رازیانه | معرفی و آشنایی با گیاه “رازیانه”

رازیانه ، گیاهی است گلدار، معطر ، علفی و دوساله که ارتفاعی بین 1.5 تا 2.5 متر دارد و گستردگی آن بین 10 تا 50 سانتیمتر است .

این گیاه دارای سرعت رشد سریعی میباشد.

ساقه آن دارای شیارهای هم دریف و موازی می باشد برگهای آن نازک و نخی، مانند شود است .(برگهای این گیاه معطر میباشند .)

گلهای رازیانه زرد، کوچک وبصورت خوشه در انتهای ساقه ظاهر می شود .

گل ها درون گل آذین چتر مرکب قرار دارند. جام گل دارای 5 گلبرگ زردرنگ میباشد.

گلهای گیاه رازیانه همزمان نر و ماده میباشند و پروانه ها، حشرات و زنبورها از شهد آن تغذیه میکنند.

فصل گلدهی از مرداد تا مهر میباشد .

میوه شیزوکارپ تخم مرغی ودارای رگه های برجسته طولی می باشد.

میوه و برگ گیاه رازیانه در غذا ها به عنوان ادویه استفاده میشود. Foeniculum vulgare (رازیانه )،گیاهی است معطر و دارویی از خانواده Apiaceae ( چتریان ) که بومی سواحل دریای مدیترانه میباشد .

 

این گیاه بیشتر بر روی شیب های صخره ای و کوهستانهای خشک ، آهکی، آفتابگیر، قابل نفوذ و فاقد رطوبت زیاد می روید.

سرزمین اصلی این گیاه در نواحی دریای مدیترانه و در بسیاری از کشورهای گرمسیر اروپایی است. اغلب بصورت وحشی در اروپای غربی و مرکزی,. چین, ژاپن, اتیوپی, آفریقای جنوبی, آمریکای شمالی و جنوبی و نیوزیلند دیده می شود. رازیانه در زمینهای بایر, تاکستانها و در کنار جاده ها و مسیرهای راه آهن در آب و هوای گرمتر رشد می کند. در ایران بیشتر در نواحی شمالی و مناطق مختلف البرز در ارتفاعات 700-750 متری پراکندگی دارد

یک واریته از رازیانه را انتخاب کنید. برای رشد رازیانه، می توان از پیاز رازیانه، ساقه برگی یا بذر رازیانه استفاده کرد.

رازیانه فلورسنسی :که برای استفاده از پیاز آن کشت می شود و می توان آن را به صورت خام، پخته و یا کبابی مصرف کرد. همچنین می توان از ساقه هایی که از پیاز رازیانه جوانه می زنند، نیز استفاده کرد. این ساقه ها شبیه کرفس هستند.

رازیانه علفی:این رازیانه پیاز تولید نمی کند. این رازیانه برای مصرف برگ های آن کشت می شود. رازیانه علفی همچنین تولید دانه می کند که طعم و مزه ای شبیه به شیرین بیان دارد و به عنوان چاشنی هم استفاده می شود.

کاشت هر دو نوع رازیانه شبیه یکدیگر است. بعد از آخرین سرمای بهاری، دانه باید مستقیما در زمین کاشته شود. بذرهای رازیانه را در یک خاک حاصلخیز با زهکشی خوب بکارید. در صورت لزوم قبل از کاشت خاک را نرم کنید.

دانه های رازیانه را با فاصله 13 سانتی متر و با عمق 3 میلیمتر بکارید. می توانید چند دانه را باهم در یک گودال قرار داد و بعد از جوانه زنی، آن ها را تنک کنید. رازیانه را دور از شوید و گشنیز بکارید. زیرا باعث کاهش تولید دانه در رازیانه و تغییر در طعم رازیانه می شود.

شما می توانید رازیانه را در خانه، در گلدان هم بکارید. برای کاشت رازیانه در گلدان، باید آن را 4 هفته قبل از سرمای بهاری کاشت. بعد از این که ارتفاع رازیانه به 7 یا 12 سانتی متر رسید شما می توانید آن را به زمین منتقل کنید و یا می توانید آن را در گلدان نگه دارید. رازیانه یک گیاه ریشه دار است و وقتی به این ارتفاع رسید باید در یک گلدان 30 سانتی متری قرار بگیرد. برای زهکشی مناسب، مقداری شن به خاک گلدان اضافه کنید. برای تولید پیازهای بزرگتر، بهتر است در یک گلدان 30 سانتی متری فقط یک دانه رازیانه کاشته شود. اگر بیش از یک رازیانه در یک گلدان کاشته شود، پیاز کوچکتر تولید می شود ولی در تولید برگ ها و دانه ها مشکلی پیش نمیاید.

