دلیل نصفه بودن این تمبرهای پستی چیست؟ + تصاویر

همه چیز درباره تمبرهای پستی

تَمبر یا تمبر پستی مدرکی چاپی است که نشان دهندهٔ پیش پرداخت مبلغی برای خدمات پستی است.تمبر معمولاً به صورت کاغذی کوچک و چهارگوش تهیه می شود که در چهار سوی آن کاغذ حالت داندانه دار دارد و در پشت آن چسبی مالیده شده که با برخورد آب خاصیت چسبندگی پیدا می کند.
چسباندن تمبر به یک نامه یا بستهٔ پستی نشان دهندهٔ اینست که فرستنده، مبلغ لازم برای ارسال محموله را به طور کامل یا بخشی از آن را پرداخته است. در صورتی که ارزش تمبر الصاقی کمتر از بهای خدمات پستی مربوطه باشد گفته می شود که محموله «کسر تمبر» دارد.

تا به حال شده یک اسکناس ده هزار تومانی را از وسط نصف کنید و از آن به عنوان دو اسکناس پنج هزار تومانی استفاده کنید؟ البته که نه. حتی تصور این کار هم احمقانه به نظر می رسد. علاوه بر این، نصف کردن یک تمبر پستی آن را فورا باطل می کند و تمبر دیگر قانونی نیست.

تاریخچه وانتشار تمبرهای پستی

از زمانهای بسیار دور که انسانها زندگی اجتماعی را قبول کرده و به تشکیل یک نوع زندگی دسته جمعی موفق شدند احتیاج به برقراری ارتباط بین قبایل دور از هم نیز آشکار بود. قبل از ایجاد نوعی خط که بتواند پیغام کتبی باشد افرادی بودند که پیغام را شفاهی از محلی به محل دیگر می رساندند. این افراد با استفاده از وسیله ای شبیه به نوعی سیم که به چوبی بسته و به آن گره می زدند آنرا به خود بسته حرکت می نمودند با دست زدن به این گره ها چون دانه تسبیح پیغام را به یاد آورده مرور می کردند.

در هندوستان افراد پیغام رسانرا بنام داک میخواندند این افراد چون در شب از میان جنگل عبور می کردند بدور گردن خود جهت ترساندن حیوانات جنگلی زنگ می آویختند .داریوش پادشاه بزرگ هخامنشی چابک سواران دولتی را تربیت کرده بود که نوشته های دولتی را ایستگاه به ایستگاه برده بچاپار بعدی می رساندند،بدین ترتیب به بوسیله ی این چابک سواران همیشه از اخبار دورترین نقاط کشور مطلع می شد . جمله ی معروف او که "نه برف و باران نه گرما نه تاریکی شب نمی تواند پیک های تند رو را از حرکت باز دارد"در بالای سر در ساختمان اداره ی پست شهر نیویورک به چشم می خورد هر زمان قبایلی با هم اجتماع می کردند و همکاری با جوامع دیگر محسوس می شد ارتباط اصلی آن جامعه بود .

در ابتدا استفاده از سیستم ارتباطات در اختیار روسای قبایل و بعدها پادشاهان و امپراطوران بود در زمان سزار اگوست چیزی شبیه به سیستم پستی امروزی به وجود آمد گراسوس پاپلیکوس جاده های مشخصی در سراسر امپراطوری روم به وجود آورد و پیک ها مجاز بودند پیغام افراد ممتاز رسمی دولتی را به افراد مورد نظر برسانند . از این زمان بود که کلمه ی پست مصطلح شد . در امتداد جاده های مورد استفاده ی پیک های محل هایی جهت استراحت و تشخیص محل و مسافت بعدی که بایستی طی شود به وجود آمد که نام پست و بعدا" دفتر از آن گرفته شد .

تجار شهر هانز در حاشیه ی دریای بالتیک قرارگاه مخصوصی برقرار کرده و افرادی را برای خدمت در این دفاتر و رساندن پیغام های خودشان و شاید دیگران استخدام کردند .

چندی بعد کنت ترن اوتاکسیز COUNT OF THURN AND TAXIS

سیستم پستی شخصی را تاسیس نمود که در بیشتر شهرهای اروپا فعالیت می کرد افراد با پرداخت مبلغ معین می توانستند از این سیستم پستی استفاده نمایند . در واقع می توان این تشکیلات را شروع سیستم پستی جدید نامید .

علاوه بر سیستم ایجاد شده که اتفاقاً از طرف پادشاه هم حمایت می شد.سیستم های پستی شخصی دیگر هم کم وبیش در اروپا به وجود آمد.یکی ازانها بوسیله دانشگاه های فرانسه بوجود آمد تا دانشجویان بتوانند برای دریافت پول ازوالدین خودشان مکاتبه نمایند.

در لندن سال 1680 تقریباً دویست سال قبل از ایجاد سرویس پستی جدید ویلیام دوکرا WILLIM DOCWRA تشکیلات پنی پست را بوجود آورد .بدین معنی که هزینه ارسال نامه در داخل شهر لندن یک پنی دریافت می کرد.صندوقهای پست در محلات مختلف شهر لندن نصب ودفاتری هم تاسیس نمود.نامه ها هریک ساعت یک بار از صندوقها جمع آوری و دفتر شعبه به تاریخ همان ساعت مهرمیشد تشکیلات همه گیر و پرسود شده بود.تا جایی که دوکرا با دوک آو یورک DUKE OF YORK که ادعا می کرد امتیاز حمل نامه به او تعلق دارد درگیری پیدا نمود. بدین ترتیب تشکیلات پستی دوکرا از طرف دولت ضبط و اداره میشد تا سال 1800 که دفتر پستی دو پنی THE TWO PENNY POST بوجود آمد .

