخامنشیان تا قاجاریه به نمایش گذاشته شده است.

جاهای دیدنی شیراز و معرفی باغ دلگشا

موزه رادیو در باغ دلگشا

بخشی از این مکان به موزه رادیو اختصاص پیدا کرده و هم اکنون 50 دستگاه رادیو در معرض نمایش عموم قرار گذاشته شده که هر کدام مربوط به ابتدای تولید رادیو در دوره های مختلف تاریخی است. یکی از رادیوهای منحصر به فردی که در این موزه وجود دارد رادیوی نفتی است که با نفت کار می کند و از ساختار مهندسی خاصی برخوردار است.

دروازه قرآن را که رد و از میدان عبور کردی، مسیر شرق را پیش می گیری، از جوار عمارت های هفت تنان و چهل تنان نیز می گذری تا در ابتدای خیابان بوستان به باغ دلگشا برسی! یکی از بزرگ ترین و زیبا ترین باغ های شیراز است، باغی که بهار مسخ کننده آن به واسطه نارنج هایی که به گل می نشیند، زبانزد است.

دلگشا علاوه بر منظر طبیعی زیبا، عمارتی تاریخی باز مانده از عهد ساسانیان نیز در خود دارد، عمارتی مشهور به کلاه فرنگی که یکی دو سال است با مرمت و بازسازی آن، امکان بازدید درونی آن برای گردشگران فراهم شده است.

باغ دلگشا شیراز و موزه های آن

باغ دلگشا به لحاظ جغرافیایی در جبهه شمال شرقی شیراز، سمت جنوب تنگ آب خان و در بستری کوهستانی واقع شده است. قرار گرفتن این باغ در کنار قناتی موسوم به ماریز سعدی و واقع شدن در محدوده قلعه ای موسوم به کهندژ، از ویژگی های منحصر به فرد آن است. از طرفی باغ دلگشا در چند قدمی آرامگاه سعدی شیرین سخن قرار گرفته و همین همسایگی، به آن رونق بیشتری بخشیده است.

سابقه آبادانی و رونق باغ دلگشا به دوران پیش از اسلام و به دوره حکومت ساسانیان نسبت داده شده است. باغ دلگشا در دوره صفویه نیز از باغ های مهم و تفریحی شیراز بوده، به طوری که در نوشته ها و تصاویر به جا مانده از جهانگردان اروپایی به این باغ اشاره های فراوان شده است.

دلگشا در دوره تسلط تیمور گورکانی از غایت آبادانی برخوردار بوده است بطوریکه تیمور پس از دیدن آن، در سمرقند باغی به همین نام بنا کرد.

این باغ در دوره صفویه نیز بسیار مشهور و در دوره افشاریه نیز همچنان آباد بوده و در فاصله دوره نادرشاه تا سلسله زندیه آسیب های فراوانی دید و در زمان کریمخان زند، دوباره احیا شد. در مقابل عمارت کلاه فرنگی میان باغ، حوض سنگی بزرگی وجود دارد.

نمایی زیبا از داخل عمارت باغ دلگشا شیراز

وسعت باغ دلگشا شیراز

دلگشا حدود 6 هکتار وسعت دارد و سراسر آن را درختان نارنج و اندکی هم پرتقال فرا گرفته است، درختانی که از اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت به بار می نشینند و شکوفه های سفید و زیبای آن ها، چنان عطر روح انگیزی را در فضا می پراکند که از صد ها متر دور تر، می توان شمیم مسخ کننده آن را استشمام کرد و لذت برد.

باغ دلگشا که هم اینک در اختیار شهرداری شیراز قرار دارد، از جمله تفرج گاه های شهروندان شیرازی در طول سال بشمار می رود و در ایامی نیز دانش آموزان و دانشجویان با حضور دراین محدوده زیبا و آرامش بخش، به مطالعه مشغول می شوند.

جاذبه های باغ دلگشای شیراز

محوطه باغ دلگشا شیراز

در مقابل عمارت، حوض سنگی بزرگی وجود دارد. عمارت این ساختمان به صورت یک تالار با چهار شاه نشین به سبک معماری کاخ های ساسانی بیشاپور ساخته شده که دارای سه طبقه و ایوانی با دو ستون است، که از معماری زندیه بوده و همچنین دارای آیینه کاری هایی به همراه نقاشی هایی از رنگ روغن با سقف هایی از چوب و گچ بری هایی تزیین شده با نقوش گل و بته است.

در اطراف سقف ایوان بر روی گچ، اشعاری از شوریده به خط نستعلیق نوشته شده که در نوع خود بی نظیر می نماید.

 باغ دلگشا از مکان های دیدنی شیراز

تاریخچه باغ دلگشا ، یادگاری دوره ساسانیان :

سابقه ی آبادانی باغ دلگشا به زمان پیش از اسلام و دوران ساسانیان باز می گردد. این باغ در نزدیکی کهندژ بوده که قدمت آن به دوره هخامنشیان و ساسانیان باز می گردد.

