اگر اخیراً به نوشته‌های ریز روی محصولات زیبایی توجه کرده باشید، ممکن است به عبارت «ضدآلودگی» به‌عنوان یکی از چند مزیت ذکرشده روی محصول برخورد کرده باشید. شاید هم متوجه شده‌اید که اخیراً محصولات مراقبت از پوست ضدآلودگی در فروشگاه‌های آنلاین محصولات زیبایی ظاهر شده‌اند. در هر صورت، شاید از خود پرسیده باشید که آیا آلودگی هوا واقعا به پوست آسیب می‌زند؟ و آیا محصولات مراقبت از پوست می‌توانند از پوست ما در برابر آثار مخرب آلودگی هوا محافظت کنند؟
مانند بسیاری از بزرگ‌ترین جریان‌های فراگیر زیبایی در جهان، موج مراقبت از پوست ضدآلودگی از آسیا شروع شد. علت این مسئله ممکن است آن باشد که در برخی از شهرهای بزرگ آسیا مانند پکن آلودگی هوا بسیار شدید است. دکتر بروس رابینسون، متخصص پوست و استاد بالینی بیماری‌های پوست در بیمارستان لنوکس هیل نیویورک می‌گوید سطح بالای آلودگی در این کشورها موجب می‌شود که آن‌ها بیشتر از کشورهایی که زیاد با مشکل آلاینده‌ها درگیر نیستند، روی آلودگی هوا و تأثیر آن تمرکز کنند.
البته اکنون با تبدیل شدن تغییرات اقلیمی به مشکلی جهانی، اهمیتی ندارد که کجا زندگی می‌کنید؛ این روزها همه ما بیشتر از قبل درمورد آلودگی هوا آگاه هستیم.
آلودگی هوا چگونه به پوست آسیب می‌رساند؟
مطالعات متعددی آلودگی را با مشکلات پوستی ازقبیل کهیر، آکنه، پیری زودرس پوست و بیماری‌های پوستی التهابی نظیر اگزما مرتبط دانسته‌اند. دکتر آدام ماملاک، متخصص پوست در آستین تگزاس در گفتگو با healthline، توضیح می‌دهد: «آلاینده‌ها از غشاهای سلول‌های پوست عبور می‌کنند و در بدن منتشر می‌شوند. جذب آلاینده‌ها توسط پوست مشابه جذب پس از استنشاق گزارش شده است. براین‌اساس، سطحی از آلاینده‌ها که ازطریق پوست وارد بدن ما می‌شود، مشابه سطوحی است که ازطریق استنشاق این مواد مضر وارد بدن می‌شود.»
وقتی آلاینده‌ها وارد پوست می‌شوند، با کاهش سطح آنتی‌اکسیدان‌ها موجب استرس اکسیداتیو می‌شوند. به‌گفته‌ی ماملاک، فرایندهای متابولیک طبیعی و التهاب موجب می‌شوند که بدن رادیکال‌های آزاد تولید کند. ما به طور طبیعی آنتی‌اکسیدان تولید می‌کنیم تا رادیکال‌های آزاد را قبل از اینکه موجب آسیبی شوند، خنثی کنیم.
دکتر کلی رید، متخصص پوست در کلینیک Westlake Dermatology در آستین تگزاس می‌گوید: «بدن به‌طور معمول می‌تواند تعادل بین آنتی‌اکسیدان‌ها و رادیکال‌های آزاد را حفظ کند. اگرچه عوامل خارجی نظیر آلودگی یا پرتو فرابنفش (UV) می‌تواند این تعادل را بر هم بزنند.»
مطالعه‌ای از سال ۲۰۱۵ و مطالعه دیگری از سال ۲۰۱۹، نشان داده‌اند که مواجهه‌ی مزمن با آلاینده‌های موجود در اتمسفر موجب تولید رادیکال‌های آزاد می‌شود و پوست را از ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان C و E خالی می‌کند. این امر موجب التهاب می‌شود و سد پوستی را ضعیف می‌کند.
به‌گفته‌ی رید، آلودگی‌های زیست‌محیطی در ایجاد آسیب‌های پوستی نقش دارند و این امر درنهایت از دست رفتن رطوبت پوست، پیری و ایجاد لک و چروک را به دنبال دارد.
مطالعه چینی که سال ۲۰۱۱ منتشر شد و حدود ۷۰ هزار نفر را مورد مطالعه قرار داده بودند، نشان داد افزایش سطح آلودگی اوزون با افزایش مراجعه به پزشک به علت کهیر، اگزما و درماتیت تماسی ارتباط دارد. رید می‌گوید: «مطالعات جامع‌تری باید انجام شود، اما به‌طور‌کلی به‌نظر می‌رسد وقتی افراد درمعرض سطوح بالای آلودگی قرار می‌گیرند، علائم بیماری‌های پوستی التهابی مزمن مانند آکنه و درماتیت آتوپیک (اگزما) تشدید می‌شود.»