سیستم پستی در انگلستان کم وبیش با ایجاد راه های پستی در سراسر کشور به وجود آمد و نامه برای خارج از کشور بوسیله صاحبان کشتی های خصوصی وافراد انجام می گرفت.خدمات پستی برای عموم بود وهر کس میتوانست نامه پست کند و اجرت حمل نامه از گیرنده نامه دریافت میشد .این مسئله ایجاد ناراحتی های بسیار برای نامه رسان ها می نمود. بدین معنی که گیرنده نامه با قرار قبلی با فرستنده وبکار بردن رمز در متن آدرس از مقصود فرستنده نامه ونتیجتاً از دریافت نامه خوداری می نمود . پستچی بیچاره مجبور میشد نامه را بر گرداند. این امر باعث ضرر اداره کنندگان تشکیلات پست بود. اختراع ماشین بخار تحول عظیمی را در جهان پایه گذارد که در سیستم پستی هم تاثیر فوق العاده نمود.

در سال 1837 سیر رونال هیل SIR ROWLAND HILL مطالعات بسیار در مورد نحود دریافت کرایه پست نمود. بعضی مردم فکر ایجاد تمبر را یک پدیده جدید از طرف رونالد هیل میدانند،در حالیکه برای جمع آوری مالیات سالها از نوعی اتیکت چاپی شبیه تمبر استفاده می شد. فکر استفاده از تمبر برای اخذ کرایه پست از فرستنده نامه و اصولاً چاپ اولین تمبر پست از طرف سیر رونالد هیل بود .

اولین تمبر پست در انگلستان معروف به پنی سیاه BLAK PENNY در تاریخ 6 می 1840 منتشر شد و چون انتشار تمبر پست قبل از این تاریخ سابقه نداشت از نوشتن نام کشور انگلستان بر روی تمبر خودداری کردند کما اینکه هنوز بعد از گذشت بیش از 160 سال نام انگلستان بر روی تمبر آن کشور دیده نمی شود ،مگر تصویری از پادشاه یا ملکه که پادشاه می باشد در گوشه تمبر چاپ می شود. برای سهولت چسباندن تمبر باکت پشت تمبر را چسب زدند ،این مسئله که پشت تمبر را که صورت ملکه دارد بایستی با آب دهان مرطوب کرد جار و جنجال بپا نمود و آنرا نوعی توهین به ملکه می دانستند و بعضی هم نسبت به مهر زدن روی تمبر که باعث آلودگی صورت ملکه میشد باز اعتراض داشتند که مالیدن و ملوث کردن صورت ملکه است . هم زمان با اولین تمبر پست دولت انگلیس پاکت که روی آن تمبر چاپ شده بود و همچنین پاکت بدون تمبر ولی با تصاویری زیبا منتشر نمود .

فکر چاپ تمبر پست که بوسیله سیررونالد هیل انجام گرفت بلافاصله جنبه جهانی گرفت و کشورها یکی پس از دیگری اقدام به چاپ تمبر نمودند و در فاصله ده سال 25 دوک نشین ،ایالت و بعضی کشورهای بزرگ منتشر نمودند .

ارسال نامه بین کشور ها و تحویل و پرداخت کرایه پستی آنها مشکلاتی را بوجود آورد .دکتر هاینریش فن اشتفان DR.HEINRICH VON STEPHAN رئیس پست امپراطوری آلمان تشکیل اتحادیه پستی جهان را پیشنهاد نمود .مسائل مربوط به پست و نحوه کار ادارات پست کشور ها تنظیم قوانین و مقررات در این اتحادیه بررسی و تصمیمات متخذه که با تصویب نمایندگان عضو این اتحادیه بوده به کشورهای عضو ابلاغ می شود . اتحادیه پست جهان در 1875 میلادی بوجود آمد و مرکز آن در شهر برن در کشور سویس است . دولت ایران در تاریخ اول در تاریخ اول سپتامبر 1877 به عضویت این اتحایه در آمد .

دولت ایران در سال 1865هیئتی را برای تهیه طرح تمبر و مذاکره با طراحان معروف به فرانسه نمود . با ورود این هیئت شخصی بنام ریستر که از مقصود و هدف هیئت ایرانی مطلع شده بود طرحی تهیه و تسلیم نمود که مورد قبول واقع نشد و به او برگشت دادند هیئت مذکور طرح دیگری که به وسیله ی آلبرت بار طراح تمبر تهیه شده بود قبول و کلیشه های تهیه شده را با خود به تهران آورد. با استفاده از کلیشه های موجود تمبر های اولیه ایران را در تهران چاپ نمودند .

تاریخچه تمبر در ایران

نخستین بار در سال 1279 با تأسیس دفتر پستی انگلستان در ریشهرِ بوشهر و استفاده از تمبر هندوستان در محمولات پستی، تمبر در ایران رواج یافت.در سال 1282، هیئتی از ایران رهسپار پاریس شد تا با مقامات پست فرانسه برای سفارش تمبر مذاکره کند. فردی به نام ریستر، که از منظور هیئت ایرانی با خبر شده بود، کلیشه هایی با نقش شیر و خورشید تهیه کرد و نمونه های چاپ شده آن را به نمایندگان ایران نشان داد. چون وی قبلاً اجازه نگرفته بود، هیئت ایرانی آن را نپذیرفت و شخصی به نام بار عهده دار این کار شد.

