جاذبه های گردشگری و دیدنی شهر تاریخی پاسارگاد شیراز

شهر پاسارگاد شیراز

مکان:ایران، استان فارس

شمارهٔ ثبت:1106

تاریخچهٔ:ثبت 2004 (طی نشست بیست وهشتم)

شماره ثبت:ملی 19

تاریخ ثبت ملی:24 شهریور 1310

دیرینگی:دوره هخامنشی

آشنایی با گذشته و حال شهر پاسارگاد

شهرستان پاسارگاد

جاهای دیدنی شهر پاسارگاد

شهرستان پاسارگاد یکی از شهرستان های استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر سعادت شهر است. جمعیت این شهرستان طبق سرشماری سال 1395، برابر با 30٬118 تن بوده است. پاسارگاد نام یک مجموعه آثار باستانی مشهور در منطقه است که مورد علاقه و توجه جهانیان به ویژه علاقه مندان به میراث ملل می باشد.

پیشینه تاریخی (زبان – فرهنگ و آداب و رسوم) شهر پاسارگاد

آشنایی با شهر پاسارگاد و بازمانده هایش

این شهر دارای پیشینه تاریخی بسیار کهن می باشد. تغییرنام این شهر در طول تاریخ باعث گردیده پیشینه تاریخی آن ناشناخته بماند. نام این شهر در لوح های گلی باروی تخت جمشید، کمینوش (kaminush)(تحقیقات دکتر عبدالمجید ارفعی) و در فارسنامه ابن بلخی (سال تألیف پیش از 510 هجری قمری و حدود 1000 سال پیش می باشد) کمه ذکر شده است.

پس از آن کمین نام داشت که این نام هم اکنون نیز استفاده می شود چنانچه سعادتشهر را کمین و روستاهای توابع را با پسوند کمین نام گذاری می کنند از قبیل اکبرآباد کمین، علی آباد کمین، قوام آبادکمین و ... سعادت شهر تاقرن حاضر نام های زیادی را بر خود دیده است از آن جمله اکلیدک، کلیدک یا کلیلک (در زمان قاجار), سعادت آباد در زمان پهلوی و سعادتشهر در حال حاضر.

بعضی افراد به اشتباه نام انگبین یا انگبون به لهجه محلی یا عنگوون به املا غلط یکی از نام های آن می دانند که البته این نام، نام روستای علی آباد کمین بوده است که در حال حاضر یکی از 5 محله کنونی ان شهر می باشد. 

شهر پاسارگاد

معرفی کامل شهر پاسارگاد

پاسارگاد در دشتی بلند به بلندای 1900 متر از سطح دریا، در حصار کوهستان جای گرفته است. در سده هفتم قمری اتابکی از سلغریان پارس درنزدیک آرامگاه کورش بزرگ مسجدی ساخت که در آن از سنگ کاخ ها استفاده شده بود. به مناسبت جشن های 2500 ساله شاهنشاهی ایران در سال 1971 این سنگ ها دوباره به جاهای اصلی خود بازگردانده شدند.

کاخ محل سکونت بی تردید نشان از تأثیر و نقش معماری یونانی دارد. گویا هنگامی که کوروش در سال 545 پیش از میلاد سارد (پایتخت لیدی، شهری در غرب ترکیهٔ امروزی) را به تصرف درآورد به شدت تحت تأثیر بناهای مرمرین شاهان لیدی قرار گرفته است.

چه بسا او همان زمان شماری از استادان اهل لیدی را در پاسارگاد به کار گماشته است. در کاخ تناسب جذاب سنگ های مرمر تیره و روشن، مخصوصاً در پایه ها، جلب نظر می کند. این سنگ ها از پیرامون سیوند آورده شده است.

دشت پاسارگاد در قسمت شمالی استان فارس و میان رشته کوه های زاگرس در فاصله١٣٠ کیلومتری شمال شیراز واقع شده است. میانگین ارتفاع دشت از سطح دریا 1850 متر است که وسعتی حدود 190 کیلومتر مربع را در بر می گیرد.

اقلیم آن کوهستانی با تابستانهای معتدل و زمستانهای نسبتاً سرد است. قدمت منطقه پاسارگاد بر اساس پژوهش های باستان شناسی به دوره میانی پارینه سنگی می رسد. اما شاخص ترین دوره فرهنگی دشت پاسارگاد، دوره هخامنشی است.