رازیانه گیاهی است مدیترانه ای ، هوای گرم برای رشد ونمو آن مطلوب می باشد بطور کلی کشت این گیاه درمناطق باهوای گرم ( که تابستان طولانی وزمستان سرد زیاد نداشته باشند ) موفقیت آمیز است . جوانه زنی بزودی در دمای 6 تا8 درجه سانتی گراد انجام می گیرد ولی درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی 65 تا 16 درجه سانتی گراد می باشد PH خاک برای رازیانه بین 8/4 تا8 مناسب است. خاکهای لوم رسی با مواد وعناصرغذایی وترکیبات هوموسی کافی خاکهای مناسبی برای رویش این گیاه می باشند کشت باید درزمینهای باآب کافی باشد. دمای مطلوب درطول رویش ودرطی زمان تشکیل میوه 20تا22 درجه سانتی گراد است.در زمستانهای طولانی و بسیار سرد ریشه گیاه دچار سرمازدگی می شوند . آبیاری درزمان مناسب تاثیر مثبتی برکمیت و کیفیت مواد موثر رازیانه دارد.بهترین زمان برای ابتکار ابتدای رویش گیاه ، مرحله تشکیل ساقه و همچنین مرحله نمو گلها می باشد.

رازیانه دوره رویش نسبتاً بلندی دارد. لذا کاشت این گیاه باید اوایل سال ( اواخر زمستان ، اوایل بهار ) انجام پذیرد. بذوری که درپاییز کاشته شده اند (دربهار سال بعد دردرجه حرارت 6 تا 8 درجه سانتی گراد درشرایط مناسب ازنظر رطوبت خاک و... ) رویش می نمایند. بذور درردیفهایی به فاصله 36 تا 48 سانتی متر کشت می شوند چانچه فاصله ردیفها کمتراز اندازه ذکر شده باشد نقش موثری درکاهش عملکرد دارد. عمق بذر رازیانه درموقع کاشت 2تا 3 سانتی متر باید باشد تعداد بذردردرهرمتر طول ردیف 60تا80 عدد ومقدار بذر برای هرهکتارزمین 8 تا10 کیلوگرم مناسب است.

هوای گرم برای رشد و نمو این گیاه مطلوب می باشد و رشد این گیاه در مناطقی که دارای تابستان طولانی و زمستان سرد نباشد موفقیت آمیز است. جوانه زنی بذور در دمای 6-8 درجه سانتی گراد انجام می گیرد. ولی درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی بین 15 تا 16 درجه و دمای مطلوب در طول رویش و طی زمان تشکیل میوه 20-22 درجه می باشد که اپتیمم آن 25 درجه معرفی شده است. طبق گزارشات موجود پائین ترین و بالاترین درجه حرارت قابل تحمل برای رازیانه به ترتیب 7 و 27.5 درجه سانتی گراد بیان گردیده است و بالاترین درجه حرارت قطع کنندگی جوانه زنی 27.2-29.4 درجه سانتی گراد است . در زمستانهای بسیار سخت و طولانی ریشه ی گیاه دچار سرمازدگی و خشک شدگی می گردد.

رازیانه گیاهی است که روی صخره های دریایی ، راه های ساحلی و زمینهای شخم نزده می روید و بهترین خاک برای زراعت این گیاه خاکهای لومی-رسی با مواد و عناصر غذایی و ترکیبات هوموسی کافی می باشد. خاکهای سبک و عاری از مواد آلی تأثیر منفی در عملکرد دارد.

خاک رازیانه باید دارای عمق کافی 25-30 سانتی متر و دامنه ی عمق این گیاه از نظر PH در محدوده ی 4.8-8 می باشد.(1)

مزارع کشت رازیانه باید آفتابگیر باشد زیرا کمبود نور رشد رویشی و رشد زایشی گیاه را به تأخیر می اندازد.