مقامات ایرانی با نمونه تمبرهای بار با طرح شیر و خورشید موافقت کردند، اما استفاده از تمبر به سبب بی سر و سامانی تشکیلات پستی ایران تا مدتی به تعویق افتاد. در سال 1285، از روی همین کلیشه ها تمبرهایی چاپ شد و در اختیار پستخانه ها قرارگرفت. از این تمبرها، که به «سری باقری» معروف بود، تا 1296 استفاده شد.

در سال 1293، توزیع تمبر از انحصار دفاتر پستی خارج شد و در 1294، ایران به عضویت اتحادیه جهانی پست درآمد. مدتی بعد با پشتکار میرزا علی خان امین الدوله ، وزیر پستخانه، اداره ثبت و تمبر دولتی اعلام کرد:از این پس تمام اسناد معاملات از قبیل نقدی و جنسی، ملکی و تجارتی و کلیه نوشتجات از عرایض و احکام تا قبوضات … موافق قانون مخصوص باید به مُهر و تمبر و ثبت اداره مذکور برسد.

با توجه به اینکه انتشار تمبر در انحصار دولت بود، پیام ها و تصاویر روی تمبر، دیدگاه های رسمی حکومت را در عرصه های اجتماعی و فرهنگی و سیاسی بیان می کرد. در دوره قاجار، نقش شیر و خورشید یا تصویر شاه تنها تصویر تمبرها بود و فقط این دو، نماد ایران به شمار می آمدند.

در سال 1326، به هنگام قیام مردم تبریز بر ضد محمدعلی شاه، ستارخان تمبرهایی به چاپ رساند که در سال 1337 شیخ محمد خیابانی روی آن مهر آزادیستان زد. در 1327، در پی نهضت مردم لار به رهبری سید عبدالحسین مجتهد لاری، تمبرهایی با عبارت پست ملت اسلام به چاپ رسید.

در شوال 1333، که ارتش انگلستان بندر بوشهر را گرفت، روی تمبرهای اداره پست شهر، مهر Bushire under British occupation (بوشهر در اشغال انگلستان) خورد که نشانه تسلط انگلستان بر آنجا بود.
در سال 1335، در پی نهضت انقلابی کازرون، روی تمبرهای احمدشاهی مهر ملت کازرون زدند. انتشار تمبری با عنوان «پست انقلابی ایران گیلان 25 ثور 1299» برای اعلان جمهوری در گیلان به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی بود که معروف به تمبر انقلاب شد. علاوه بر آن مهر مخصوصی با عبارت پست دولت جمهوری شوروی ایران درست کردند که روی پاکت های رسیده می زدند.
مهر «سانسور جمهوری طلبان غرب 1303» روی تمبرهای بسته های پستی همدان و سنندج و قزوین و اراک، بیانگر تمایلات جمهوری خواهانه حاکمان غرب کشور بود.

پایان سلسله قاجاریه با زدن مهر «پست حکومت موقتی پهلوی 9 آبانماه 1304ـ 1925» روی تمبرهای مالیاتی، اعلان گردید. از آن پس یا روی تمبرها چهره شاه تصویر می شد یا تصاویری از برنامه های اصلاحات اقتصادی و اجتماعی.

در دوره پهلوی، برخی اقدامات عبارت بود از چاپ تمبرهای فراوان با نقوش معماری باستانی ایرانی و تصاویر شاهان هخامنشی و ساسانی، اعلام تغییر نام پِرشیا به ایران و انتشار دوره تمبر با تصاویر ورزش های باستانی، بزرگداشت مفاخر و مشاهیر ایرانی همچون سعدی، رودکی و ابن سینا.

بارزترین ویژگی تمبرهای دوره پهلوی، اختصاص داشتن آنها به شاه و خانواده سلطنتی بود. بزرگداشت ازدواج، تولد فرزند و تاجگذاری، مضمون بسیاری از تمبرهای این دوره و چهره شاه، تصویر غالب تمبرهاست.
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، تصاویر و مضامین تمبرها کاملاً دگرگون شد. نخستین تمبرهای پس از انقلاب، که در فروردین 1358 منتشر شد، تصاویری از قیام مردم داشت. وقایع 15 خرداد 1342، 17 شهریور 1357 و 21 و 22 بهمن 1357، بر تمبرها ترسیم شد، که به نوعی مراحل گوناگون مبارزه مردم را تا پیروزی انقلاب بیان می کرد.

برخی تمبرهای منتشر شده در سال 1359 به بزرگداشت شهید مطهری، علی شریعتی و آیت اللّه طالقانی، پیشگامان انقلاب اسلامی، اختصاص داشت. برخی تمبرهای منتشر شده پس از انقلاب به طور ویژه به کسانی اختصاص دارد که در حافظه تاریخی مردم به عنوان الگوی شهامت و مبارزه ثبت شده اند، مانند انتشار تمبر یکصدمین سالگرد تولد محمد مصدق در 29 اسفند 1358/

ته نقش تمبرهای ایران ــ که در دوره قاجار، تصویر شیر و خورشید و در دوره پهلوی، عبارت «دولت شاهنشاهی ایران» بود ــ در اردیبهشت 1360 به عبارت «جمهوری اسلامی ایران» تغییر یافت.پس از انقلاب به جای تمبرهای ویژه جشن های 2500 ساله یا تاجگذاری، تمبرهایی به مناسبت اعیاد و مناسبت های مذهبی چاپ شد. تمبرهای ویژه هفته وحدت نیز به منظور همبستگی میان مذاهب اسلامی بارها به چاپ رسید. حمایت از جنبش های اسلامی دیگر کشورها، همچون انتفاضه فلسطین و قیام مردم افغانستان، در این میان جایگاهی خاص دارد.

