راه های تشخیص، علائم و درمان فتق شکم

فتق به طور کلی برجستگی و جابه جایی ارگان های بدن است و اگرچه مختص مردان نیست ولی نوع شکمی آن بین مردها شیوع بیشتری دارد.دیواره شکم که خود لایه ای محافظ در برابر روده و بافت داخلی است خاصیت نگه دارندگی خود را در برابر فشار احشاء از دست می دهد و روده های دستگاه گوارش از قسمت ضعیف تر به زیر چربی ها و عضلات پشت پوست راه می یابد. ممکن است با احساس درد و تیر کشیدن های گهگاه نیز همراه باشد. برآمدگی فتق، انواع مختلفی را شامل می شود:از فتق مغبنی که گسترده ترین نوع فتق در بین مردان است و اغلب به سبب برداشتن اجسام سنگین یا فشار زیاد حین اجابت مزاج بروز می کند، تا فتق رانی که کوچک تر بوده، اغلب بین زنان شیوع دارد؛ و حتی فتق نافی که از هنگام تولد در ناحیه ناف نوزادان یا اطراف آن وجود دارد؛ کوچک و بزرگ یا زن و مرد ممکن است به آن مبتلا شوند.

- فتق کشاله ران (مغبنی ):اینگونه فتق باعث برجسته شدن در قسمت کشاله ران و درون کیسه بیضه خواهد شد و این نوع از فتق در آقایان بیشتر از زنان دیده میشود .

- فتق رانی :بیرون زدن قسمت بالای ران که در خانمها بیشتر از آقایان دیده می شود.

- فتق ناف :ایجاد برجستگی اطراف ناف را گویند و بخاطر اینکه عضلات اطراف ناف نمی تواند کاملاً آن ناحیه را بپوشانند ایجاد میگردد .

-فتق برشی :زمانیکه در محل عمل جراحی روی جدار شکم برشی ایجاد میشود و بعلت جدا شدن عضلات از همدیگر در محل عمل جراحی پیشین ممکن است بیرون زدگی بوجود بیاید.

 

به طور طبیعی دیواره شکم دارای مناطقی است که احتمال ضعیف شدن آنها می رود . فتق ممکن است بر اثر وارد شدن فشار زیاد به این قسمتهای دیواره شکم ، افزایش سن ، جراحت ، یک برش یا زخم کهنه یا یک ضعف مادر زادی بروز کند . هر کس در هر سنی ممکن است به فتق دچار شود . بیشتر موارد فتق در کودکان مادرزادی است . در بزرگسالان ، یک ضعف طبیعی یا فشارناشی از بلند کردن جسم سنگین ، سرفه مداوم ، مشکل در اجابت مزاج یا دفع ادرار باعث میشود دیواره شکم ضعیف شده یا گسسته شود.

*جاهایی که معمولا در آن فتق ایجاد میشود عبارتند از:کشاله ران ، ناف و یا محلی که قبلا در آن جراحی انجام شده است .

*تشخیص فتق معمولا ساده است :شما ممکن است یک برآمدکی زیر پوست را احساس کنید. یا ممکن است هنگام بلند کردن اشیاء سنگین ، سرفه کردن ، زور زدن هنگام دفع ادرار یا اجابت مزاج و یا موقع نشستن یا ایستادن طولانی مدت درد احساس کنید.

* درد ممکن است شدید باشد یا درد خفیفی که در طول روز شدت پیدا کند.

* دردهای شدید و ممتد ، قرمزی ، فشار ، علامتهایی هستند که نشان می دهند فتق ممکن است گیر کرده یا روبه گانگرن شده باشد . در صورت مشاهده این علایم باید هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید .

اگر دارای هر یک از موارد زیر هستید،شانس فتق بیشتر است:

فیبروز سیستیک

بیضۀ پایین نیامده

وزن زیاد

یبوست مزمن،فشار حین اجابت مزاج

پروستات بزرگ،فشار حین ادرار کردن

 

علایم فتق شامل:

درد، تورم و برجستگی، احساس ناراحتی از وجودفتق و عارضه دار شدن آنها، درد پایدار همراه با تب و حالت تهوع نشانه عارضه دار شدن این بیماری است که باید به اورژانس مراجعه کرد. افزایش درد با فعالیت و کاهش درد و تورم با استراحت هم نشانه فتق است. البته در بیماری از موارد اولیه فتق هم ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد اما در مراحل پیشرفته خود کیسه فتق و محتویات آن، دردناک، حساس به لمس می شوند و حتی ممکن است دردهای راجعه ایجاد کنند.