بر اساس مدارک و شواهد موجود نام پاسارگاد برای نخستین بار در دوره هخامنشی مطرح می شود که از لحاظ مکانی به دشتی اطلاق می شود که کوروش بزرگ به عنوان مرکز فرماندهی خود برگزید و در آن اقدام به ساخت بناها و کاخهایی نمود.

مجموعه تاریخی- فرهنگی پاسارگاد شامل آرامگاه کوروش بزرگ، کاخ های دروازه، بارعام، اختصاصی و بنای برج سنگی(آتشکده)، دژ (تل تخت)، باغ شاهی، پل و محوطه مقدس است. در دوره اسلامی به علت عظمت سنگ های بکار رفته در این مجموعه های این مکان، بناهایش را به سلیمان نبی نسبت داده اند و خود پاسارگاد هم به نام مشهد ام النبی یا مشهد مادر سلیمان معروف گشت.

این مجموعه ارزشمند در 16 تیرماه 1383 به عنوان پنجمین اثر ایران در فهرست آثار جهانی (یونسکو) به ثبت رسید.

نام شهر پاسارگاد

شهر پاسارگاد و تاریخچه نام آن

نام اصلی شهر پاسارگاد چیزی شبیه «پَسَرگَد» بوده و تلفظ امروزی نیز درست است و رابطه ای میان این نام و «پارس» نیست.

نام پاسارگاد از اسم قبیلهٔ شاهان پارسی یعنی قبیله «پاسارگاد» گرفته شده که «آنان که گُرز گران می کشند» معنی می داده.

همچنین گفته شده که پاسارگاد ممکن است تغییر یافته پارسه گراد باشد که معنی آن «شهر پارس» است. گراد و گورد و گرد (مانند دستگرد) معنی شهر می دهد و در زبان پارسی و عربی به صورت کوره بکار می رود مانند کوره اردشیر و کوره دهات. هلوک اظهار داشته که ممکن است نام ایلامی این محل در اصل بدرکاتا بوده باشد.

سازندگان شهر پاسارگاد

جاذبه های تاریخی شهر پاسارگاد

از گواهی هایی که مورخان یونانی و رومی بر جای گذارده اند، مشخص است که پاسارگاد را بیشتر ساخته و پرداخته کوروش بزرگ می دانسته اند. این نظریه به چند دلیل دیگر استوارتر می شود.

اول؛ آرامگاه کوروش بزرگ که ساخته خود او بود، چنان ارتباطی از نظر طراحی نقشه و کاربرد نماپردازی در میان باغ بزرگ پاسارگاد با کاخ های دروازه، اختصاصی و بار نشان می دهد که مشخص می شود طراح همه یکی بوده و آن کاخ ها هم نتیجه سلیقه کورش بزرگ بوده اند.

دوم کتیبه سه زبانه ایلامی، پارسی باستان و اکدی بر روی جرزها و درگاه های آن سه کاخ بیانگر آن است که آن ها با کورش ارتباط داشته اند.

سوم، نوع معماری و به خصوص شیوهٔ سنگ تراشی و بست های پاسارگادی قدمتی هر چند کوتاه بر معماری تخت جمشیدی را که از آغاز دوره داریوش بزرگ شروع شد، نشان می دهد و به ویژه در نقوش، که از سنت های کشورهای مختلف گرفته شده اند، ولی هنوز به طور ثابت چهره ایرانی نگرفته اند (آن چنان که در تخت جمشید می یابیم) حالتی آزمایشی و اولیه به خوبی نمایان است و آثار سنگ تراشان لودیه ای و ایونیه ای به ویژه در نوع تراش سنگ ها و ابزار و آلات سنگ تراشی و «نشانه های سنگ تراشان» پیداست؛

بنابراین شکی نمی توان کرد که بناهای پاسارگاد با کورش بزرگ آغاز شده اند و ارتباطی با کورش جوان ندارند (آن طور که فرانتس هاینریش وایسباخ تصور می کرد).

ویژگی های ارزشمند بنای شهر پاسارگاد شیراز:

شهر پاسارگاد و بازمانده های این شهر تاریخی

اولین پایتخت شاهنشاهی هخامنشی در مرکز استان فارس، در دشت و رودخانه پلوار قرار دارد. نام این شهر "اردوگاه پارس" از موقعیت مکانی شهر برآورد شده است. در قرن ششم پیش از میلاد کوروش بزرگ این شهر را بنا کرد.