رازیانه در طول دوره رویش به مواد غذایی نسبتاً زیادی احتیاج دارد. کودهای دامی کاملاً نپوسیده نیز تأثیر نامناسبی بر رشد ریشه دارد از این رو باید در افزودن این کودها در زراعت رازیانه دقت نمود.

کود ازته یکی از کودهای مورد نیاز گیاه می باشد زیرا به مقدار زیاد سبب تحریک رشد رویشی و رشد زایشی شده و رشد زایشی را مختل می کند و سبب کاهش شدید عملکرد می شود. ضمناً افزایش کود ازته در خاک علاوه بر کاهش عملکرد سبب کاهش مقاومت گیاه در مقابل سرمای زمستانه نیز می شود. کاهش ازت نیز باعث زرد شدن رنگ برگها و توقف رشد برگ و کاهش رشد بوته می شود. طبق گزارشات موجود اضافه کردن 50-90 کیلو گرم ازت در فصل بهار به صورت سرک در خاکهای تهی پیشنهاد می شود. ضمناً اضافه نمودن 20-30 کیلوگرم در هکتار در پاییز سال اول رویش تأثیر عمده ای در افزایش عملکرد در سال دوم خواهد داشت و چنانچه رویش گیاه در سال دوم به کلی انجام گیرد در بهار سال دوم 20-40 کیلوگرم در هکتار به خاک اضافه می شود. طبق تحقیقات دیگری که بر روی این گیاه انجام شده بیان گردید که در دومین سال کشت ، اضافه نمودن 50-150 کیلوگرم در هکتار ازت باعث افزایش عملکرد شده است.همچنین افزودن 200 کیلوگرم در هکتار ازت پس از سبز شدن سبب افزایش محصول بذر به مقدار به مقدار 51.69 درصد و افزایش اسانس به مقدار 33.5 درصد می گردد. درحالیکه این مقدار ازت سبب کاهش کیفیت اسانس میوه شده و مقدار آنتول اسانس را کاهش می دهد.

فسفر نیز از عناصر مهم و ضروری گیاه بوده و باعث می شود دانه بندی و رشد دانه بهتر شده همچنین باعث زودرسی گیاه می شود. فسفر را در پاییز به زمین اضافه می کنند. درصورتیکه در طول رویش گیاه میزان فسفر کم باشد برگها به رنگ سبز تیره درآمده ، رشد گیاه کم شده و نبات به ارتفاع کامل نمی رسد و مقدار عملکرد نیز کم می شود. میزان فسفر مورد نیاز گیاه بین 80-120 کیلوگرم در هکتار تجویز می گردد. طبق تحقیقات انجام شده استعمال فسفر و ازت به تنهایی و همچنین ترکیب N+P به طور نیمه کامل در یک زمان میزان آنتول را در اسانس رازیانه افزایش داده در صورتیکه استعمال کودهای N وP به طور کامل باعث افزایش فنچون در اسانس رازیانه گردید.

پتاس نیز یکی از عناصر مورد نیاز گیاه می باشد که باعث افزایش مقاومت گیاه در مقابل بیماریهای قارچی و عوامل نامساعد جوی می شود. کمبود این عنصر سبب می شود که رنگ برگها زرد مایل به سبز شده و حاشیه برگها خشک و سیاهرنگ (ابتدا قهوه ای سپس سیاه) می شود و برگها شروع به ریزش می نمایند. پس بهترین مقدار پتاس با توجه به آزمایش خاک بین 40 تا 60 کیلوگرم در هکتار می باشد که قبل از کشت در زمان شخم پاییز همواره با فسفر به زمین داده می شود.

