دیورتیکولیت و دیورتیکولوز چیست؟
دیورتیکولوز و دیورتیکولیت بیماری هایی هستند که در روده بزرگ رخ می دهند و هر دو تحت عنوان بیماری دیورتیکولی شناخته می شوند که دارای ویژگی مشترک دیورتیکول هستند. دیورتیکول کیسه ها یا برآمدگی هایی هستند که دردیواره روده بزرگ ایجاد می شوند.
دیورتیکول در ناحیه ای ایجاد می شود که ضعیف ترین باشد بنابراین مسبب آن افزایش فشار در داخل روده بزرگ است که باعث ایجاد برآمدگی ها در مناطق ضعیف شده روده بزرگ می شود.
دیورتیکول ها اندازه های متفاوتی دارند که می توانند به اندازه نخود یا حتی بزرگ تر از آن باشند. اگر چه می توانند در هر قسمت از پوشش داخلی روده بزرگ تشکیل شوند اما بیشتر در سمت چپ و پایین روده دیده می شوند در واقع در بخش Sشکل روده بزرگ به نام روده بزرگ سیگموئید وجود دارد.
تفاوت بین دیورتیکولوز و دیورتیکولیت چیست؟
دیورتیکولوز برآمدگی ها یا کیسه های کوچک ( دیورتیکول ) در روده بزرگ می باشند که معمولا علائمی ایجاد نمی کنند و یا نیاز به درمان ندارند با این حال دیورتیکولوز می تواند منجر به دیورتیکولیت شود.
دیورتیکولیت نیز التهاب ( تورم ) و عفونت در یک یا چند دیورتیکول است که ممکن است احساس درد، حالت تهوع و تب را به همراه داشته باشد. این یک وضعیت بسیار جدی و خطرناک تر است.
دیورتیکولوز چقدر شایع است؟
دیورتیکولوز در جمعیت های غربی بسیار شایع است و در 10 درصد افراد بالای 40 سال و در 50 درصد افراد بالای 60 سال رخ می دهد. رشد ابتلا به دیورتیکول با افزایش سن بالا می رود و تقریبا همه افراد بالای 80 سال را درگیر خواهد کرد.
چه کسانی بیشتر به دیورتیکولوز و دیورتیکولیت مبتلا می شوند؟
- افراد بالای 40 سال سن
- آقایان
- افرادی که اضافه وزن دارند
- افرادی که رژیم کم فیبر دارند و از میوه، سبزیجات، لوبیا و حبوبات و غلات یا مغزها استفاده نمی کنند
- افرادی که رژیم حاوی چربی حیوانی و گوشت قرمز دارند
- افرادی که ورزش نمی کنند
- افرادی که از دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن ( ادویل – موترین ) و ناپروکسن استفاده می کنند.
- افرادی که از استروئیدها یا مواد افیونی استفاده می کنند
- افرادی که سیگار می کشند
چه عواملی باعث ایجاد دیورتیکولوز و دیورتیکولیت می شود؟
دانشمندان هنوز از علت ایجاد دیورتیکولوز و دیورتیکولیت مطلع نیستند اما تصور می کنند که علت دیورتیکولوز نخوردن فیبر کافی باشد که باعث تجمع مواد زائد ( یبوست ) در روده بزرگ می شود. یبوست فشار زیادی را به دیواره های روده بزرگ وارد می کند. این افزایش فشار باعث می شود برآمدگی و کیسه های کوچک ( دیورتیکول ) در مناطق ضعیف روده بزرگ تشکیل شود، همچنین اظهار می کنند علت ایجاد دیورتیکولیت عفونت های ناشی از باکتری های موجود در مدفوع است که درون دیورتیکول رانده می شوند. نظریه دیگر این است که دیواره های دیورتیکول به دلیل فشار زیاد بر دیواره های روده بزرگ از بین می روند.
علائم دیورتیکولوز و دیورتیکولیت
علائم دیورتیکولوز چیست ؟
معمولا دیورتیکولوز دردسری ایجاد نمی کند اما با این حال برخی افراد علائم گفته شده در ادامه ی این بخش از سلامت پلاس وی را گزارش کرده اند:
- حساسیت نسبت به منطقه آسیب دیده
- گرفتگی شکمی خفیف
- تورم یا نفخ شکم
- یبوست
به خاطر داشته باشید که داشتن یک یا چند مورد از این علائم به معنای ابتلا به دیورتیکولوز نیست. این علائم شایع سایر اختلالات گوارشی مانند سندروم روده تحریک پذیر، بیماری سلیاک، بیماری التهابی روده، آپاندیسیت، سنگ صفراو زخم معده است.
علائم دیورتیکولیت چیست ؟
- درد ، حساسیت در سمت چپ و پایین شکم ، دردی که ممکن است به صورت خفیف شروع شود و طی چند روز افزایش یابد یا به طور ناگهانی بروز کند ( درد شایع ترین علامت است)
- تب
- حالت تهوع و استفراغ
- لرز
- گرفتگی عضلات پایین شکم
- یبوست یا اسهال ( کم تر شایع است )
- خون ریزی مقعدی
تشخیص دیورتیکولیت
دیورتیکولیت معمولا طی یک حمله حاد تشخیص داده می شود. از آن جایی که درد شکم می تواند مسبب بسیاری از مشکلات شود پزشک باید سایر علائم را نیز بررسی کند. او ابتدا با معاینه بدنی شروع می کند که شامل بررسی حساسیت شکم می شود. زنان معمولا برای بررسی ، معاینه لگن را نیز انجام می دهند.