محوطه اصلی توسط یک منطقه بزرگ طبیعی محصور شده است، که شامل حدوداً 7127هکتار است. محوطه اصلی شامل مکان های زیر می شود:

آرامگاه کوروش بزرگ، باغ پادشاهی پاسارگاد، مسجد پاسارگاد، پل، کاخ اختصاصی، آب نماهای باغ شاهی، ساختارهای دفاعی تل تخت، محوطه مقدس، کاخ بارعام، دوکوشک، آرامگاه کمبوجیه، کاروانسرای مظفری، تنگه بلاغی.

محوطه شهر پاسارگاد

شهر پاسارگاد؛ پرسپولیس

محوطه مرکزی، محوطه ای حفاری شده است. ولی پایتخت باستانی (شهرستان پاسارگاد) منطقه ای بسیار عظیم تر از منطقه مرکزی است که هنوز حفاری نشده است.

در اطراف محوطه حفاظتی باز مانده های دیگری از جمله :محدوده مقدس ( حدود سال 530-550 قبل از میلاد)، و محوطه های تل نخودی، تل سه آسیاب، تل خاری، دوتلان که برخی از این ها به قبل از تاریخ برمی گردد، همچنین مدرسه یا کاروانسرا (قرن 14 میلادی) نیز به قبل از تاریخ برمی گردد . همینطور 5 روستا که محل سکونت کشاورزان است در محوطه حفاظتی وجود دارد.

آرامگاه کوروش در شهر پاسارگاد

آرامگاه کوروش در شهرستان پاسارگاد

جذاب ترین بخش این مجموعه بنای آرامگاه کوروش بزرگ است که بیشتر معروف به مشهد شهر مادر سلیمان بوده است. در سال 1820 بعد از بررسی های باستان شناسی، هویت اصلی بنا به عنوان آرامگاه کوروش بزرگ تشخیص داده شد و همچون گوهری در دشت می درخشید.

این آرامگاه قریب 530 تا 540 قبل از میلاد از سنگ آهکی به رنگ سفید ساخته شده است. بنای آرامگاه بین باغ های سلطنتی قرار داشته و از سنگ های عظیمی که طول برخی از آنها به هفت متر می رسد، ساخته شده است.

آرامگاه کوروش در نزدیکی شیراز قرار دارد.بهتر است بدانید که در 138 کیلومتری شهر شیراز ، در جاده آسفالته شیراز به آباده ، کمی دورتر از جاده امروزی شیراز، ( حدود 3 کیلومتر) به بقایای شهری می رسیم که روزگاری پایتخت بزرگترین و بی نظیرترین پادشاهی جهان بوده است.

جالب است بدانید که این پایتخت در دشتی به نام مرغاب واقع شده است که مساحت تقریبی این دشت تقریباً 15×20 کیلومتر می باشد. رودی به نام پلور که البته در عهد باستان به آن مِدوس می گفتند در آن جریان دارد و در کل این دشت 1200 متر از سطح دریاهای آزاد ارتفاع دارد.

البته پیش از ساخته شدن پاسارگاد در دشت مرغاب ، این منطقه از تمدنی کهن برخوردار بوده است که روستاهایی مانند:تل نخودی ، تل سه آسیاب ، دوتولان ، تل خاری در هزاره های سوم و چهارم در آنجا به وجود آمده است و در دوره ی خود دارای رونق و شکوه ی بی نظیر بوده اند

شهر پاسارگاد پایتخت کهن ایران

شهر تاریخی پاسارگاد پایتخت کهن ایران

لازم به ذکر است که هنگامیکه بازمانده های این پایتخت کهن ایران را می بینید ناخود آگاه از خود می پرسی ، چرا در اینجا این پایتخت بنا شده است ؟ انگیزه از برپایی آن در این مکان چه بوده است؟ در واقع بر اساس نوشته های تاریخ نگاران قدیم ، کوروش کبیر ، آستیاگ (آستیاژ ، آستیاگس) پادشاه ماد را در این دشت شکست داده و این کارمبنای ایجاد بزرگترین و قدرتمند ترین پادشاهی ایران می باشد.

از این رو کوروش بزرگ فرمان بنای پایتختی را در این دشت داد، هر چند با ایجاد تخت جمشید ( توسط سایر پادشاهان هخامنشی) برجستگی پاسارگاد کمتر گردید اما ارزشمند بودن آن هیچگاه کمرنگ نشده است بطوریکه پس از ساختن تخت جمشید هنوز پادشاهانی بودند که برای تاجگذاری پاسارگاد را انتخاب می کردند.

قابل ذکر است که کوروش پاسارگاد را در 550 تا 559 قبل از میلاد ساخته است و البته در سال 336 قبل از میلاد این شهر به همراه گنجینه پر بهای آن به دست اسکندر مقدونی افتاده است.