میوه های رازبانه به طور همزمان نمی رسند پس ازرسیدن ازگیاه جدا و به اطراف پراکنده می شوند. ازاینرو قبل ازریزش باید محصول رابرداشت نمود .چون رازیانه ساقه بلند دارد معمولا برداشت محصول آن کم وبیش مشکل است بااستفاده ازماشین برداشت غلات می توان دانه های رازیانه رانیز برداشت کرد . زمان مناسب برای برداشت محصول درسال اول رویش اوایل مهر می باشد درحالیکه درسال دوم وسوم این زمان به اوایل شهریور تغییر می یابد .محصول رامی توان دردومرحله برداشت کرد . درمرحله اول شاخه ها وسر شاخه های حامل چتر ( به طول 30 تا 50 سانتی متر) رابرداشت می کنند وبه مدت 7 تا 14 روز روی زمین باقی می گذارند .(این مدت به آب و هوای منطقه بستگی دارد ). درمرحله دوم این اندامها رابا کمباین برداشت وبذور را ازسایر قسمتها جدا می نمایند .برداشت گیاهان در دو مرحله بستگی به اوضاع اقلیمی محل کشت گیاه دارد. درصورت نامساعد بودن هوا، رطوبت بالا برداشت دردو مرحله توصیه نمی شود زیرا ممکن است طی مدتی که اندامها روی زمین قرار دارند مورد حمله قارچها، باکتریها وسایر عوامل مخرب قرارگیرند واثرات نامطلوبی برکمیت وکیفیت مواد موثر آن بگذارند. ازاینرو بهتراست برداشت محصول دریک مرحله انجام شود دراینصورت شاخه ها و سرشاخه های حامل چتر برداشت می شوند . رطوبت بیش ازحد مجاز دربذر رازیانه مناسب نیست وبرکیفیت رویشی و همچنین مواد موثر آنها تاثیر منفی دارد ازاینرو پس از برداشت آنها راباید خشک کرد عمل خشک کردن بذر رامی توان درسایه یا با استفاده از خشک کن های الکتریکی انجام داد. عملکرد رازیانه متفاوت است و بستگی شرایط اقلیمی محل رویش دارد.بطور کلی عملکرد درسال اول 4/0تا 6/0 تن درهکتار درسال دوم 1تا 2 تن درهکتار دارد سال سوم رویش 6/0 تا 5/1 تن درهکتار می رسد .

گیاه رازیانه طبع گرم و خشکی دارد. در طب سنتی ایران، از آن به گیاه ضدبلغم و صفرا یاد می شود. چون گیاه بسیار گرمی است. اگر بخواهید از خاصیت مسهل بودن آن بهره مند شوید، باید آن را با ماده ای مصرف کنید که حرارت گیاه را کم کند و بهترین گزینه همراهی آن با سکنجبین و عسل است.

به طور کلی تمام قسمت های گیاه رازیانه خاصیت درمانی دارد، اما بیشترین قسمت مورد استفاده آن بذر رازیانه است که حاوی روغن اسانس فرار است و مهمترین ترکیب شیمیایی آن آنتول است که بیشترین خواص این گیاه مربوط به این ترکیب است. از طرفی دیگر مزه شیرین رازیانه مربوط به وجود آنتول و استراگول در آن می باشد.

گیاه رازیانه برای کلیه خواص فراوانی دارد و همراه با کاکل ذرت باعث دفع سنگ های کلیوی می شود. اگر فردی که مبتلا به سنگ کلیه (کوچکتر از 5 میلی متر) است، روزی 4 تا 5 مرتبه بذر رازیانه و کاکل ذرت را بجوشاند و میل کند، سنگ ها دفع خواهد شد. ریشه این گیاه نیز باعث برطرف شدن مشکلات کلیوی می شود. علاوه بر این دارای خواص گوارشی فراوانی نیز هست.

گیاه رازیانه ضداسپاسم و ضد نفخ است؛ ورم های روده و معده را از بین می برد؛ به درمان سندرم روده تحریک پذیر کمک می کند و باعث کاهش میزان اشتها می شود. همچنین سکسکه و سوءهاضمه را برطرف می کند.

جویدن مقدار کمی تخم رازیانه نفس شما را بعد از خوردن غذا خوشبو و تازه خواهد کرد و مخصوصا باعث از بین رفتن بوی بد دهان بعد از خوردن یک وعده غذایی با بوی زیاد خواهد شد.

رازیانه به دلیل داشتن خواص ضد میکروبی با میکروبهایی که باعث بوی بد دهان و نفس بدبو می شوند، مقابله می کند. خواص ضد باکتریایی و ضد التهابی گیاه رازیانه نیز باعث بهبود زخمها و آفت های لثه می گردد. علاوه بر جویدن تخم رازیانه، شما می توانید برای کاهش بوی بد دهان، دمنوش ولرم رازیانه را در دهان خود گردانده و غرغره کنید.

