بانک‌ها برای تخصیص وام و تسهیلات به مشتریان خود نیاز به مدارکی دارند که توانایی متقاضی برای بازپرداخت وامش را تضمین کند. این مستندات تضمین‌کننده پیش از این مدارک هویتی و شناسایی متقاضی، مستندات شغلی و همچنین ضمانت یک یا چند فرد به‌عنوان ضامن بود اما حالا که با پیشرفت تکنولوژی و گسترش دسترسی به اینترنت بسیاری از امور زندگی دیجیتالی و آنلاین شده، بررسی این موضوع که آیا فرد متقاضی شرایط لازم برای دریافت وام را دارد یا نه، هم برای بسیاری از بانک‌ها به فرایندی آنلاین تبدیل شده است؛ فرایندی که به آن «اعتبارسنجی» گفته می‌شود.
فرایند اعتبارسنجی که از طریق برخی سامانه‌ها، به‌صورت آنلاین و بدون نیاز به مراجعه حضوری به بانک‌ها یا مؤسسات مالی و اعتباری انجام می‌شود از یک سو، سختی‌های جمع‌آوری مدارک و مراجعه به شعب بانک‌ها و مؤسسات را برای متقضیان دریافت وام و تسهیلات کمتر می‌کند و از سوی دیگر، کار بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری برای بررسی مدارک و طی کردن مراحل نظارتی را آسان‌تر می‌کند.
اعتبارسنجی چیست؟
در فرایند اعتبارسنجی یک تحلیل آماری از سوابق مالی و اعتباری متقاضی دریافت تسهیلات ارائه می‌کند تا بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری با بررسی آن فرد متقاضی را تعیین اعتبار کرده و بر اساس آن، تعیین کنند که میتوانند وام را به فرد اختصاص دهند یا خیر. این فرایند توسط سامانه‌های اعتبارسنجی انجام می‌شود که در ادامه این مطلب به‌طور کامل معرفی و توضیح داده شده‌اند.
سامانه‌های اعتبارسنجی بانکی بر اساس اطلاعات متقاضیان که در بانک مرکزی ثبت شده و در یک بستر یکپارچه در اختیارشان قرار می‌گیرد، میتوانند تحلیلی از وضعیت و شرایط متقاضیان ارائه و بر اساس آن، رتبه اعتباری متقاضی را تعیین کنند. این رتبه بین صفر تا ۹۰۰ خواهد بود و هرچه به ۹۰۰ نزدیک‌تر باشد به این معنا است که متقاضی شرایط بهتری برای دریافت وام دارد.
بانک‌ها طبق سیاست‌گذاری‌ها و قواعدی که برای ارائه تسهیلات دارند تصمیم می‌گیرند که به کدام رتبه‌ها تسهیلات دهند و کدام رتبه‌ها را فاقد شرایط برای دریافت وام و تسهیلات بدانند. سامانه‌های اعتبارسنجی کمک میکنند تا متقاضیان صرفا با وارد کردن کد ملی و شماره موبایل خود در چند دقیقه اعتبارسنجی شوند و رتبه آماری ارائه‌شده توسط سامانه‌ها در اختیار بانک قرار می‌گیرد تا درباره اعطای وام به متقاضی تصمیم‌گیری کند.
چرا اعتبارسنجی بانکی انجام می‌شود؟
اعتبارسنجی که بر مبنای اطلاعات و سوابق مالی و تسهیلاتی افراد در بانک مرکزی انجام می‌شود مزایای مهمی برای بانک‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی دارد. مشخص‌ترین مزیت انجام آنلاین فرایند تعیین اعتبار مشتری یا متقاضی برای بانک‌ها این است که میتوانند سرعت و دقت انجام فرایند اعتبارسنجی را افزایش دهند.
اگر پیش از این کارشناسان بانک‌ها و مؤسسات دولتی روزها مشغول بررسی تعداد زیادی از مدارک متقاضیان اخذ وام و ضامنها بودند، حالا با فرایند اعتبارسنجی توسط سامانه‌ها مختص این فرایند که تمام اطلاعات و سوابق مالی و تسهیلاتی افراد در آن ثبت شده و به کمک هوش مصنوعی در چند دقیقه میتوانند این نتیجه این بررسی‌ها را در قالب یک تحلیل آماری دریافت کنند.
بر خلاف بررسی توسط افراد که ممکن است دقت کافی و کامل را نداشته باشد و دچار خطا شود، اعتبارسنجی در سامانه‌هایی که از هوش مصنوعی استفاده میکنند با دقت بیشتری انجام می‌شود و احتمال خطای بسیار کمتری دارد. بنابراین، نتایج به‌دست‌آمده از این فرایند مطمئن‌تر از بررسی انسانی مدارک و اسناد خواهد بود.
