سونوگرافی بارداری و خطرات آن بر مادر و جنین
سونوگرافی جنین (سونوگرام ) ، یک روش تصویربرداری است که در آن از امواج صوتی برای تولید تصاویری از جنین در رحم مادر استفاده می شود . این تصاویر می توانند به ارائه دهنده خدمات بهداشتی و درمانی در ارزیابی رشد و پیشرفت کودک کمک کنند . در بعضی موارد نیز از سونوگرافی جنین به منظور ارزیابی مشکلات احتمالی و یا کمک به تایید نوع تشخیص استفاده می شود.
اولین سونوگرافی جنین معمولا در 3 ماهه اول بارداری به منظور تعیین مدت زمان بارداری انجام می شود . در صورت ادامه پیدا کردن بارداری بدون هیچ عارضه ای ، سونوگرافی بعدی معمولا در 3 ماهه دوم به منظور مشاهده جزئیات آناتومیکی انجام می شود . در صورت وجود مشکلی خاص در بارداری، ممکن است انجام سونوگرافی و آزمایش های تصویر برداری دیگر مانند ام آر آی، توسط پزشک توصیه شود.
انواع سونوگرافی در بارداری
سونوگرافی بارداری برای بررسی جنین در 2 نوع ارائه می شود که درادامه ی این بخش از پلاس وی به توضیح آنها پرداخته ایم.
سونوگرافی ترنس واژینال :
با استفاده از این نوع سونوگرافی ، وسیله وندلایک به نام مبدل، در واژن قرار می گیرد تا امواج صوتی ارسال شده و بازتاب آن حاصل شود . سونوگرافی ترنس واژینال اغلب در اوایل بارداری انجام می شود . از این نوع سونوگرافی همچنین ممکن است در صورت عدم دستیابی به اطلاعات کافی در طول انجام سونوگرافی ترنس شکمی نیز استفاده شود.
انواع مختلف سونوگرافی ترنس شکمی عبارتند از :
سونوگرافی تخصصی :
از این نوع سونوگرافی در شرایط خاص مانند وجود برخی ناهنجاری ها در جنین استفاده می شود که در این شرایط یک ارزیابی دقیق تر می تواند اطلاعات دیگری در رابطه با ناهنجاری ارائه دهد.
سونوگرافی داپلر :
از این نوع سونوگرافی به منظور تشخیص و اندازه گیری های سلول های خون و تغییرات جزئی در شکم مادر انجام می شود . این نوع سونوگرافی همچنین، جزئیات مربوط به جریان خون جنین را نیز ارائه می دهد.
اکوکاردیوگرافی جنین :
این نوع سونوگرافی تصویر دقیقی از قلب کودک را ارائه خواهد داد . از این روش همچنین به منظور تایید یا رد یک نقص مادرزادی در قلب جنین استفاده می شود.
سونوگرافی سه بعدی :
این نوع سونوگرافی ، داده های سه بعدی ارائه می دهد . این نوع سونوگرافی گاهی اوقات به منظور کمک به ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ، به منظور تشخیص ناهنجاری های صورت و نقص لوله عصبی استفاده می شود.
دلیل انجام سونوگرافی در طول بارداری چه چیزی است؟
معاینه سونوگرافی در 3 ماهه اول بارداری به منظور ارزیابی اندازه ، محل قرار گیری جنین و تخمین مدت زمان بارداری انجام می شود. از این روش همچنین به منظور غربالگری ژنتیکی در 3 ماهه اول و همچنین غربالگری برای تعیین ناهنجاری های رحم یا دهانه رحم مادر نیز استفاده می شود.
در 3 ماهه دوم و سوم بارداری ، سونوگرافی استاندارد به منظور ارزیابی چندین ویژگی در بارداری از جمله آناتومی جنین انجام می شود . این آزمایش معمولا بین هفته های 18 تا 20 بارداری انجام خواهد شد اما با این وجود عواملی مانند چاقی می توانند باعث تغییر زمان انجام سونوگرافی و به تاخیر افتادن تعیین جنسیت جنین شوند . این آزمایش همچنین به منظور ارزیابی رشد جنین و تخمین حجم مایعات امنیوتیک در 3 ماهه دوم و سوم بارداری انجام می شود.