باغ مذکور در دوران صفویه نیز از باغ های مهم و تفریحی بوده و در عکس های گردشگران اروپایی هم دیده شده است.علاوه بر این، در زمان تیمور گورکانی در بهترین وضعیت خود و در اوج آبادانی بوده، به گونه ای که تیمور با دیدن آن، دستور ساخت باغی را با همین نام در سمرقند داد.

باغ دلگشا در دوران افشاریان هم از آبادانی برخوردار بوده است؛ بدترین وضعیت آن مربوط به حد فاصل دوره ی حکومت نادرشاه افشار تا شروع سلسله ی زندیه است که آسیب های فراوانی دید و البته در زمان کریم خان زند مجددا احیا شد. برخی از ساختمان های موجود در این باغ مربوط به دوران قاجاریه است.

رستورانی در باغ دلگشا شیراز

معماری باغ دلگشا

مساحت باغ دلگشا 7٫5هکتار و بیشترین درختی که در آن یافت می شود، نارنج است که درهنگام اردیبهشت شکوفه های زیبا و عطر و بوی دل انگیز آن ها فضای باغ را بسیار دلنشین می کند.

عمارت موجود در وسط باغ که ساخت آن مربوط به دوره ی زندیه است، به شیوه ی معماری کاخ های ساسانی بیشاپور ساخته شده است. این عمارت سه طبقه ای، دو درب ورودی در دو طرف ساختمان دارد و شامل یک تالار بزرگ به همراه چهار شاه نشین است .

ایوان بزرگی با دو ستون در طبقه ی میانی آن وجود دارد که رو به استخر است و پیرامون آن اشعاری از شوریده (شاعر عهد صفوی صاحب مثنوی سحر حلال از اهالی شیراز) با خط نستعلیق نوشته شده است.

سقف هایی از چوب با گچبری های زیبا به همراه آینه کاری ها و نقاشی هایی از رنگ روغن نیز به زیبایی این عمارت می افزایند. در مقابل ساختمان عمارت نیز حوض سنگی بزرگی جلب توجه می کند. آب باغ هم از آبی که از چشمه قنات آرامگاه سعدی جاری است، تامین می شود.

روبه روی ساختمان نیز حوض بزرگی وجود دارد و در هر سوی آن آبشارهای فراوانی دیده می شود. به علاوه ساخت اولین عمارت کلاه فرنگی ایران نیز در این باغ به ثبت رسیده است.

معماری بی نظیر باغ دلگشا شیراز

عمارتی در میان باغ دلگشا شیراز

در محل تقاطع محورهای اصلی و فرعی باغ، عمارتی ( کوشک ) از دوره ی زندیه با معماری ویژه وجود دارد که در بخش جنوبی سه طبقه و بخش شمالی دو طبقه است. این بنا به شیوه ی معماری کاخ های ساسانی بیشاپور، از یک تالار و چهار شاه نشین تشکیل شده است. داخل کوشک با دیوارهای آینه کاری شده و نقاشی های رنگ روغن و همچنین سقف هایی چوبی و گچ بری های گل و بته آراسته شده است.

در طبقه ی میانی ایوانی متعلق به روزگار شکوه باغ، رو به حوض سنگی بزرگ جلوی عمارت قرار دارد.

دور تا دور ایوان اشعاری از شوریده شیرازی ( شاعر نابینای قرن سیزدهم هجری قمری که در آرامگاه سعدی به خاک سپرده شده ) به خط نستعلیق بر روی گچ نوشته شده است.

این بنا در حال حاضر مستحکم و پابرجاست اما در طول دوران های مختلف چندین بار مخروب و حتی دچار حریق شده است. کلاه فرنگی یا عمارت باغ دلگشا، اولین کلاه فرنگی است که در ایران به ثبت رسیده است.

عمارت دلنواز باغ دلگشا از جاذبه های شیراز

تاثیرات تیموریان در باغ دلگشا شیراز

در دورانهای مختلف باغ دلگشا دستخوش آسیب ها و تغییرات بسیار شده، اما اوج آبادانی آن مربوط به عصر تیمور گورکانی است. (تیمور771 - 807 ه‍.ق، نخستین پادشاه تیموری).

تیمور گورگانی پس از کشتن شاه منصور و انقراض سلسله آل مظفر، بر فارس تسلط یافته و در سال های 789 و 795 ه.ق به شیراز و سپس به بازدید باغ دلگشا رفت و فرمان ساخت کاخی این چنین و به همین نام در سمرقند را صادر کرد.

باغ دلگشا شیراز در دوران تیموریان

شهرت باغ دلگشا شیراز در دوران صفویه و افشاریه

شهرت این باغ در دوره ی صفویه، سبب شد تا سیاحان اروپایی در سفرشان به شیراز از این باغ دیدن می کردند، این شهرت در دوره افشاریه نیز ادامه داشت و باغ در تملک میرزا محمد کلانتر بوده و آن را یکی از باغ های آباد این دوره می داند؛

اما این آبادانی در حمله طغیان محمد تقی خان شیرازی در سال 1150 علیه نادر شاه مانند دیگر باغ های شیراز از میان رفت و باقی مانده باغ نیز در دوره فترت پس از مرگ نادر شاه به کلی ویران شد.