استفاده از ابزارهای ماشینی و هوش مصنوعی علاوه بر دقت و سرعت پردازش بالاتر از شفافیت بیشتری هم برخوردار هستند. اگر این احتمال وجود داشته باشد که به هر دلیل تخلفی توسط کارشناسان و ناظران فرایند سنتی اعتبارسنجی انجام شود، اما سامانه‌هایی که از تکنولوژی‌های مذکور استفاده میکنند با فرایند سیستماتیکی که دارند امکان تخلف را کمتر کرده و شفافیت این فرایند در آن‌ها بالاتر است.
با این سامانه بانک‌ها میتوانند بسیاری از اطلاعات کاربران، که با رضایت کاربر می‌تواند در اختیار بانک قرار بگیرد، را رصد کند و متناسب با هر تغییری در سطح اعتباری مشتریانش پیشنهاداتی برای اعطای خدمات و تسهیلات به آن‌ها ارائه کند.
علاوه بر این، زمانی که شرکت‌های فناوری مالی یا سایر شرکت‌هایی که نیازمند سوابق مالی و اعتباری افراد هستند میتوانند مطابق قوانین موجود در این زمینه، از اطلاعاتی که سامانه‌های اعتبارسنجی بانک‌ها دارند استفاده کنند. بنابراین، چنین سیستمی می‌تواند برای سایر نهادها و در امور دیگری هم کمک‌کننده و تسهیلگر باشد.
سامانه اعتبارسنجی حتی برای اشخاص حقیقی هم می‌تواند کاربرد داشته باشد. برای مثال، زمانی که فردی از شما می‌خواهد ضامن او برای دریافت وام باشید شما می‌توانید از اطلاعات ثبت‌شده فرد در سامانه اعتبارسنجی استفاده کنید تا بر اساس سوابق اعتباری او با ریسک کمتر تصمیم بگیرید که این ضمانت را انجام دهید یا خیر.
این سامانه برای متقاضیان دریافت وام هم مزایایی دارد. آن‌ها دیگر مجبور نیستند زمان زیادی صرف کنند تا مدارک خود را جمع‌آوری کنند و به بانک ارائه دهند. متقاضیان دریافت وام و تسهیلات با استفاده از سامانه اعتبارسنجی تمام اطلاعات و مدارک، مانند مانده حساب، ریزتراکنش‌ها و سرمایه‌های منقول و غیرمنقول و... را که داده‌های مورد نیاز بانک برای ارائه تسهیلات است میتوانند در اختیار بانک بگذارند.
علاوه بر این، در فرایند اعتبارسنجی حریم خصوصی مشتریان و متقاضیان به‌طور کامل رعایت می‌شود، چراکه دریافت داده‌ها و اطلاعات افراد از هر منبع نیازمند درخواست و تأیید او است. بنابراین مالکیت داده در اختیار مشتری است و این امکان را دارد که تعیین کند به هر مجموعه اجازه دسترسی به چه میزان از اطلاعات خود را بدهد.
اعتبارسنجی بانکی بر اساس چه فاکتورهایی انجام می‌شود؟
فاکتورها و موارد مختلفی مورد نیاز است تا بر اساس آن فرایند اعتبارسنجی صورت بگیرد، رتبه اعتباری متقاضی به دست بیاید و نتیجه اعتبارسنجی مشخص شود. این فاکتورها عبارتند از:
- اطلاعات کامل هویتی فرد در شبکه بانکی
- گزارش کامل تسهیلات و وام‌های دریافتی از بانک‌ها یا مؤسسه‌های مالی
- شرح کامل بازپرداخت اقساط وام‌های دریافتی از بانک‌ها یا مؤسسه‌های مالی
- بدهی‌ها به اداره مالیات
- بدهی‌ها به گمرکات
- بدهی‌ها به قوه قضائیه
- بدهی‌ها به صندوق رفاه دانشجویی
- وضعیت ضامن بودن فرد
- تعداد استعلام‌های بانک‌ها از رتبه اعتباری فرد
- ترسیم وضعیت تعهدات آتی فرد
بهترین سامانه‌های اعتبارسنجی بانکی آنلاین
برای انجام فرایند اعتبارسنجی بانکی فقط یک سامانه وجود ندارد بلکه شرکت‌های رتبه‌بندی مختلفی وجود دارند که از طریق سامانه آن‌ها می‌توان اعتبارسنجی بانکی را انجام داده و رتبه اعتباری را به دست آورد. در ادامه چند نمونه از این سامانه‌ها معرفی و نحوه دریافت رتبه اعتباری از طریق این سامانه‌ها توضیح داده شده است.