سازمان حفاظت از محیط زیست ایالات متحده آمریکا (EPA) موارد زیر را به‌عنوان آلاینده‌های اصلی در فضای باز ذکر می‌کند:
- نیتروژن دی‌اکسید
- گوگرد دی‌اکسید
- کربن منوکسید
- ذرات معلق (PM)
- فلزات سنگین
ماملاک توضیح می‌دهد: «ترکیبات نیتروژن اکسید به محض قرار گرفتن درمعرض UV با ترکیبات آلی فرار وارد واکنش می‌شوند و درنهایت اوزون را در سطح زمین تولید می‌کنند.»
ذرات معلق موجب استرس اکسیداتیو و التهابی می‌شوند که با پیری پوست در ارتباط است. هيدروكربن‌های آرماتیک چند حلقه‌ای (PAHs) یکی دیگر از آلاینده‌ها هستند که عمدتاً در دود سیگار یافت می‌شوند و می‌توانند موجب پیری زودرس پوست شوند.
رابینسون می‌گوید، عجیب نیست که آلاینده‌ها معمولاً در شهرهای بزرگ و پرجمیعت مشکل‌سازتر هستند. ماملاک خاطرنشان می‌کند که انتشارات ناشی از خودروها مقصر اصلی است و نقش قابل‌توجهی در آلودگی‌های نیتروژن اکسید، کربن مونوکسید و گوگرد دی‌اکسید دارد.
نظر کارشناسان درباره محصولات پوستی ضد آلودگی چیست؟
رابینسون می‌گوید پژوهش‌های زیادی درحمایت از مراقبت از پوست ضدآلودگی انجام نشده است و بیشتر مطالعات توسط شرکت‌های تولیدکننده محصولات مراقبت از پوست انجام شده است. ماملاک می‌گوید: «قطعا مقداری سوگیری وجود دارد اما در بسیاری از موارد آن‌ها می‌توانند نتایج قابل‌توجهی را در پی استفاده از محصولاتشان نشان دهند.»
علاوه‌بر‌این، به‌گفته‌ی ماملاک، ازآن‌جایی که اصطلاح «ضدآلودگی» در محصولات تحت نظارت قرار ندارد، بسیاری از محصولات مراقبت از پوست می‌توانند بدون داشتن برچسب ضدآلودگی اثرات ضدآلودگی داشته باشند. رابینسون می‌افزاید: «از نظر من، چیز جدیدی در این محصولات وجود ندارد. استفاده از عنوان ضدآلودگی بازاریابی است.»
پزشکانی که با آن‌ها صحبت شد، موافق هستند که محصولات مراقبت از پوست دارای فواید ضدآلودگی حاوی موادی هستند که از پوست دربرابر تمام منابع آسیب ازجمله آلاینده‌های محیطی محافظت می‌کنند.
چه مواد و ترکیباتی از پوست در برابر آلودگی هوا محافظت می کنند؟
۱. آنتی‌اکسیدان‌ها
رابینسون و رید توضیح می‌دهند که قبل از اینکه رادیکال‌های آزاد بتوانند سلول‌های پوست را تخریب کنند، آنتی‌اکسیدان‌ها به آن‌ها متصل می‌شوند. پژوهش‌های محدود، اما امیدوارکننده نشان می‌دهد که آنتی‌اکسیدان‌ها ممکن است با آسیب‌های پوستی ناشی از آلودگی نیز مقابله کنند.
مطالعه کوچکی که سال ۲۰۲۰ منتشر شد و توسط پژوهشگران کره جنوبی انجام شده بود، نشان داد افرادی که پس از لیزردرمانی، دو بار در روز و به مدت دو هفته از سرم آنتی‌اکسیدان حاوی ویتامین سی، ویتامین ای و فرولیک اسید استفاده کرده بودند، کاهش بیشتری را در لکه‌های پوستی مرتبط با آلودگی نشان دادند.
مطالعه‌ای از سال ۲۰۲۰ که تحت حمایت مالی شرکت مراقبت از پوست آمریکایی انجام شد و سلول‌های پوست انسان را در آزمایشگاه مطالعه کرده بود، نشان داد استفاده منظم از محلول حاوی ویتامین سی (ال-آسکوربیک اسید)، ویتامین ای و فرولیک اسید از آسیب ناشی از آلودگی پیشگیری می‌کند.