بر تمبرهای پس از انقلاب، موضوع شهادت، به صور گوناگون تصویر شده است؛ از جمله تمبرهای بزرگداشت پیشگامان انقلاب اسلامی و شهدای جنگ تحمیلی و شهیدان نهضت های اسلامی سایر کشورها. جنگ تحمیلی و پیامدهای آن نیز موضوع بسیاری از تمبرهاست. برخی از این تمبرها رویدادهای مهم جنگ را بازگو می کند.

امروزه، چند انجمن دوستدار تمبر فیلاتلی در زمینه گردآوری و مطالعه تمبرهای ایرانی فعالیت می کنند، از جمله انجمن دوستداران تمبر اصیل و انجمن مطالعاتی دوستداران تمبر ایران. مجلاتی اختصاصی نیز چون جام تمبر، تمبر و پیام تمبر در ایران به طور متناوب چاپ شده است.

نخستین تمبر تصویری درایران، نقشی از ناصرالدین شاه است

نخستین تمبر تصویری ایران در آگوست 1876 به سفارش گوستاو ون ریدرر ،رییس اتریشی پست ایران به روش تیپوگرافی در چاپخانه دولتی اتریش در وین به چاپ رسید.طرح این تمبر تصویر ناصرالدین شاه به رنگ سیاه روی زمینه شبکه ای رنگی است.

به گفته "ویلیام هاروتیونیان"، رئیس انجمن تمبر ایران، محقق و عکاسی که مدت های طولانی روی تمبرهای ایران مطالعه کرده است:«دومین سری که در فیلاتلی ایران اهمیت خاص دارد سری لیتوگراف می باشد که برای اولین بار نام کشور ایران در عبارت ممالک محروسه ایران روی ان نقش بسته است. بعد از انتشار تمبرهای فوق که در حالت اضطرار به روش لیتوگرافی چاپ شده اند سری گراوه که از طراحی زیبایی برخوردار است در 7 رقم انتشار یافت.

به گفته هاروتیونیان ،رنگ آمیزی تمبرها ی سری 4 جور ناصری به صورت یک شاهی ،سیاه و بنفش ،دو شاهی،سیاه و سبز ،پنج شاهی ،سیاه و قرمز،ده شاهی ،سیاه و آبی است.هاروتیونیان، که این اطلاعات را در مجموعه ای گرد آوری کرده است ، در باره این تمبرها گفت:«از تمبرهای سری 4 جور در سالهای بعد برای فروش در بازار فیلاتلی به سفارش بواتال رئیس وقت پست در وین چاب مجدد صورت گرفته است.»

در بررسی های این محقق،ثابت شده است :«رنگ تمبرها به رنگ تمبرهای اصلی بوده و مشخصه این تمبرها وجود نقطه ای شبیه سنجاق با دکمه روی کروات شاه است. نخستین تمبر تصویری ایران در آگوست 1876 به سفارش گوستاو ون ریدرر ، رییس اتریشی پست ایران به روش تیپوگرافی در چاپخانه دولتی اتریش در وین به چاپ رسید. طرح این تمبر تصویر ناصرالدین شاه به رنگ سیاه روی زمینه شبکه ای رنگی است.

این محقق افزود :«گوستاوفن ریدرر سفارش چاپ 300 هزار پاکت پستی که تمبر 5 شاهی سری 4 جور روی آن به چاپ رسیده بود را به چاپخانه دولتی اتریش داده ،ولی مصرف این پاکت ها در شبکه پستی رایج نشد در نتیجه از طرف مقامات اجاره داده شد که تمبرهای چاپ شده روی پاکت ها بریده و به صورت تمبر بالصاق مجدد روی مرسولات پستی مصرف شوند.»

هاروتیونیان معتقد است :«به علت کمبود تمبر در بعضی از مراکز پستی از تمبرهای سری 4 جور نصفه مصرف شده اند.تمبرهای 2،5 و 10 شاهی به صورت نصفه افقی یا عمودی درشهرهای رشت،شیراز و کاشان مصرف شده اند.مصرف تمبرهای 10 شاهی به صورت نصفه افقی که با مهر shahy 5 یا shahi 5 دیده شده است.»

بررسی ها نشان داده است :«این عمل کارf .a stahl رییس وقت پست تبریز بدون مجوز از سوی m.riedere رییس کل پست انجام شده است.این تمبرها احتمالا به صورت واقعی در تبریز ، ارومیه ، خوی و مراغه مصرف شده اند که به علت کمبود تمبرهای 5 شاهی در این شهرها بوده است .البته این مطلب دارای شبهه بسیاری است .»

آیین نامه شورای تمبر جمهوری اسلامی ایران

آیین نامه شورای تمبر کشور، به شرح زیر، در 8 ماده و چهار تبصره در 12 دیماه 1364 به تصویب مسئولین نهادهای عضو شورای تمبر کشور رسیده است:
1- بر اساس تصویب نامه شماره 16542 مورخ 9/5/1362 هیئت وزیران، به منظور سیاستگزاری، برنامه ریزی، بررسی و تصویب کلیه امور مربوط به چاپ و انتشار تمبرهای جاری و یادبود پستی، شورای تمبر تشکیل می شود.