فتق واژن در زنان

به پاره شدن دیواره ی مهبل در اثر عوامل مختلف و فشار وارد کردن آن به اندام مجاور اصطلاحاً فتق دیواره ی مهبل گفته می شود. این عارضه با توجه به محل پارگی مهبل و اندام مجاور آن به 3 نوع مجزا تقسیم بندی میشود که عبارتند از:

فتق واژنی سیستوسل

فتق واژنی رکتوسل

فتق واژنی آنتروسل

فتق واژینال زمانی اتفاق می افتد که ساختارهای تحمل کننده یا سازنده که باعث حفظ واژن می شوند ضعیف یا خراب می شوند که عت آن می تواند زایمان طبیعی و یائسگی باشد و علائم کلی آن ،فشار داخل واژن یا لگن با مقاربت دردناک (dyspareunia) ،توده ای درناحیه مهبل (واژن) ،کاهش درد یا فشار در زمان خم شدن ، عفونت مجاری ادراری است.

 

بروز فتق در دوران بارداری همیشه نگران کننده نیست مگر اینکه دردناک باشد. با این حال اگر درمان نشود، در نهایت بسیار جدی شده و تهدیدکننده ی حیات فرد خواهد بود.

اگر می دانید که فتق دارید و در حال اقدام به بارداری هستید یا هم اکنون باردار هستید، بسیار مهم است که به پزشک خود این موضوع را اطلاع داده تا درمان های لازم صورت گیرد. از آن جایی که در دوران بارداری عضلات تمایل به کشش، نازکی و ضعیف شدن دارند، زنان باردار بیشتر در معرض بروز فتق هستند. جراحی تنها راه درمان مؤثر فتق محسوب می شود،با این حال انجام جراحی در بارداری توصیه نمی شود، مگر اینکه سبب بروز خطراتی برای شما و یا جنین تان شود. در غیر این صورت باید جراحی به پس از زایمان و بهبودی کامل که 3 تا 6 ماه طول می کشد به تأخیر بیفتد. در مواردی که نیاز به انجام جراحی در دوران بارداری باشد پیشنهاد می شود این جراحی در سه ماهه ی دوم بارداری انجام شود.

امکان پیشگیری بسیار کم است، اما خبر خوب این است که بارداری به طور معمول سبب بزرگ تر شدن فتق نمی شود. با این حال حمایت فیزیکی محل فتق در زمان عطسه، سرفه و خنده می تواند از شدت ناراحتی جلوگیری کند. برای فراهم کردن این حمایت به راحتی می توانید دست خود بر روی محل فتق در زمان هایی که ذکر شد بگذارید. هم چنین در برخی موارد نیاز است از فعالیت های فیزیکی شدید اجتناب کنید.

فتق اینگوینال یا فتق کشاله ران یکی از فتق های شایع در کودکان ونوزادان است که شیوع آن بین 1 تا 5 درصد گزارش شده است در این بیماری نسبت ابتلا پسران به دختر 3 به 1 بوده و در 60 درصد مواردسمت راست، 30 درصدسمت چپ و 10 در صد نیز به صورت دو طرفه بروز می کند. فتق کشاله ران بیرون زدگی احشا داخل شکم از طریق رینگ داخلی به بیرون از حفره شکم است که در پسر بچه ها این بیرون زدگی تا کیسه بیضه می تواند امتداد داشته و سبب آسیب به احشا داخل شکم و عناصر ساقه بیضه و حتی خود بیضه هم شود. گاهی این بیرون زدگی باعث لاغر شدن آن سمت از بیضه شده و عملکرد بیضه را از بین می برد. اگر روده ها در ساک فتق گیر کنند ممکن است سبب گانگرن و سیاه شدن روده و حتی مرگ کودک به دلیل عفونت شدید کیسه بیضه و حفره شکم شود. تورم ناحیه کشاله ران به دنبال گریه کردن، زور زدن و برداشتن جسم سنگین است و در این راستا هر عامل که باعث افزایش فشار داخل شکم شود می تواند باعث بیرون زدگی غیر طبیعی احشا داخل شکمی به بیرون از آن شده و نهایتا برجستگی در ناحیه کشاله ران ایجاد کند که با چشم قابل رویت است.

فتق ناف نیز یکی از فتق های شایع در نوزادان است که برخلاف فتق کشاله ران به علت بی خطر بودن نیاز به اقدام اورژانس ندارد. بعد ازتشخیص این بیماری در نوزادان تا 4 سالگی منتظر می مانیم و در صورت عدم بسته شدن نقص جدار شکم در ناف عمل جراحی انجام می شود .علائمی که والدین در فرزندانشان در بروز این بیماری می بینند تورم ناف موقع گریه کردن و زور زدن است که به دلیل عدم گیر افتادن احشا و بی خطر بودن آن اقدام عاجل جراحی توصیه نمی شود. بستن با سکه و فشار آوردن روی ناف تاثیری در بهبودی این فتق ندارد و به دلیل عوارضی که برای بیمار به وجود می آورد توصیه نمی شود.

 

برای درمان فتق راه های مختلفی وجود دارد، اما بهترین راه این است که درمان بدون جراحی را انتخاب کنیم. دو روش رایج تر از این قبیل هستند:

تغییر در رژیم غذایی می تواند تا حدی این مشکل را درمان کند. رژیم غذایی سبکی را انتخاب کنید، وزنتان را کنترل کنید و بعد از غذا زیاد خم و راست نشوید.