در دوره زند کریم خان زند، باغ را بازسازی و دوباره درختانی را در آن کاشت.

تاثیر صفویه و افشاریه روی باغ دلگشا شیراز

باغ دلگشا شیراز در دوره قاجار

در دوره قاجار نیز باری دیگر مرحوم حاجی ابراهیم اعتماد الدوله شیرازی باغ را برپا کرد اما این آبادانی طولی نکشید و پس از مرگ وی دوباره باغ رو به ویرانی رفت. سال ها بعد باغ توسط مرحوم نواب رضا قلی میرزا در سال 1336 خریداری و باری دیگر مرمت شد.

وی عمارت کلاه فرنگی ( بنایی معمولاً گرد یاشش لوزی یا هشت گوش که گرداگرد آن دارای درها یا پنجره هایی به سوی فضای آزاد می باشد) در وسط باغ بنا کرد و پس از وی دوباره باغ متروک شد تا سال 1367 که مرحوم حاجی میرزا علی اکبر قوام الملک دور آن را حصار کشیده و عمارت را مرمت کرد و ایوان و ستون های فعلی را وی به بنا افزود. پس از او پسرش میرزا فتحعلی خان حمامی را درضلع شرقی باغ احداث کرد.

باغ دلگشا شیراز و قاجار

باغ دلگشا شیراز در حال حاضر

تا نیم قرن پیش باغ متعلق به "خورشید کلاه لقاءالدوله" دختر قوام‎الملوک بود، و امروز این مکان در تملک دولت است و یکی از مکان های گردشگری و پربازدید شیراز می باشد.

مساحت این باغ 5/7 هکتار می باشد و سراسر آن را درختان نارنج و اندکی پرتقال فرا گرفته است. این درختان از میانه های فروردین تا میانه های اردیبهشت به بار می نشینند و شکوفه های سفید و زیبای آنها بوی خوش دل انگیزی را در هوا می پراکند.

آبی که از چشمه قنات آرامگاه سعدی جاری است از این باغ می گذرد. این باغ هم اکنون در مالکیت شهرداری شیراز می باشد.

معرفی همه جانبه باغ دلگشای شیراز

باغ دلگشا شیراز یک اثر ملی

این اثر در تاریخ 7 مهر 1381 با شماره ثبت 912 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

باغی که اکنون پیش چشممان قرار دارد، میتوانیم در آن با فراغ بال راه برویم، روی نیمکت هایش بنشینیم و در عمارت و موزه اش راه برویم، همیشه انقدر باشکوه و سرپا نبوده. دلگشا دوره های تاریخی زیادی را به خود دیده.

عده ای معتقدند پیشینه باغ به دوره ساسانی، یعنی پیش از اسلام برمی گردد و برخی آن را مربوط به دوره آل اینجو و آل مظفر می دانند و عده ای هم مثل جیمز موریه، دیپلمات و نویسنده بریتانیایی، سال های اولیه حیاتش را به دوره زندیه نسبت می دهند.

اما چیزی که از آن میتوان مطمئن بود و شواهد تاریخی نیز اثباتش می کند این است که اوج شکوفایی اینجا مربوط به تیمور گورکانی، یعنی اولین پادشاه تیموری است. تیمور گورکانی بعد از انقراض آل مظفر به فارس می رود و دستور ساخت کاخی در باغ دلگشا و در عین حال در سمرقند را می دهد.

آبادی آن در دوره صفویه و بعد از آن افشاریه به اوج خود می رسد تا اینکه محمد تقی خان شیرازی در سال 1150 علیه نادر شاه افشار طغیان می کند و دلگشا نیز مثل دیگر باغ های شیراز از بین می رود و مرگ نادرشاه و هرج و مرج های پس از آن هم باعث می شود ویرانه ای از آن به جای بماند.

باغ دلگشا شیراز از زیباترین باغ ها

کوشک باغ دلگشا

باغ تا سال ها آباد و سرزنده و برپا بود. در دوره قاجار حاج ابراهیم اعتماد الدوله شیرازی آن را از نو احیا کرد، اما این سرزندگی طولی نکشید و پس از مرگش دوباره از آن جز خرابه ای باقی نماند.

سال ها بعد و در سال 1336 نواب رضا قلی میرزا باغ را خرید و بار دیگر مرمتش کرد. عمارت کلاه فرنگی وسطش را هم او بنا کرد. شاید هیچ باغی به اندازه اینجا اینهمه ویرانی و آبادانی را به خود ندیده باشد.

در سال 1367 حاجی میرزا علی اکبر قوام الملک عمارت باغ را مرمت کرد. ایوان و ستون های فعلی را هم به آن افزود و پسرش نیز میرزا فتحعلی خان، حمامی را درضلع شرقی ساخت. تا همین 50 سال پیش هم دلگشا در دست دختر قوام الملک بود تا اینکه شهرداری تملکش را در اختیار گرفت.

نمایی کلی از باغ دلگشای شیراز

آدرس باغ دلگشا شیراز :

شیراز، شمال شرق شیراز، میدان هفت تنان ، چهارراه دلگشا