2- هدف از انتشار تمبرهای جاری و یادبود علاوه بر تامین نیازهای پستی کشور، طرح موضوعاتی است که با اهداف متعالی فرهنگ و انقلاب اسلامی، بر اساس سیاستها موافقت داشته باشد و شامل این موارد است:

• مناسبتهای مهم مربوط به فرهنگ اسلامی و تاریخ اسلام:مبعث حضرت رسول (ص)، عید فطر، عید قربان، حج، عید غدیر، معراج پیامبر اکرم(ص)، ولادت و شهادت پیامبر و ائمه اطهار و حضرت زهرا (س).
• رویدادهای مهم انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر ایران:روز جهوری اسلامی (12 فروردین)، روز قیام امت (15 خرداد)، جمعه سیاه (17 شهریور)، دهه فجر، سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی (12 تا 22 بهمن)، سالروز جنگ تحمیلی (31 شهریور)، سالروز تسخیر لانه جاسوسی آمریکا (13 آبان).
• معرفی میراث فرهنگی و تجلیل از مفاخر ارزنده اسلام، ایران، جهان و رویدادهای مهم فرهنگی در چارچوب ارزشهای اسلامی و انسانی.
• وقایع مهم بین المللی که ضمن برخورداری از اعتبار و ارزش والای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، با شئون و ارزشهای اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مغایرت نداشته و در ایجاد همبستگی مستضعفان و محرومان جهان و مقابله با ستمگران موثر باشد (از قبیل آزادی قدس، حقوق بشر، مبارزات ملل تحت ستم همچون افغانستان، لبنان، استقلال کشورهای دوست، محکومیت تبعیض نژادی).
• معرفی اوضاع طبیعی، اقتصادی و جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران و پیشرفتهای مربوط به آن

3- به منظور حفظ اهمیت و ارزش تمبرهای پستی کشور، رعایت ضوابط زیر الزامی است:
• سری تمبرهای جاری در هر سال دو بار منتشر می شود.
• مواردی که همه ساله به مناسبت آنها تمبرهای یادبودی چاپ و منتشر خواهد شد، عبارتند از:عید نوروز (اول فروردین)، روز جمهوری اسلامی ایران (12 فروردین)، میراث فرهنگی (11 بهمن)، مبعث حضرت رسول اکرم (21 رجب)، روز جهانی ارتباطات (27 اردیبهشت)، تولد حضرت مهدی و روز جهانی مستضعفان (15 شعبان)، روز قیام امت (15 خرداد)، روز جهانی پست (17 مهر)، میلاد پیامبر اسلام (ص) و حضرت صادق (ع) و هفته وحدت (12 تا 17 ربیع الاول)، سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی و دهه فجر (12 تا 22 بهمن)، ولادت حضرت فاطمه زهرا (س) و روز زن (20 جمادی الثانی)
• طرحهای مربوط به تمبرهای یادبود و جاری باید با ضوابط هنری مطابقت داشته و حتی المقدور از هنر اسلامی بهره مند باشد.

4- اعضای شورای تمبر عبارتند از:

• نماینده تام الاختیار وزارت پست و تلگراف و تلفن (شرکت پست جمهوری اسلامی ایران)
• نماینده تام الاختیار وزارت امور اقتصادی و دارایی
• نمایده تام الاختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
• نماینده تام الاختیار وزارت امور خارجه
• نماینده تام الاختیار سازمان تبلیغات اسلامی
تبصره:شورا می تواند در صورت ضرورت از کارشناسان، صاحبنظران و اساتید هنری جهت شرکت در جلسات شورا (بدون حق رای) دعوت به عمل آورد.

5- وظایف و اختیارات شورای تمبر به شرح زیر است:

وظایف کلی:

1- بررسی پیشنهادهای مربوط به انتشار تمبر در مهرماه هر سال برای سال بعد و تعیین مناسبتهای مختلف برای چاپ ونشر تمبرهای یادبود با توجه به سیاستهای مندرج در مواد 2و 3.
2- تعیین مشخصات مربوط به تمبرهای مختلف جاری و یادبود از قبیل قطع تمبر، تیراژ و ارزش تمبر.
3- بررسی و تصویب برنامه های لازم جهت بهبود کیفی تمبر و توزیع آن (به ویژه از طریق آشنایی با وضعیت طراحی، چاپ و نشر تمبر در سطح بین المللی).
4- سیاستگزاری تبلیغی برای معرفی تمبرهای منتشر شده از طریق وسایل ارتباط جمعی و راههای دیگر.
5- برگزاری مسابقات داخلی و خارجی برای طراحی سوژه های مورد نظر.
6- بررسی و تصویب مطالب بروشورهای مربوط به معرفی تمبرهای منتشر شده که توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهیه و به شورا عرضه می شود.
7- تعیین حق الزحمه مناسب برای طراحان طرحهای منتخب شورا.

ب- وظایف و اختیارات شورا:

اعضای شورا علاوه بر وظایف کلی مذکور در بند الف، وظایف و اختیارات دیگری هم دارند:
• ریاست شورای تمبر و دبیرخانه آن و اظهار نظر در مورد نوع، تیراژ، و ارزش تمبرهای منتشره با توجه به سیاست و مقررات پستی کشور، پیگیری مصوبات شورای تمبر و انجام مکاتبات آن بر عهده نماینده تام الاختیار وزارت پست و تلگراف و تلفن (شرکت پست جمهوری اسلامی ایران) است.
• اظهار نظر در مورد تطبیق مناسبتها با اهداف انقلاب اسلامی در زمینه رشد و تعالی فرهنگ عمومی و طراحی تمبرها با ضوابط معتبر هنری و همچنین تهیه مطالب مربوط به بروشورهای معرفی تمبرهای منتشر شده بر عهده نماینده تام الاختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
• اظهار نظر در مورد مسائل فنی مربوط به پیگیری چاپ طرحهای منتخب از طریق چاپخانه دولتی بر عهده نماینده تام الاخیتار وزارت امور اقتصادی و دارایی است.
• اظهار نظر در مورد تطبیق مناسبت طرحها با معیارها و ارزشهای فرهنگ اسلامی بر عهده نماینده تام الاختیار سازمان تبلیغات اسلامی است.
6- جلسات شورا حداقل هفته ای یکبار تشکیل شده و با حضور اکثریت اعضا، شورا رسمیت خواهد داشت تصمیمات آن با رای اکثریت اعضای شورا معتبر و قابل اجراست.
تبصره:کلیه اعضای شورای تمبر باید منعکس کننده نظر نهاد متبوع خود باشند و در صورتی که هر یک از ایشان در حیطه وظایف خاص خود نظر مخالفی نسبت به طرحهای پیشنهاد شده به شورا اعلام نمایند، طرح یا مناسبت مربوطه به تصویب نخواهد رسید.
7- دبیرخانه شورای تمبر مسئول جمع آوری پیشنهاد های مربوط به انتشار تمبر، تهیه و تنظیم صورتجلسات شورا که در وزارت پست و تلگراف و تلفن (شرکت پست جمهوری اسلامی ایران) تشکیل می شود، نیز هست.
تبصره:مسئول دبیرخانه شورا با عنوان منشی شورا بدون حق رای در جلسات شرکت می کند.
8- این آیین نامه در 8 ماده و چهار تبصره در دوازدهم دی ماه 1364 به تصویب مسئولان نهادهای عضو شورای تمبر رسیده و اجرا می شود.