اعتباریتو
اعتباریتو نام سامانه اعتبارسنجی شرکت مشاور رتبه‌بندی اعتباری ایران است که ﺯﯾﺮﺳﺎﺧﺘﯽ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﯽکند ﺗﺎ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺯﻣﺎﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﭘﻨﻞ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮﺩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺭﯾﺴﮏ ﺧﻮﺩ ﻭ ﮐﺴﺐﻭﮐﺎﺭﺷﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﺑﺰﺍﺭﻫﺎﯼ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺳﻨﺠﯽ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ کنند.
برای استفاده از این سامانه باید سایت اعتباریتو مراجعه کنید. در صفحه ورود شماره ملی و کد امنیتی را وارد کرده و روی گزینه تأیید و ادامه کلیک کنید.
در مرحله بعد باید شماره موبایل خود، که متعلق به همان کد ملی وارد‌شده در سامانه باشد، را وارد کنید تا کد تأیید به شما پیامک شود. سپس، کد امنیتی موجود را در کادر وارد کنید و گزینه تأیید و ادامه را بزنید.
پس از وارد کردن شماره موبایل کد تأیید برای شماره موبایل شما پیامک می‌شود. این کد را در صفحه جدیدی که برای شما نمایش داده می‌شود وارد کنید تا بتوانید وارد سامانه شوید. بعد از ورود می‌توانید با کلیک روی گزینه «درخواست گزارش جدید» جدیدترین اطلاعات از اعتبارسنجی خود را دریافت کنید. با توجه به این که تمام گزارش‌های درخواستی شما در این سامانه ثبت می‌شود، در صورتی که گزینه «مشاهده گزارش‌های قبلی» را انتخاب کنید، می‌توانید گزارش‌های پیشین خود را هم در سامانه مشاهده کنید.
اگر مایل به دریافت گزارش جدید هستید، بعد از انتخاب گزینه «درخواست گزارش جدید» باید پرداخت هزینه را از طریق درگاه اینترنتی سامانه انجام دهید. چند ثانیه پس از پرداخت هزینه گزارش اعتباری شما در قالب یک جدول، شامل اطلاعات هویتی و سوابق مالی و اعتباری، به شما نمایش داده می‌شود. برای دریافت این گزارش باید مبلغ ۱۰ هزار تومان پرداخت کنید.
پس از پرداخت این وجه، در صفحه جدیدی که نام، نام خانوادگی، شماره ملی و شناسه یکتای شما درج شده، گزینه «مشاهده گزارش اعتباری» قرار دارد.
با کلیک روی گزینه «مشاهده گزارش اعتباری» چند ثانیه زمان می‌برد تا یک صفحه برای شما باز شود و در چند جدول کلیه مشخصات و سوابق اعتباری شما نمایش داده شود. علاوه بر امکان مشاهده این جدول، این سامانه به شما امکان دانلود و دریافت گزارش را نیز می‌دهد.
اعتباریتو علاوه بر امکان دریافت گزارش اعتباری برای خود افراد، این امکان را هم فراهم کرده است که کسب‌وکارها بتوانند گزارش اعتباری مشتریانشان را هم دریافت کنند. انجام این فرایند هم چند مرحله دارد. برای انجام این کار مطابق روش قبلی با استفاده از شماره ملی، شماره موبایل و کد تأیید وارد سامانه شوید.
در حساب کاربری خود، در نوار بالای صفحه روی گزینه «گزارش اعتباری مشتریان من» کلیک کنید تا به صفحه جدیدی هدایت شوید.
در صفحه جدید می‌توانید از روش‌های مختلفی که اعتباریتو برای کسب‌وکارها در نظر گرفته است تا بتوانند گزارش مشتریان خود را دریافت کنند.
مرآت
یکی دیگر از سامانه‌های اعتبارسنجی سامانه مرآت است که برای ورود به آن باید در سامانه ثبت نام کنید تا حساب کاربری برای شما ایجاد شود. برای این کار در صفحه اصلی سامانه مرآت گزینه ورود به سامانه را انتخاب کنید.
در صفحه جدید لازم است نام کاربری یا کد ملی، کلمه عبور و کد امنیتی را وارد کنید. اگر هنوز در سامانه ثبت نام نکرده‌اید و کلمه عبور ندارید روی گزینه «ثبت نام کنید» کلیک کنید.
برای ثبت نام لازم است کد ملی، ایمیل و شماره موبایل خود را وارد کنید. بعد از تأیید ثبت نام یک کلمه عبور به شماره موبایل شما پیامک می‌شود که برای ورود به سیستم باید آن را در صفحه ورود به سامانه وارد کادر کلمه عبور کنید.
پس از ورود به سیستم لازم است ابتدا کلمه عبورتان را به کلمه عبور دلخواه تغییر دهید. پس از تغییر کلمه عبور وارد حساب کاربری خود می‌شوید. پیش از شروع به فعالیت در سامانه، سیستم به شما پیغامی مبنی بر این که تمامی اطلاعات شما در سامانه محرمانه خواهد بود.