مطالعه دیگری توسط پژوهشگران شرکت مراقبت از پوست ایتالیایی در سال ۲۰۱۹، ۲۰ زن را که در یک منطقه شهری با آلودگی بالا زندگی می‌کردند، پیگیری کرد. آن‌ها دریافتند که استفاده از سرم این شرکت که حاوی فرولیک اسید و ویتامین سی بود، پس از یک ماه، لکه‌های تیره پوست را کاهش داد و عملکرد سد پوستی را بهبود بخشید.
رید می‌گوید موثرترین آنتی‌اکسیدان‌ها در محافظت از پوست دربرابر آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد عبارتند از:
- ویتامین سی
- رتینول (ویتامین آ)
- ویتامین ای
- نیاسینامید (نیکوتینامید)
- رزوراترول
- کوآنزیم کیوتن (CoQ10)
- پلی فنول‌ها
- فلاونوئیدها
- فرولیک اسید
- آستاگزانتین
- گلوتاتیون
۲. مرطوب کننده ها
مرطوب کردن منظم پوست سد پوست را تقویت می‌کند و از این طریق احتمال نفوذ آلاینده‌های هوا به سلول‌های پوستی و ایجاد استرس اکسیداتیو را به حداقل می‌رساند. در این راستا، رابینسون و رید استفاده از محصولات دارای ترکیبات زیر را توصیه می‌کنند:
سرامیدها. سرامیدها از موثرترین مواد برای کمک به تقویت عملکرد سد پوست هستند.
هیالورونیک اسید. هیالورونیک اسید که سدیم هیالورونات نیز نامیده می‌شود، یکی از واحدهای سازنده مهم پوست است. رابینسون می‌گوید: «هیالورونیک اسید قطعا به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کند و از این طریق از سد پوست حفاظت می‌کند.»
۳. مسدودکننده‌های فیزیکی UV
رابینسون توضیح می‌دهد که نور UV مانند بمب هوشمندی است که وارد پوست می‌شود و کلاژن و رشته‌های ارتجاعی پوست را متلاشی می‌کند و موجب چروکیدگی، افتادگی پوست و تغییرات در DNA سلول‌ها می‌شود. تغییر DNA سلول‌ها خطر بروز سرطان را افزایش می‌دهد.
اما به‌گفته‌ی ماملاک، دلیل دیگری نیز برای محافظت از پوست دربرابر خورشید وجود دارد: برخی از آلاینده‌ها قبل از اینکه اثرات مخرب خود را بروز دهند، توسط نور UV فعال می‌شوند. ضدآفتاب معدنی (حاوی تیتانیوم دی‌اکسید یا زینک اکسید) با SPF برابر ۳۰ یا بیشتر، مانع فیزیکی هم دربرابر اشعه‌های UV و هم دربرابر آلاینده‌ها ایجاد می‌کند.
۴. پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها
ماملاک می‌گوید: «آلودگی بر میکروبیوم پوست یعنی باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌هایی که به‌طور طبیعی روی پوست زندگی می‌کنند و به سلامت پوست کمک می‌کنند، تأثیر می‌گذارد. مراقبت از میکروبیوم پوست می‌تواند به بازگرداندن تعادل مناسب میکروارگانیسم‌های روی پوست کمک کند.»
۵. مواد دیگری که کمتر اثبات شده‌اند
گفته می‌شود که مالاکیت (مرمر سبز) به‌عنوان جاذب آلودگی عمل می‌کند و به فلزات سنگین متصل می‌شود و استرس اکسیداتیو روی پوست را کاهش می‌دهد. اما رابینسون می‌گوید تاکنون مطالعه بزرگی را ندیده است که ثابت کند فلزات سنگین واقعا به پوست آسیب می‌زنند.
رابینسون همچنین دیده است که مواد دیگری مانند جلبک، گیاهان چینی، کُهَن‌دا (گینکو) و نمک دریا به‌عنوان مواد مراقبت از پوست ضدآلودگی تبلیغ شده‌اند. او می‌گوید: «فکر نمی‌کنم پژوهش‌های پزشکی برای حمایت از این موارد وجود داشته باشد.» ماملاک می‌گوید: «بسیاری از این موارد، مواد اختصاصی هستند که قبل از اضافه شدن به محصولات آرایشی مورد مطالعه قرار می‌گیرند، بنابراین به‌سختی می‌توان متوجه شد که دقیقا چه هستند و مکانیسم اثر آن‌ها چیست.»