انواع تمبرها :

1-تمبر جاری (پستی) :

به تمبرهائی می گویند که تحت عنوان موضوعی خاص، در تیراژی نامحدود برای مصارف عمومی پست منتشر می شود. تمبر جاری یا « سری های پستی » ممکن است بارها تجدید چاپ گردد و قیمت روی آن مطابق تعرفه های جاری پست تعیین می گردد.

2- تمبر یادگاری :

تمبری است که به مناسبتی خاص و برخلاف تمبرهای جاری در تیراژ محدود منتشر می گردد.

3- تمبرهای خیریه( نیکوکاری ) :

این نوع تمبر جهت کمک به سازمان های خیریه و آسیب دیدگان چاپ و به مصرف پست می رسید.

4- تمبر امانات :

جهت ارسال محموله های پستی از شهری به شهر دیگر روی بسته ها و یا قبوض رسید پستی تمبر امانات را الصاق می کردند تا محموله های مورد نظر به مقصد برسد.

5- معرفی تمبر شخصی

ارسال نامه از سالهای دور یکی از روشهای ارتباط افراد با یکدیگر بوده و شاید بتوان آنرا قدیمیترین راه ارتباط افراد با یکدیگر دانست.
همانطور که می دانیم، برای ارسال نامه از یک نقطه به نقطه دیگر از تمبر استفاده می شود و بدلیل سابقه طولانی استفاده از تمبر بسیاری از مردم جهان اقدام به جمع آوری تمبر های انتشار یافته کردند و کلکسیون های بی نظیری در سراسر جهان بوجود آوردند بطوریکه در بعضی از این کلکسیون ها تمبرهای منحصربفردی وجود دارد.

حتی با پیشرفت روزافزون تکنولوژی و ارتباطات و مهیا بودن ارسال نامه به روشهای پیشرفته و الکترونیکی باز هم استفاده از نامه به همان شیوه سنتی ادامه دارد و همچنین استفاده از تمبر نیز در بین عموم مردم رواج داشته و کلکسیونرهای بسیاری به دنبال جمع آوری تمبر می باشند.

در فرآیند تولید یک تمبر، شرکت پست تنها یکبار آن تمبر را چاپ کرده و پس از نشر و تولید آن، کلیه لوازم تولید آن را از قبیل فیلم و زینک چاپ و نمونه اصلی آن از بین می برد.این عمل باعث با ارزش شدن تمبر گردیده و موجب شده تا کلکسیونرها به جمع آوری تمبر اقدام کنند.

در کشورهایی نظیر ایالت متحده و برخی کشورهای اروپایی این امکان از طریق پست در اختیار مردم قرار داده شده تا بتوانند از تمبرهای قدیمی بطور اختصاصی استفاده کنند اما نه به تنهایی که باعث از بین رفتن ارزش تمبر شود بلکه در کنار یک عکس دلخواه از فرد سفارش دهنده. این کار باعث می شود تا همگان بتوانند عکس خود را در کنار یکی از معتبرترین تمبرهای تاریخی کشور خود به عنوان یک تمبر شخصی در اختیار داشته باشند و برای ارسال نامه های خود از این گونه تمبرها استفاده نمایند. بر اساس آمارهای منتشره در کشورهای دیگر، در سه هفته اول ارائه این سرویس 40000 سفارش دریافت شده بطوریکه 40% آنها عکسهای کودکان، 25% عکس نوجوانان و عکس های خانوادگی، 10% عکس حیوانات خانگی و مابقی مربوط به شرکتها و مؤسسات بوده است و این نشان دهنده استقبال بسیار خوب مردم از این سرویس می باشد.

شرکت پست جمهوری اسلامی ایران نیز در راستای جلب رضایت مشتریان و مردم دست به چنین اقدامی زده واین امکان را از طریق سایت اینترنتی خود به عموم مردم عرضه کرده است.
شما می توانید با مراجعه به این سایت عکس دلخواه خود را در کنار تمبر دلخواه خود که از آلبوم تمبر موجود در شرکت پست انتخاب مینمایید قرار داده و بعنوان تمبر شخصی بر روی نامه های ارسالی خود به دوستان و آشنایان استفاده نمایید.

پاکت های مُهر روز :

تمبرهای یادگاری را در روز انتشار بر روی پاکت مصور مخصوص یا آرم دار شرکت پّست که توسط شرکت پست تهیه گردیده چسبانده و با مهر مخصوص و تاریخ دار همان روز ابطال می گردد که این پاکت ها همانند تمبر دارای ارزش می باشند.

