ما انسان‌ها دیگر دم نداریم؛ اما بسیار بیشتر از چیزی که فکرش را می‌کنیم به خویشاوندان کوچک اولیه‌ی خود شباهت داریم. تجزیه‌وتحلیل سنگ‌هایی که ماکاک‌ها برای شکستن دانه‌های خوراکی مورد استفاده قرار می‌دهند، باعث شگفتی محققان شده است. این سنگ‌ها به ابزارهای انسان‌ساختی که عمدتاً در قدیمی‌ترین محوطه‌های باستان‌شناسی شناخته‌شده‌ی آفریقا کشف شده‌اند، شباهت عجیبی دارند.
این کشف به دانشمندان کمک خواهد کرد تا بتوانند چگونگی ابداع اولین اشکال فناوری را توسط انسان‌های باستان مورد بررسی قرار دهند. یافته‌ی اخیر این احتمال را افزایش می‌دهد که ابزارهای دست‌ساز انسان‌های نخستین، حاصل استفاده‌ی تصادفی آن‌ها از سنگ‌های شکسته بوده باشد.
دلیل مطرح‌شدن چنین احتمالی این است که سنگ‌ها با سندان‌های بزرگ‌تر کوبیده می‌شدند و این احتمال وجود دارد که تکه‌های تیز جداشده از آن‌ها ابزار مفیدی را برای جامعه فراهم کرده باشد. کوبیدن سنگ‌ها با سندان‌های بزرگ‌تر، رفتاری است که هنوز هم درمیان ماکاک‌های خرچنگ‌خوار یا دم‌دراز تایلند دیده می‌شود.
توموس پروفیت، باستان‌شناس پارینه‌سنگی مؤسسه‌ی انسان‌شناسی تکاملی ماکس پلانک در آلمان می‌گوید: «توانایی ساختن تراشه‌های سنگی تیز، به‌عنوان یکی از نکات مهم در تکامل انسان دیده می‌شود. درک چگونگی و زمان وقوع این اتفاق، سؤال بزرگی است که معمولاً ازطریق مطالعه‌ی مصنوعات گذشته و فسیل‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. مطالعه‌ی ما نشان می‌دهد که ساخت ابزار سنگی، منحصر به انسان و اجداد ما نیست.»
ابداع ابزارهای سنگی، یکی از مهم‌ترین اتفاق‌های تاریخ بشر درنظر گرفته می‌شود و براساس ردیابی‌های انجام‌شده، تایخچه‌ی آن به میلیون‌ها سال پیش برمی‌گردد. ابزارهای سنگی اولیه که تعداد قابل‌توجهی از آن‌ها در مکان‌هایی با بقایای انسان‌های باستانی و اجداد امروزی ما یافت شده‌اند، نسبتاً ساده بوده‌اند.
به گزارش ساینس آلرت، باستان‌شناسان عقیده دارند که این ابزارها درواقع هسته‌ی سنگ‌هایی بوده‌اند که برای ساختن ادوات نوک تیز مورد استفاده در کارهایی مانند قصابی، خردکردن، خراشیدن و برش‌دادن توسط انسان‌های اولیه به‌کار برده می‌شدند. این ابزارهای ساده، بعدها مقدمه‌ی ساخت فناوری‌های پیچیده‌تر را فراهم کردند.
استفاده از ابزار، تنها به انسان‌ها محدود نمی‌شود و تعدادی از نخستی‌سانان دیگر نیز برای انجام کارهای ضربه‌ای مانند شکستن دانه‌های خوراکی یا صدف‌ها، آسیاب‌کردن دانه‌ها و کندن ریشه‌ها، از ابزارهای مختلف استفاده می‌کردند. ماکاک‌های خرچنگ‌خوار، احتمالاً هزاران سال است که از سنگ‌ها برای شکستن دانه خوراکی و صدف استفاده می‌کنند. محیط زندگی این حیوان‌ها، همیشه پر از خرده‌سنگ‌هایی است که آن‌ها برای استفاده‌های مختلف خود شکسته‌اند.