پس از کلیک روی گزینه «ادامه» می‌توانید اقدام به ثبت اطلاعات کنید. در این صفحه چند جدول مختلف وجود دارد: مشخصات کانون، مشخصات فردی، اطلاعات درآمدی، مشخصات حرفه‌ای و شغلی، اطلاعات مربوط به شغل دوم (در صورت وجود).
در ادامه این صفحه مشخصات شغلی و درآمدی را نیز باید وارد کنید. مواردی که ورود اطلاعاتشان ضروری است هم با علامت ستاره مشخص شده و به این معنا است که حتما باید این اطلاعات را ثبت کنید. پس از ثبت تمامی اطلاعات در پایین صفحه روی گزینه «ثبت اطلاعات» کلیک کنید.
اطلاعاتتان را به‌طور دقیق وارد کنید چراکه وجـود هر نقصی در اطلاعات، می‌تواند در زمان اعلام نتیجه اعتبارسنجی تأخیر ایجاد کند. حتی در بعضی موارد به دلیل نقص یا اشتباه در اطلاعات ممکن است پرونده شما رد شود و اعتبارسنجی صورت نگیرد.
بعد از این که مشخصات فردی و تمام سوابق شغلی خود را وارد کردید و گزینه «ثبت اطلاعات» را انتخاب کردید، صفحه‌ای که حاوی درخواست اعتبارسنجی است به شما نمایش داده می‌شود. با دقت متن را بررسی کنید و آن را تأیید کنید.
به این ترتیب، مرحله درخواست اعتبارسنجی را انجام داده‌اید و لازم است حدود یک هفته منتظر بمانید تا درخواست شما بررسی و انجام شود و نتیجه نهایی به شما اعلام شود.
اگر نقصی در مشخصات و اطلاعاتی که وارد کرده‌اید وجود داشته باشد و متوجه آن نشده باشید، پیامکی برای شما ارسال خواهد شد که نیاز به اصلاح اطلاعات را به شما گزارش می‌دهد. برای اصلاح و ویرایش اطلاعات باید به سامانه مرآت مراجعه کنید و با انتخاب گزینه «اطلاع از آخرین وضعیت پرونده» اطلاعاتی را که نیاز به ویرایش دارند، ببینید و اصلاحات را انجام دهید.
در صورتی که مشکلی در اطلاعات و مشخصات شما وجود نداشته باشد و فرایند اعتبارسنجی توسط سامانه بدون مشکل انجام شود، در نهایت پیامکی به شما ارسال می‌شود با این مضمون که نتیجه اعتبارسنجی آماده شده است. پس از دریافت این پیامک باید به حساب کاربری خود در سامانه مرآت مراجعه کنید. پس از ورود به سامانه بخش «اطلاعات پرونده‌ها» را انتخاب کنید، سپس روی گزینه «نتیجه اعتبارسنجی» کلیک کرده و وضعیت و نتیجه اعتبارسنجی خود را مشاهده می‌کنید.
البته پیش از این که نتیجه اعتبارسنجی خود را ببینید باید هزینه‌ای را در درگاه سامانه مرآت به‌صورت اینترنتی پرداخت کنید. در قسمت پایین صفحه «نتیجه اعتبارسنجی» روی گزینه پرداخت کلیک کنید تا وارد درگاه بانکی شوید.
پس از تکمیل فرایند پرداخت می‌توانید نتیجه را مشاهده کنید. نتیجه اعتبارسنجی شما در سامانه مرآت می‌تواند یکی از چهار موردی باشد که در ادامه آمده است:
- ممتاز: ارائه تسهیلات بدون نیاز به چک یا سفته انجام خواهد شد
- کاملا مناسب: ارائه یک فقره چک یا ضامن برای امضای پشت چک
- مناسب: ارائه یک فقره چک یا سفته توسط شخص متقاضی و ضامن
- نامناسب: به دلیل بدحسابی فرد در بازپرداخت بدهی اقساط پیشین، اعتبار لازم را ندارد
نتیجه اعتبارسنجی که توسط سامانه مرآت ارائه می‌شود از سه بخش تشکیل شده و اطلاعات مختلفی درباره شما ارائه می‌دهد. در نتیجه این اعتبارسنجی توان مالی شخص برای بازپرداخت ماهانه اقساط، ظرفیت شخص برای پذیرش بدهی و سقف تعهد شخص محاسبه شده و میزان مالی هر یک از این موارد ذکر می‌شود. متناسب با این اعداد و ارقام است که سامانه مشخص می‌کند سطح اعتبار شخص ممتاز، کاملاً مناسب، مناسب یا نامناسب است.
