دعای سجد و ذکر سجده واجب در نماز
دعای سجده که در این بخش از دین و مذهب پلاس وی درموردش توضیح خواهیم داد، تنها مختص دعای سجده واجب و یا برخی دعاهای سفارش شده تحت عنوان دعای سجده آخر نماز و ذکر سجده شکر نیست، بلکه به برخی از دعاهای سفارش شده به عنوان دعای سجده نماز که اثر فوق العاده دارند نیز اشاره خواهیم داشت.
ذکر و دعای سجده واجب
ذکر و دعای اصلی سجده در نماز های واجب و مستحبی گفتن سه بار ذکر "سبحان الله" و یا یک بار ذکر " سبحان ربی الاعلی و بحمده" است که توصیه شده است اگر قصد خواندن دعای سجده دیگری را دارید، در ابتدا یکی از این دو ذکر و یا صلوات را گفته سپس دعای سجده مد نظر را بگویید.
چرا در نمازها یک رکوع و دو سجده انجام می‌دهیم؟
حتما برای شما هم این سوال پیش آمده است که حکمت دوبار سجده رفتن در هر رکعت چیست و چرا سجده نماز واجب و دیگر نمازها دوبار تکرار می شود، برای پاسخ به این سوال به چند حدیث از اشاره میکنیم.
امام صادق (ع) فرمودند:
چون نماز عبارت است از رکوع و سجود و تفاوتی میان این دو نیست، لکن چون رکوع عمل شخص ایستاده و سجدۀ عمل شخص نشسته می‌باشد و نماز نشسته نصف نماز ایستاده است، از این رو می‌بایست عمل نشسته دو چندان شود تا با عمل ایستاده برابر گردد، لذا سجده تکرار می‌شود تا با تعداد رکوع برابر شود. (شیخ صدوق، علل الشرایع، ج 1، ص 262)
دو سجده پیامبر در معراج
هنگامی که پیامبر اکرم (ص) به معراج تشریف بردند، بادیدن عظمت پروردگار، به سجده رفتند. هنگامی که سر از سجده برداشتند بار دیگر عظمت پروردگار را دیدند و به سجده رفتند، از این جهت دو سجده در نماز واجب شد. (شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 4، ص 680)
پاسخ امام علی (ع) به این سوال
فردی از امام علی (ع) پرسید:معنای دو سجده در نماز چیست؟ حضرت فرمودند:
سجدۀ اوّلی تأویلش این است که وقتی سر برخاک می‌گذاری یعنی خدایا! از همین خاک مرا خلق کردی و چنان‌چه سربرداشتی یعنی از همین خاک مرا بیرون آوری، وقتی برای بار دوم سر بر خاک نهادی معنایش این است که خداوندا! مرا به همین خاک دوباره باز خواهی گرداند و چون سربرآوری یعنی از همین خاک دوباره خارج خواهی ساخت.
(علل الشرایع، ج 2، ص 336) قرآن نیز به همین مطلب اشاره دارد (طه، آیه 55).
به چه دلیل خواندن قرآن در رکوع و سجود مکروه است؟
کراهت خواندن قرآن در رکوع و سجود به علت این است که در روایات از آن نهی شده از جمله:امام علی (ع) می‌فرماید:
چند نفر نباید قرآن بخوانند:
- رکوع کننده و سجده کننده در نماز
- کسی که در دست‌شویی و حمام است
- کسی که جنب است [و]، زنانی که عذر شرعی دارند. (وسائل الشیعه، ج 6، ص 246)
دعای سجده آخر نماز
دعاهایی که در سجده آخر نماز، خوانده می شود؛ یکی از مستحبات سجده است که در این مورد چندین حدیث و دعای سفارش شده در ادامه مشاهده می فرمایید.
امیر المؤمنین (ع) درمورد دعای سجده نماز می فرمایند:
لَا قِرَاءَةَ فِی رُکوعٍ وَ لَا سُجُودٍ إِنَّمَا فِیهِمَا الْمِدْحَةُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ الْمَسْأَلَةُ فَابْتَدِءُوا قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ بِالْمِدْحَةِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ اسْأَلُوا بَعْدُ؛
خواندن حمد و سوره در رکوع و سجده لازم نیست. در رکوع فقط مدح خدا است؛ سپس درخواست. ابتدا مدح و ستایش خدا و سپس دعا کنید(وسائل الشیعة، ج 6، ص 310)
متن دعای سجده ی آخر نماز
1 - یا ولی العافیه، اسئلک العافیه، عافیه الدّین و الدنیا و الاخره، بجاهِ محمّـد و عترته الطاهره صلواتک علیه اجمعین
2- یا لطیف اِرحم عبدک ضعیف، یا جلیل اِرحم عبدک الذلیل
3- اللهم اِنی اَسئلک الراحه عند الموت و المغفره بعد الموت و العفو عند الحساب
4- یا من له الدنیا و الاخره اِرحم من لیسَ له الدنیا و الاخره
5- رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انک الاعزّ الاجلّ الاکرم
6- یا خیر المسوولین و یا خیر المعطین، الرزقنی و ارزق عیالی من فضلک فاِّنک ذوالفضل العظیم
معنی دعای یا ولی العافیه در سجده
ای خدای صاحب عافیت از تو عافیت میطلبم برای دین و دنیا و آخرتم. به عظمت و جاه و جلال محمد وعترت پاکش که درود تو بر همه آنها باد.