راهنمای اصطلاحات تمبر شناسی

تت بش:tete – beche

اصل لغت از زبان فرانسه است ولی در کاتالوگها وکتابهای تمبر اغلب کشورها به کار می رود و آن به دو تمبر گفته می شود که دو کلیشه در موقع چاپ بطور وارونه پهلوی هم و یا روی هم قرار گرفته باشند . در حال حاضر که چاپ تمبرها به طریق فیلم و زینگ انجام می گیرد ، این امر پیش نمی آید (تمبر دو شاهی سیاه شماره 24در باند چهارتائی به صورت تت بش چاپ شده .)

ردیف یا باند :bande =strip

در راهنمای تمبر این اصطلاح بیشتر در تمبر های شیر و خورشیدی اولیه به کار رفته . 3 یا 4 کلیشه را پهلوی هم به طور افقی به نام افقی و یا روی هم به نام ردیف عمودی قرار داده و چاپ می کردند ولی عموما باند به چند تمبر دندانه دار و یا بدون دندانه می گویند که پهلوی هم از ورق اصلی جدا شده با شند.(تعدادی از تمبر های شیر و خورشیدی اولیه ایران بصورت باند چاپ شده اند.)

بلوک :block=ms

هرگاه چهار کلیشه دو به دو پهلو یا روی هم قرار گیرند تشکیل یک بلوک از آن تمبر را می دهد که شامل چهار تمبر می باشد و این شکل تمبر را بلوک می نامند . تعدادی از تمبر های شیر و خورشیدی اولیه ایران و سری شصتمین سال تولد رضا شاه در بلوک چاپ شده اند . افرادی تمبر ها را به صورت چهارتایی به شکل بلوک از ورق تمبر جدا کرده و جمع آوری می نمایند.

سورشارژ :

مُهری است که جهت تغییر قیمت، تغییر حکومت، یا معرفی آن برای مصارف پستی روی تمبر می زنند.

دپلاسه displace :

جابجایی رنگ که در هنگام چاپ تمبر در رنگ بندی آن صورت می پذیرد آنگاه که یکی از رنگها از محل اصلی خود جدا شده و جای آن خالی یا با رنگ دیگری پر شده باشد.

ارور Error :

در لغت به معنای خطا و اشتباه می باشد و در تمبرها هنگامی که در مرحلة چاپ خطایی نظیر وارونه شدن یا اشتباه در جهت یا درج قیمت، صورت پذیرد.

فیلیگران :

به نوشته یا علامتی گویند که در متن کاغذ وجود دارد و در برابر نور دیده می شود.

منظور از سری تمبر چیست؟

تعداد تمبری که از طرف اداره ی پست در یک روز و به مناسبت موضوع خاصی منتشر می شود آن را سری مربوط به آن موضوع می نامند . در مورد تمبرهای جاری تعداد تمبر در یک سری بیش از چند قطعه است . تمبرهای یادگاری معمولا تعداد آن محدود و از یک تا چند قطعه می تواند باشد . گاهی اتفاق می افتد که تمبرهای سری جاری به تدریج و در تاریخ های مختلف منتشر می شود در نهایت تشکیل یک سری کامل را می دهد در صورتی که تمبر یادگاری فقط در یک روز تعیین شده منتشر می شود .

چه نوع تمبر هایی را بایستی جمع آوری نمود؟

ادارات پست در هر کشور تمبر ها را برای مصارف و مناسبت های مختلف چاپ و منتشر می کنند که آنها را می توان به صورت زیر گروه بندی کرد :

تمبرهای جاری

این نوع تمبرها به تعداد نسبتا زیاد چاپ و تعداد تمبرهای یک سری از چند قطعه تشکیل شده و با قیمت های متفاوت از کم تا ارقام بالا است .

تمبرهای یادگاری

همان طوری که از نام آن مستفاد می شود منحصرا به مناسبت حادثه مهم و رویداد مخصوص که مورد توجه می باشد چاپ و منتشر می شود و تعداد تمبر در یک سری از یک تا چند قطعه می تواندباشد .

تمبرهای خیریه

این نوع تمبرها جهت وصول درامدی جهت کمک به سازمانهای خیریه چاپ و به مصرف پست می رسند .

تمبرهای دولتی

تمبرهای دولتی منحصرا بایستی به وسیله سازمانهای دولتی روی مرسولات دولتی که از طریق پست ارسال می شوند مصرف شود . این نوع تمبرها را جزو تمبرهای جاری محسوب میدارند .

تمبرهای امانات

در ازاء دریافت کرایه حمل بسته های ارسالی به شهرستانها تمبر مخصوصی روی بسته ها و یا روی قبض ارسال بسته که در اداره پست نگهداری می شود الصاق می نمایند .
افراد علاقمند به جمع آوری کل تمبر های یک دوره خاص ناچار به تهیه کلیه تمبرهای منتشره از طرف اداره پست به هر عنوان و مناسبتی باشد هستند ،در صورتی که علاقمندان به تمبرهای یادگاری منحصرا تمبرهای یادگاری را جمع آوری می نمایند .