همچنین از خوردن غذاهایی که رفلکس معده را شدت می بخشند، مانند غذاهای تند و حاوی گوجه فرنگی، خودداری کنید. برای جلوگیری از رفلکس معده وزنتان را کم کرده و سیگار را ترک کنید. اگر این تغییرات حالتتان را بهتر نکرد می توانید از درمان های دیگر و یا عمل جراحی استفاده کنید.

امروزه با کمک عمل جراحی می توان فتق را خارج کرد. اگرچه عمل جراحی به نوع فتق و ناحیه آن بستگی دارد، اما دو نوع عمل وجود دارد:

جراحی باز

عمل لاپاروسکوپی (جراحی سوراخ کلید)

جراحی باز به دوره استراحت بیشتری نیاز دارد و شاید مجبور شوید تا 6-9 هفته پس از عمل همچنان استراحت کنید. اما عمل لاپاروسکوپی طول درمان و استراحت کوتاه تری دارد. اما امکان بازگشت فتق در عمل لاپاروسکوپی بیشتر است.

 

شایعترین عارضه جراحی فتق درد ناحیه می باشد که گاهی تا یک سال باقی می ماندو آزار دهنده است. که مصرف مسکن ها و پوشیدن شورت های محکم که بیضه هارا بالا ببرد می تواند کمک کننده باشد.خونریزی و بزرگ شدن منطقه از عوارض دیررس جراحی ممکن است باشد که عموما کار خاصی احتیاج ندارد و با درمان علامتی(کمپرس آب گرم و مصرف مسکن ) بهتر می شود نکته اینجاست که فعالیت های سنگین را بیمار نباید بلافاصله بعد از جراحی شروع کند و احتمال عود فتق را زیاد می کند.

عفونت های زخم هم مانند هر زخم دیگر ممکن است اتفاق بیافتد . اصولا بعد از عمل جراحی فتق نباید تا 48 ساعت به زخم آب بخورد ولی بعد از آن بیمار می تواند حمام برود.

از عوارض دیگر جراحی فتق سوزش و خارش ناحیه می باشد که نکته مهمی نیست. در جراحی فتق ها دو طرفه در مواردی که تکنیک غلط باشد عقیمی نیز دیده می شود که بسیار نادر است.

در کل ورزیده بودن عضلات شکم از عود فتق ها جلوگیری می کند . اصولا فتق های کشاله ران در افرادی که عضلات شکمی شلی دارند بیشتر دیده می شود.

سوالات شایعی که در میان مردم رواج دارد به شرح زیر است :

بله- فتق ها ممکن است بعد از جراحی دوباره عود کنند که بستگی به تکنیک عمل جراحی دارد.ما گاهی در جراحی فتق از مش یا یک توری مصنوعی استفاده می کنیم تا مانند یک پشتیبان از فتق جلوگیری کند که گاهی باز هم عود می کند.

خیر- در موارد فتق های کشاله ران برای مدت محدودی که بیمار جهت جراحی وقت ندارد اشکالی ندارد ولی باعث درمان آن نمی باشدو استفاده دراز مدت از فتق بند ها باعث چسبندگی لایه های فتق و مشکلتر کردن جراحی می شود.

از کی راه بروم ؟

روز بعد از عمل می توانید کم کم بشینید و سپس با کمک همراه اطراف تخت راه بروید .بهتر است طی هفتۀ اول از راه رفتن غیر ضروری خودداری کنید.

 

تا عصر روز عمل چیزی خورده نمی شود تا دستگاه گوارش فرصت لازم برای رسیدن به شرایط قبل از عمل را پیدا کند. سپس مایعات غذاهای سبک مثل سوپ مصرف میشود.پس از ترخیص لازم است از غذاهایی که باعث جلوگیری از یبوست میشوند استفاده کرد. این غذاها شامل سالاد و سبزیجات و میوه جات( نه آبمیوه) است که همراه با غذای معمول استفاده میشوند.

بیشتر بیماران قادر هستند درعرض یک الی دو روز پس از عمل مرخص شده ، به خانه روند.

بیماران قادرند فعالیتهای خود را در عرض یک هفته پس از عمل جراحی، از سر گیرند ولی از انجام کارهای سنگین حداقل تا دو ماه باید پرهیز کرد در غیر این صورت خطر عود فتق وجود دارد.

 

در صورتیکه محل زخم مشکلی نداشته باشد پس از دو تا سه روز میتوان استحمام کرد.

با نظر پزشک پس از هفت تا ده روز.

شیرین بیان:این گیاه درمان دیواره معده و مری بر اثر فتق را تسریع می کند. یک قاشق مرباخوری پودر شیرین بیان حل شده در نصف پیمانه شیر را هفته ای یک بار مصرف کنید.

ریشه زنجبیل:یک پیمانه چای ریشه زنجبیل را ناشتا میل کنید تا درد تسکین پیدا کند. اما توجه داشته باشید مصرف زیاد این چای می تواند ناراحتی معده ایجاد کند.

بابونه:به طور منظم چای بابونه مصرف کنید.