گیاه رازیانه بطور اساسی در بهبود مشکلات گوارشی نظیر سوء هاضمه، نفخ، نفخ شکم، یبوست، کولیک یا دل پیچه، گاز روده ، سوزش معده و حتی سندرم روده تحریک پذیر سودمند می باشد.

این گیاه باعث تحریک هضم شده و به دلیل اثر بادشکنی که دارد دستگاه گوارش را التیام بخشیده و از تشکیل باد و گاز جلوگیری می کند. به علاوه، می تواند به ساخت مجدد سیستم گوارشی بعد از پرتو درمانی یا شیمی درمانی کمک کند.

جویدن یک قاشق چایخوری تخم رازیانه بعد از وعده های غذایی به هضم غذاها و بهبود معده درد و نفخ کمک می کند. زمانی که از سوء هاضمه رنج می برید، می توانید دمنوش رازیانه بنوشید یا نصف قاشق چایخوری پودر تخم رازیانه را همراه با آب و دو بار در روز مصرف کنید.

تخم رازیانه دارای خاصیت زیاد کننده قاعدگیست که باعث تنظیم خونریزی قاعدگی می شود. این گیاه همچنین حاوی فیتواستروژن هایی ست که به مشکلاتی نظیر سندرم پیش از قاعدگی، اختلالات یائسگی و بزرگ شدن سینه کمک می کند.

تحقیقی که توسط محققان ایرانی در دانشگاه علوم پزشکی بابل در سال 2012 انجام گرفته نیز نشان می دهد که گیاه رازیانه می تواند به کاهش علائم قاعدگی دردناک کمک کند.

جدای از منافعی که بر قاعدگی دارد، گیاه رازیانه بطور سنتی به عنوان ماده ای شیر افزا برای افزایش تولید شیر در مادران شیرده استفاده می شده است. این گیاه همچنین به عنوان داروی گیاهی تقویت کننده میل جنسی در مردان و زنان عمل می کند.

 

محققان در انستیتو تحقیقاتی و دارویی دهلی نو دریافته اند که گیاه رازیانه می تواند به کاهش فشار چشم کمک کرده و باعث گشاد شدن رگهای خونی می گردد. بنابراین، به پیشگیری یا درمان آب سیاه، نوعی بیماری مربوط به بینایی، کمک می کند. با این وجود، تحقیقات و ارزیابی های بیشتری برای اثبات این موضوع مورد نیاز می باشد.

به علاوه، تحقیقی که توسط محققان هندی در دانشکده بیوتکنولوژی دانشگاه شیواجی انجام شده است، نشان می دهد که تخم رازیانه حاوی ترکیبی به نام ترانس آنتول است که می تواند از آسیب شبکیه چشم و از بین رفتن بینایی در بیماران دیابتی جلوگیری کند.

گیاه رازیانه برای پوست ما هم خواص بیشماری دارد. مثلا برای ورم پلک و چین و چروک پوست مفید است که البته باید به صورت پماد مصرف شود. بدین صورت که باید بذر رازیانه را جوشانده و یا پودر کرد و سپس آن را داخل Cold Cream ریخت و به صورت کرم به پوست مالید. کُلدکرم یک کرم پایه است که می توانید آن را از داروخانه ها تهیه کنید.

رازیانه به شکل ضماد برای از بین بردن موهای زائد بسیار مناسب است. برای این کار، بذر رازیانه را پودر کنید و سپس آن را با یک نوع روغن (مثل روغن زیتون یا روغن بادام) مخلوط کنید و به صورت ماسک روی صورت خود بگذارید. این ماسک باعث روشن شدن و شفاف شدن پوست می شود.

مصرف بیش از حد گیاه رازیانه ، احتمال آلرژی های پوستی را افزایش می دهد. علاوه بر این، افرادی که ناراحتی های تنفسی دارند نیز باید مراقب باشند؛ زیرا ممکن است با تنفس و یا مصرف گیاه دچار حمله های آسم شوند.

از دیگر تاثیرات جانبی رازیانه، احتمال کاهش نیروی جنسی در آقایان و لاغری در خانم هاست. علاوه بر این مصرف زیاد از حد آن باعث قطع و یا کاهش شیر در زنان شیرده می شود. افراد سردمزاج نیز با خوردن این گیاه ممکن است دچار سردرد شوند.