پروفیت و همکارانش پس از جمع‌آوری تعدادی از این سنگ‌های شکسته، آن‌ها را مورد تجزیه‌و تحلیل قرار دادند و با ابزارهای سنگی مورد استفاده به‌دست انسان‌های باستانی مقایسه کردند. آنان پس از انجام بررسی‌های دقیق دریافتند که در غیاب شواهد رفتاری، این احتمال وجود دارد که باستان‌شناسان قطعات شکسته‌شده توسط ماکاک‌ها را به‌عنوان شواهد ساخت ابزار توسط نخستی‌سانان درنظر گرفته باشند.
به‌عقیده‌ی پروفیت، استفاده‌ی ماکاک‌ها از ابزارهای سنگی برای شکستن دانه‌های خوراکی، موضوع عجیبی نیست؛ زیرا آن‌ها برای دسترسی به صدف‌های دریایی هم از ابزارهای مختلف استفاده می‌کنند. او در ادامه می‌گوید که ماکاک‌ها با این کار، رکورد باستان‌شناسی منحصربه‌فردی برای خود ثبت کرده‌اند و در برخی از موارد، ابزارهای مورد استفاده توسط آن‌ها از مصنوعات انسانتباران قابل‌تشخیص نیست.
ماکاک‌ها هنگام شکستن دانه‌های خوراکی یا صدف، به‌طور ناخواسته تراشه‌های سنگی مخروطی‌شکل با لبه‌های تیز شبیه به آنچه در سوابق باستان‌شناسی انسانتباران دیده می‌شود، تولید می‌کنند. بااین‌حال ماکاک‌ها از این تراشه‌ها استفاده نمی‌کنند؛ زیرا وقتی ابزار سنگی شکسته شود، خرده‌های آن برای حیوان بی‌فایده است و آن‌ها به‌دنبال ابزارهای دیگر می‌روند.
پروفیت و تیمش، این تراشه‌های سنگی شکسته را به‌دقت بررسی کردند و دریافتند که اغلب آن‌ها دارای ویژگی‌های هستند که برای شناسایی ابزارهای عمداً ساخته‌شده به‌دست انسان در محوطه‌های باستان‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این یافته احتمالاً تعجب‌آور نیست؛ زیرا ماکاک‌ها با قراردادن دانه‌های خوراکی روی سندان سنگی، آن‌ها را می‌شکنند و سپس با سنگ دیگری به آن‌ها ضربه می‌زنند. ابزارهای سنگی اولیه با کوبیدن یک سنگ به سنگ‌های دیگر ساخته می‌شدند؛ بنابراین می‌توان گفت عمل و نتیجه یکسان است و تنها هدف انجام کار تفاوت دارد.
به‌گفته‌ی محققان، یافته‌های اخیر بزرگ‌ترین مجموعه داده‌های مربوط‌به تراشه‌ها و سنگ‌های ورقه‌ای تولیدشده به‌طور تصادفی به دست نخستی‌های غیرانسانی به‌شمار می‌روند. آن‌ها می‌گویند که این داده‌ها در آینده، به تمایز بین تراشه‌های ساخته‌شده به‌دست نخستی‌های انسانی و غیرانسانی کمک خواهد کرد. علاوه‌براین یافته‌های اخیر دانشمندان، دریچه‌ای رو به گذشته‌ی خودمان باز می‌کند.
لیدیا لونکز، باستان‌شناس از گروه تحقیقات نخستی‌های فناورانه در مؤسسه‌ی انسان‌شناسی تکاملی ماکس پلانک می‌گوید: «برخی بر این باور هستند که شکستن دانه‌های خوراکی با استفاده از چکش یا سندان سنگی که امروز نیز برخی از نخستی‌ها آن را انجام می‌دهند، پیش‌درآمد احتمالی برای تولید عمدی ابزارهای سنگی بوده است.» به‌گفته‌ی لونکز، این تحقیق و پژوهش‌های قبلی منتشر‌شده توسط گروه آن‌ها، دری به‌روی شناسایی این امضای باستان‌شناسی در آینده باز خواهد کرد.
این مطالعه در نشریه ساینس ادونسز منتشر شده است.