چه طور می شود تمبرهای خارجی را جمع آوری نمود؟

قبل از اقدام به خرید تمبر بایستی بدانیم چه نوع مجموعه ای را می خواهیم داشته باشیم . نحوه انتخاب برای افراد متفاوت است ،به علت تعدد کشورها و تمبرها تهیه مجموعه جهانی امکان پذیر نخواهد بود و بایستی در محدوده یک یا چند کشور و یا سوژه خاص مورد علاقه اکتفا نمود .انتخاب یک کشور و با یک سوژه بهترین روش برای داشتن یک مجموعه جالب خواهد بود. از آنجا که تهیه تمبرهای یک کشور با سابقه بیش از یک صد سال مستلزم سرمایه گذاری سنگین می باشد و تهیه بعضی ارقام از تمبرها بسیار مشکل خواهد بود بهتر است از یک دوره خاص شروع نمود و یا اگر یک سوژه معینی را دنبال می کنیم دقیقاَ مشخص باشد .سوژه های مورد توجه بسیار زیاد و از بین آن ها می توان گل ،حیوانات ، پرندگان،کشتی،هواپیما، قطار ، موسیقی، پیشآهنگی ، ورزشی،فضایی،پزشکی را نام برد چنان چه بخواهیم فقط تمبرهای ایران را جمع آوری کنیم می توانیم از تاریخ شروع به ترتیب بگذشته و از تمبر های سالهای قبل به صورت سال کامل خریداری نماییم ، پس از مدت کوتاهی دارای یک مجموعه غنی و جالب خواهیم بود .

تمبرهای اشتباه چاپ (اِرور):Error in Print

در زمانهای گذشته که فرآیند تهیه فیلم و زینک برای چاپ به صورت امروزی (به صورت همزمان برای رنگهای چاپ) نبود، برای چاپ هر رنگ بر روی تمبر از زینکهای جداگانه استفاده می شد و متصدی دستگاه چاپ می بایست پس از هر نوبت چاپ، برگهای چاپ شده را خشک نموده و مجدداً برای چاپ رنگ بعدی وارد سینی تغذیه دستگاه چاپ نماید.

در این بین، گاهی یکی از برگه های بزرگ تمبر به صورت معکوس نسبت به جهت اصلی زینک قرار می گرفت یا حتی قسمتی که بعداً چسب می خورد (پشت برگه تمبر) در بین برگه ها قرار می گرفت. لذا پس از چاپ، برگه مذکور یک یا دو رنگ چاپ را به صورت معکوس در خود داشت. گاهی اوقات، کج گذاشتن برگ یا تنظیم نبودن سیلندر دستگاه چاپ برای برخی رنگها، سبب پرش رنگ در تمبر نهایی می شد که از آن به عنوان Displaced Sheet یا به اصطلاح متداول امروزه «تمبر دپلاسه» (جابجا) یاد می شود.

از تمبرهای مشهور اشتباه چاپ که در حال حاضر بیشترین قیمت را دارد می توان از تمبر 24 سنتی پست هوائی آمریکا (1918 میلادی) نام برد. در این تمبر عکس وسط که نقش یک هواپیما است بصورت وارونه چاپ شده است. این تمبر به صورت یک برگه 100 عددی بوسیله شخصی از باجه تمبر فروشی از یکی از دفاتر پستی واشنگتن به قیمت اصلی آن یعنی 24 دلار خریداری شد.

پس از 10 روز، این شخص برگه کامل 100 تایی را به یک تمبر فروش در فیلادلفیا به قیمت 15000 دلار فروخت. تمبر فروش مذکور نیز آنرا به قیمت 20.000 دلار به یک کلکسیونر فروخت. این کلکسیونر تمبرها را از صفحه جدا و هر قطعه آنرا به قیمت 250 دلار فروخت. لذا قیمت این تمبر به تدریج رو به افزایش گذاشت و در حال حاضر به قیمت هر قطعه 150.000 تا 200.000 دلار معامله می شود. بلوک 4 تایی آن آخرین بار به قیمت 500.000 دلار در سال 1980 معامله شد. ملاحظه می کنید که یک تمبر 24 سنتی که برگ کامل آن 24 دلار قیمت داشت و به 15000 دلار فروخته شد، در حال حاضر قیمتی معادل حداقل 2 میلیون دلار پیدا کرده است.

عطش کلکسیونرها برای داشتن یک سری از این تمبر باعث شده که اکثر بلوکهای آن قطعه قطعه شده و به بهای گزافی به خریداران فروخته شود. گفته می شود اکنون تنها 7 بلوک کامل از این تمبر وجود دارد.
در بین تمبرهای ایرانی نیز تمبرهای اشتباه چاپ زیادی در سالهای گذشته دیده شده که در جای خود گرانقیمت و جالب توجه هستند. آخرین تمبری که چاپ وارو در آن گزارش شده، تمبر 60 ریال (تصویر گل مروارید) مربوط به سری گل (سری پستی 1371 تا 1374) می باشد. همچنین از تمبر روز جهانی استاندارد (19 آذر 1370) - شماره کاتالوگ فرحبخش:2504 - که آرم موسسه استاندارد را بر خود دارد؛ نمونه بدون آرم استاندارد هم دیده شده که ارور بسیار جالب و گرانبهایی است.

در سالهای آخر دهه 60 و اوایل دهه هفتاد شمسی، چاپ تعدادی از تمبرهای ایران در چاپخانه بانک مرکزی انجام شد که از پر اشتباه ترین ارورها یا چاپهای دپلاسه تاریخ تمبر ایران می باشند. بیشتر تمبرهای چاپ بانک مرکزی با ارور چاپ (عدم چاپ یک یا چند رنگ)، عدم پرفراژ (دندانه گذاری) یا دپلاسه شدن یک یا چند رنگ همراه هستند.

در تمبر یادبود اولین سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) که در 14 خرداد 1369 در بانک مرکزی چاپ شده - شماره کاتالوگ فرحبخش:2415- بیش از 17 نوع اشتباه چاپ، دپلاسه شدن و عدم دندانه در یکی از جهات تمبر گزارش شده است.