دعای سجده شکر
در سجدهٔ شکر هرگونه ذکر و دعایی جایز است، امّا در روایات دعاهای بسیاری برای سجدهٔ شکر ذکر شده است که برخی از آنها این چند مورد است:
امام رضا(ع) میفرمایند:
اگر می‌خواهی صد مرتبه «شُکراً شُکراً» بگو و اگر می‌خواهی صد مرتبه «عَفواً عَفواً». (شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج1، ص332)
امام صادق(ع) میفرمایند:
نمازگزار بعد از نمازهای واجب به جهت شکر خداوند و سپاس‌گزاری از او برای توفیقی که در ادای واجباتش به او عنایت فرموده، سجده می‌کند و کم‌ترین چیزی که می‌گوید؛ سه بار ذکر "شُکراً لِلّه" است.( شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، 1413ق، ج1، ص333)
دعای سجده شکر برای حاجت
کلینی به سند معتبر روایت کرده است مردی به حضرت صادق(ع) شکایت کرد که کنیزی دارم که علیل است، حضرت فرمود:
پس از هر نماز واجب در سجده شکر بگوید:«یا رؤوف یا رحیم، یا ربّ یا سیدی» آنگاه حاجت خود را بطلبد.
روایت شده است که امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) در سجده شکر بسیار می‌گفتند
اَسْألُک الرّاحَةَ عِنْدَ الْمَوتِ وَ الْعَفْوَ عِندَ الْحِسابِ. ( قمی، مفاتیح الجنان، ص99-102)
توصیه امام زمان(عج) درباره سجده شکر
روایتی از امام زمان(ع) است. ما از امام زمان خیلی روایت کم داریم. حضرت در یکی از نامه های خود فرمودند:
(سَجْدَهُ الشُّکرِ مِنْ اَلْزَمِ السُّنَنِ وَ اَوْجَبِهَا) (بحارالانوار/ج83/ص194) یعنی سجده شکر از واجب ترین و لازم ترین سنت ها است.
دعای سجده قران
ذکر سجده واجب قرآن و دعایی که در سوره هایی که سجده واجب دارند خوانده می شود به شرح زیر است:
لا اله الّا اللّٰهُ، حقّاً حقّاً، لا اله الّا اللّٰهُ ایماناً و تصدیقاً، لا اله الّا اللّٰهُ، عبودیةً و رقّاً، سجدتُ لک یا ربِّ تعبّداً و رقّاً، لامستنکفاً و لامستکبِرًا بَلْ انَا عبدٌ ذلیلٌ خائفُ مستجیٖرٌ.
(امام خمینی، رساله توضیح‌المسائل، مسئلۀ 1098)
دعای سجده زیارت عاشورا
اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاکِرِینَ لَکَ عَلَی مُصَابِهِمْ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی عَظِیمِ رَزِیَّتِی اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی شَفَاعَةَ الْحُسَیْنِ یَوْمَ الْوُرُودِ وَ ثَبِّتْ لِی قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَکَ مَعَ الْحُسَیْنِ وَ أَصْحَابِ الْحُسَیْنِ الَّذِینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَیْنِ علیه السلام
ترجمه:
خدایا مخصوص تو است ستایش سپاسگزاران تو بر مصیبت زدگی آنها، ستایش خدای را بر بزرگی مصیبتم. خدایا روزیم گردان شفاعت حسین (ع) را در روز ورود (به صحرای قیامت) و ثابت بدار گام راستیم را در نزد خودت با حسین (ع) و یاران حسین، آنانکه بی دریغ جان خود را در راه حسین (ع) دادند.
دعای سجده سهو
خواندن یکی از دعاهای زیر به عنوان دعای سجده سهو سفارش شده است.
1. بِسْمِ اللَّـهِ وَ بِاللَّـهِ وَ صَلَّی اللَّـهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ (علامه حلی، قواعد الاحکام، 1413ق، ص308)
2. بِسْمِ اللَّـهِ وَ بِاللَّـهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیهَا النَّبِی وَ رَحْمَةُ اللَّـهِ وَ بَرَکاتُهُ
3. بِسْمِ اللَّـهِ وَ بِاللَّـهِ، اَللَّـهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ (ابن ادریس، اجوبة مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرفة، 1429ق، ص174.)