اراده دهنده خدمات درمانی ، ممکن است از سونوگرافی جنین به منظور ارزیابی موارد زیر استفاده کند :
- تایید بارداری و محل قرار گیری جنین زیرا در برخی موارد جنین در خارج از رحم و در لوله فالوپ تشکیل خواهد شد.
- تعیین مدت زمان بارداری به منظور تعیین زمان مشخص زایمان و نقاط ضروری که باید در طول بارداری توسط فرد مورد توجه قرار گرفته شود.
- تشخیص چند قلو بودن جنین
- ارزیابی میزان رشد قابل قبول جنین
- ارزیابی میزان تنفس ، حرکت و ضربان قلب کودک
- اندازه جفت و میزان مایعات آمنیوتیک
- شناسایی نقایص هنگام تولد
- تعیین علت خونریزی ( در برخی موارد )
- انجام نمونه گیری در طی آزمایشات قبل از تولد مانند آمنیوسنتز یا نمونه گیری ویلوس کوریونی
- تعیین دقیق وضعیت دقیق سر و صورت جنین (زیرا برخی نوزادان تا پایان سه ماهه سوم بدون سر و صورت هستند ).
- انجام سونوگرافی همچنین در تعیین گزینه زایمان به فرد کمک خواهد کرد.
سونوگرافی جنین تنها با تجویز پزشک باید انجام شود و انجام آن تنها برای تعیین جنسیت نوزاد و تهیه فیلم و عکس از او توصیه نمی شود. بنابراین در صورت عدم تجویز پزشک به انجام این نوع ازمایش ، از انجام آن صرفه نظر کنید.
عوارض جانبی سونوگرافی در دوران بارداری
اگرچه انجام سونوگرافی در دوران بارداری دارای فواید بالایی است اما این روش دارای برخی عوارض جانبی نیز است . چنانچه بخش بارداری و نوزاد پلاس وی اشاره کرده است دو عامل اصلی دخیل در سونوگرافی ، باعث ایجاد عوارض جانبی در مادر و جنین می شود که عبارتند از:
گرما
این آزمایش باعث گرم شدن بافت های اسکن شده تا 2 درجه سلسیوس می شود اما با این حال گفته می شود که افزایش درجه حرارت بدن به میزان 4 درجه در دوران بارداری طبیعی و ایمن می باشد . مطالعات حاکی از آن است که سونوگرافی داپلر که در آن از امواج مداوم استفاده می شود ، باعث ایجاد گرمایش قابل توجه تری در بدن مادر و به خصوص مغز در حال رشد جنین خواهد شد.
جریان صوتی (آکوستیک)
جریان آکوستیک ، یک جریان پایدار در مایعات است که توسط موج سونوگرافی به بافت های بدن مادر منتقل می شود . این پدیده باعث ایجاد تنش در سلول ها شده و این تنش نفوذ پذیری سلولی را تغییر داده و باعث ایجاد اثرات منفی بر روی رشد جنین در اواخر دوران بارداری و پس از تولد آن خواهد شد.
وزن کم در هنگام تولد
مطالعات نشان می دهند زنانی که در طول بارداری خود به طور مداوم تحت آزمایش سونوگرافی به ویژه سونوگرافی داپلر قرار گرفته اند ، صاحب نوزادانی با وزن کم شده اند که این امر نشان دهنده تاثیر سونوگرافی بر رشد جنین است.
مشکل عصبی
نتایج مطالعات و آزمایشات حیوانی بر روی موش ها ، حاکی از آن است که سونوگرافی بر رشد مغز جنین تاثیر منفی می گذارد.
اوتیسم
برخی از متخصصان مغز و اعصاب بر این باورند که قرار گرفتن مداوم در معرض انرژی های دخیل در سونوگرافی باعث افزایش احتمال ابتلا جنین به بیماری اوتیسم خواهد بود.
توصیه هایی در رابطه با استفاده از آزمایش های سونوگرافی در دوران بارداری
- استفاده از این روش ، تنها به منظور ارزیابی رشد جنین و تعیین مشکلات ناهنجاری در آن مجاز می باشد.
- مدت قرار گرفتن در معرض انرژی های دخیل در سونوگرافی باید کم تر از 40 دقیقه باشد.
- تا جای ممکن از استفاده از آزمایشات سونوگرافی داپلر، 3D و 4D خودداری کنید، مگر در صورت تجویز پزشک.