توصیه هایی برای محافظت از پوست دربرابر آلودگی هوا
با پاک‌کننده ملایمی شروع کنید. رید و ماملاک می‌گویند پاک‌سازی می‌تواند بار ذرات آلاینده روی پوست خصوصا ذرات معلق را کاهش دهد. از پاک‌کننده ملایم استفاده کنید: صابون‌های قوی روغن‌های طبیعی پوست را پاک می‌کنند و سد پوست را به خطر می‌اندازند.
سپس از یک محصول ضدآلودگی استفاده کنید. دو بار در روز، پس از شستن پوست از کرم یا سرم ضدآلودگی استفاده کنید. رابینسون پیشنهاد می‌کند که اگر از سرم استفاده می‌کنید، قبل از مرطوب‌کننده از آن استفاده کنید.
دو بار در روز از مرطوب‌کننده استفاده کنید. رید می‌گوید: «با آبرسانی به پوست خود از داشتن سد پوستی قوی مطمئن شوید.»
هر روز از ضدآفتاب استفاده کنید. ضد آفتاب معدنی (حاوی زینک اکسید یا تیتانیوم دی اکسید) باید آخرین گام در روال صبحگاهی مراقبت از پوست شما باشد، زیرا ضدآفتاب معدنی منعکس‌کننده نور است و برای اثرگذاری نیازی نیست که جذب پوست شود. رابینسون می‌گوید اول باید از ضدآفتاب شیمیایی استفاده کنید.
کمک به بازسازی پوست. برای ترمیم آسیب‌های پوستی موجود، از متخصص پوست درمورد لایه‌برداری شیمیایی سوال کنید. رابینسون می‌گوید این روش‌ها درنهایت پوست را ضخیم می‌کنند و از این طریق به محافظت در برابر عوامل محیطی مخرب کمک می‌کنند.
لایه‌برداری را به روال مراقبت از پوست خود اضافه کنید. آلفا هیدروکسی اسید (AHA) نوعی ماده مراقبت از پوست است که گاهی در لایه‌برداری شیمیایی استفاده می‌شود. آلفا هیدروکسی اسید در طول زمان به ضخیم شدن پوست کمک می‌کند و عملکرد آن را به‌عنوان مانع تقویت می‌کند.
ورزش، خواب و تغذیه سالم را در اولویت قرار دهید. رابینسون می‌گوید این عادت‌ها با حمایت از عملکرد طبیعی پوست به‌عنوان سد به سلامتی عمومی شما کمک می‌کنند. ماملاک می‌گوید: «همه این‌ها متابولیسم را افزایش می‌دهند و به حذف سموم از بدن کمک می‌کنند.»
برای محافظت از پوست در برابر آلودگی هوا کدام محصول مراقبت از پوست را انتخاب کنیم؟
فرمولاسیون‌های ضدآلودگی زیادی وجود دارد، اما کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که فرمولاسیون سرم یا کرم را انتخاب کنید. ماملاک می‌گوید: «آن‌ها روی پوست می‌مانند و راهی عالی برای رساندن آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد آبرسان به پوست برای کمک به پیشگیری، ترمیم و بازسازی هستند.»
علاوه بر آنتی‌اکسیدان‌ها به دنبال سرامیدها یا هیالورونیک اسید باشید. رابینسون می‌گوید: «اگر درحال استفاده از محصولی هستید که این ترکیبات را دارد، احتمالا از محافظتی که نیاز دارید، برخوردار می‌شوید.»
جمع‌بندی
آلودگی‌های محیطی خطر چروک شدن پوست، آکنه و اگزما را افزایش می‌دهد. محصولات مراقبت از پوست که دارای ترکیبات آبرسانی نظیر سرامیدها و هیالورونیک اسید هستند، می‌توانند به تقویت عملکرد پوست به عنوان سد کمک کنند تا با عوامل محیطی مخرب مقابله کند.
آنتی‌اکسیدان‌هایی نظیر ویتامین سی و ویتامین ای مانع از این می‌شوند که رادیکال‌های آزاد به پوست آسیب بزنند. ضدآفتاب مینرال نیز می‌تواند به‌طور فیزیکی از رسیدن اشعه‌های UV و همچنین آلاینده‌ها به پوست ممانعت کند. بنابراین، نیازی نیست که حتما محصولی را انتخاب کنید که به‌طورخاص دارای برچسب «ضدآلودگی» است تا از مزیت‌های محافظت دربرابر آلودگی بهره‌مند شوید. رابینسون می‌گوید: «چیز جدیدی در این محصولات وجود ندارد. عبارت «ضدآلودگی» به عبارت جذب‌کننده‌ای برای محصولاتی تبدیل شده است که از قبل وجود داشته‌اند.»