پس از آن پزشک مراحل ذیل را انجام می دهد :
- آزمایش خون وادرار برای بررسی علائم عفونت
- آزمایش بارداری برای زنان در سنین باروری به منظور رد بارداری به عنوان یکی از دلایل درد شکم
- آزمایش آنزیم کبدی برای رد علل درد شکمی مرتبط با کبد
- آزمایش مدفوع برای رد عفونت در افرادی که اسهال دارند
- سی تی اسکن که می تواند کیسه های ملتهب یا آلوده را شناسایی کرده و تشخیص دیورتیکولیت را تایید کند. سی تی اسکن همچنین می تواند شدت دیورتیکولیت را تشخیص و درمان آن را توصیه کند.
درمان دیورتیکولیت
درمان به شدت علائم و نشانه های فرد بستگی دارد.
دیورتیکول بدون عارضه
اگر خفیف باشد ممکن است در خانه درمان شود و پزشک احتمالا موارد ذیل را توصیه خواهد کرد:
- آنتی بیوتیک برای درمان عفونت ، اگر چه در دستورالعمل های جدید آمده است که در موارد بسیار خفیف ممکن است نیازی به آن ها نباشد.
- در طی بهبودی روده، به مدت چند روز باید رژیم غذایی مایعات را پیروی کرد و پس از بهبود علائم می توان به تدریج غذای جامد را به رژیم غذایی افزود.
- این روش درمانی در اکثر افراد مبتلا به دیورتیکول بدون عارضه موفقیت آمیز است.
دیورتیکولیت پیچیده
اگر حمله شدید یا سایر مشکلات سلامتی دارید احتمالا نیاز باشد در بیمارستان بستری شوید. درمان به طور کلی شامل موارد ذیل است :
آنتی بیوتیک های داخل وریدی
قراردادن لوله ای برای تخلیه آبسه شکم در صورتی که تشکیل شده باشد
عمل جراحی
برای درمان دیورتیکولیت زمانی به جراحی نیاز است که:
- عارضه ای چون آبسه روده ، فیستول یا انسداد یا سوراخ شن دیواره روده رخ دهد
- چندین دوره دیورتیکولیت بدون عارضه داشته باشید
- سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشید
در واقع دو نوع عمل جراحی وجود دارد:
برداشت اولیه روده:
جراح قسمت های بیمار روده را برداشته و سپس بخش های سالم (آناستوموز) را دوباره پیوند می دهد. این امر به فرد این امکان را می دهد که حرکات طبیعی روده را داشته باشد. بسته به میزان التهاب ممکن است یک عمل جراحی یا یک روش کم تهاجمی (لاپاراسکوپی) داشته باشید.
برداشتن روده با کولوستومی:
اگر شدت التهاب به حدی باشد که امکان پیوند مجدد روده بزرگ و راست روده وجود نداشته باشد جراح عمل کولوستومی را انجام می دهد. یک دهانه (استوما) در دیواره شکم به قسمت سالم روده بزرگ متصل است. مواد زائد از دهانه داخل کیسه عبور می کنند. هنگامی که التهاب کاهش یافت ممکن است کولوستومی معکوس شود و روده مجدد پیوند زده شود .
پیشگیری و مراقبت ها
پزشک ممکن است 6 هفته پس از بهبودی دیورتیکولیت، کولونوسکوپی را توصیه کند زیرا به نظر می رسد ارتباط مستقیمی بین بیماری دیورتیکولار و سرطان روده بزرگ یا مقعد وجود دارد. انجام کولونوسکوپی که در طی حمله خطرناک لازم می باشد، می تواند سرطان روده بزرگ را به عنوان علت علائم رد کند.
پس از درمان موفقیت آمیز، پزشک ممکن است جراحی را برای پیشگیری از بروز موارد بعدی دیورتیکولیت توصیه کند. تصمیم گیری در این باره اختیاری بوده و غالبا بر اساس تعداد دفعات حمله و این که آیا عوارضی رخ داده است یا خیر، انجام می شود.
چگونه می توان از دیورتیکولوز پیشگیری کرد؟
حرکات منظم مدفوع و دوری از یبوست و زور زدن برای پیشگیری از بیماری دیورتیکولار و کاهش عوارض آن مهم است.
بدین منظور:
- غذاهای حاوی فیبر بیشتری بخورید زیرا فیبر آب بیشتری را به مدفوع می کشد و باعث بزرگتر شدن، نرم تر شدن و دفع راحت آن خواهد شد .
- آب زیادی بنوشید زیرا خوردن فیبر بیشتر آب بیشتری را جذب می کند بنابراین برای اینکه دفع راحت تر داشته باشید باید مقدار زیادی آب بنوشید. بسیاری از ارائه دهندگان خدمات بهداشتی توصیه می کنند نیمی از وزن خود را آب بنوشید.
- روزانه ورزش کنید زیرا حرکت بدنی به عبور غذا از سیستم روده کمک می کند. اگر می توانید روزانه 30 دقیقه پیاده روی کنید.
چه غذاهایی سرشار از فیبر هستند؟
برخی از غذاهای حاوی فیبر بالا عبارتند از:
- غذاهای سبوس دار مانند:نان، ماکارونی، بیسکویت ترد، جو، برنج قهوه ای و بلغور جو دو سر
- توت و میوه های دیگر
- سبزیجاتی مانند:کلم بروکلی، کلم، اسفناج، هویج، مارچوبه و کدو سبز و لوبیا
- محصولات حاوی سبوس تهیه شده از برنج، ذرت، گندم، جو دو سر، جو چاو دار و ارزن
*علاوه بر پیشگیری از یبوست، رژیم غذایی با فیبر بالا به کاهش فشار خون نیز کمک می کند. کلسترول خون را کاهش می دهد، قند خون را بهبود می بخشد و خطر ابتلا به برخی اختلالات روده مانند سرطان روده بزرگ را کاهش خواهد داد.
