همه چیز درباره ضدعفونی کردن خاک و روش های انجام آن
بارها و بارها پیش آمده است که از خاکی چند بار در مخلوط گلدان و در باغ استفاده کرده باشید. اما از آن جا که خاک ها ممکن است ناقل بیماری ، اسپورهای قارچی، آفت ها و بذرهای علف هرز باشند، لذا قبل از استفاده باید ضدعفونی شوند تا بستری رو به رشد عالی، تمیز و بدون آلودگی برای گیاهان شما فراهم کنند.برای آگاهی از جزئیات و روش این کار با ما در این بخش از پلاس وی همراه شوید.
ضدعفونی و استریلیزه کردن خاک چیست؟
فرآیند استریل کردن خاک مدتی است که در گلخانه های تجاری و توسط تولید کنندگان محصولات کشاورزی انجام می شود، بدان دلیل در گلخانه ها انجام می شود تا دیگر اجباری برای تعویض و پرکردن مجدد خاک گلدان نباشد.
کشاورزان نیز مزارع خود را هنگام داشتن مشکلات آفت یا بیماری در محصولات گران قیمت، استریل می کنند . استریل کردن نسبت به از بین بردن کل محصولات و درمان مشکلات خاک روشی ارزان تر است.
استریل کردن خاک هنگام استفاده، نقش مهمی برای جوانه زنی بذر، تکثیر قلمه های ساقه یا شاخه و پیوند گیاهان جوان دارد. این شرایط خاک را به اسپورهای قارچی یا سایر ارگانیسم های مضر حساس تر می کند. استریل کردن خاک تنها در هنگام رشد گیاهان بالغ، بحرانیت کم تری دارد، اما وقتی به صورت دوره ای انجام شود مفید خواهد بود.
برخی افراد بر این باورند که استریل کردن، ارزش زمانی پرداخت هزینه برای مزایای اندک را ندارد. برخی نگران هستند تا این امر بر جنبه های مفید خاک تاثیر منفی بگذارد و باکتری ها و میکروارگانیسم های خوب را از بین ببرد.
برخی دیگر نیز بر این باورند که برای رشد خوب گیاه بسیار مهم است، به خصوص هنگام باغبانی در ظروف یا بسترهای بزرگ با مخلوط خاک گلدان. واقعیت این است که بسته به روش استریل سازی خاک، جوانب مثبت و منفی وجود دارد. هنگامی که مراحل با دقت دنبال شوند می توانند جوانب منفی را به حداقل برسانند.
روش های ضدعفونی و استریل کردن خاک
دو روش اصلی برای استریل کردن خاک باغ و گلدان وجود دارد :
- روش های شیمیایی
- روش های حرارتی
روش های شیمیایی:
این عمل در مقیاس های بزرگتر و معمولا توسط عملیات تجاری به دلیل هزینه و خطرات ناشی از این روند، مورد استفاده قرار می گیرد.
در روند صعودی استریلیزه درمانی شیمیایی؛ حتی در زمان استریل کردن مقادیر زیادی مواد معدنی خاک یا خاک گلدان، استفاده از آن آسان بوده و سریعا انجام می شود.
هرچند اشکالات اساسی زیر نیز وجود دارد و تا حدودی بدان دلیل است که این روش مورد پسند مالکان خانه واقع نمی شود:
- روش های شیمیایی برای شخصی که این عمل را انجام می دهد و افرادی که نزدیک او قراردارند، جوانب سلامتی و ایمنی ندارند.
- مواد شیمیایی مدرن، دامنه بسیار باریکی دارند که اثرات آن دیده می شود. در اکثر موارد یک ماده شیمیایی تنها باعث از بین رفتن یکی از بیماری های سبک خاک یا آفات می شود.
- پس از اجرای این روش و قبل از استفاده مجدد خاک، یک دوره قرنطینه وجود دارد. این امر ضروری است تا مواد شیمیایی داخل خاک کاملا تخریب شوند یا از بستر خاک بیرون آیند.
- در صورت عدم استفاده صحیح، باقیمانده مواد ممکن است در خاک مانده و بطور بالقوه از طریق ریشه ها به گیاهان منتقل و در بافت های گیاهی متمرکز شوند.
- استفاده طولانی مدت از مواد شیمیایی می تواند مقاومت یک بیماری یا آفات حشرات را نسبت به یک درمان معین افزایش دهد، در واقع آن را با گذشت زمان کم اثر تر و یا حتی کاملا بی اثر کند.
روش های حرارتی:
با توجه به بسیاری از جوانب منفی درمان شیمیایی ذکر شده ، عملیات حرارتی توسط باغداران خانگی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.
درمان حرارتی دمای خاک را از طریق بخار، حرارت مستقیم یا حرارت خشک تا آستانه ای افزایش می دهد که ارگانیسم های مضر، اسپورهای قارچی ، بذر علف های هرز و غیره قادر به زنده ماندن نباشند و در اصطلاح بمیرند. درمان حرارتی اغلب استریلیزاسیون نامیده می شود اما یک اشتباه است، زیرا خاک در دماهای داده شده کاملا استریل نمی شود.
بسته به دمای داخلی داده شده علف های هرز و آفات کشته می شوند.
اکثر دستورالعمل ها حداقل 30 دقیقه در دمای معین را توصیه می کنند تا ارگانیسم های خاصی در خاک مرطوب یا گلدان را از بین ببرند.
- با دمای 48 درجه سانتی گراد و به مدت 30 دقیقه قارچ های آبکی (اومایسیت )ها ازبین می روند.
- با دمای 60 درجه سانتی گراد و به مدت 30 دقیقه بیشتر قارچ های بیماری زا گیاهی ، باکتری ها و ویروس ها، کرم ها، حلزون های بی صدف و هزارپا ها از بین می روند.
- با دمای 71 درجه سانتی گراد و به مدت 30 دقیقه باکتری های بیماری زا گیاهی و حشرات خاک از بین می روند.
- با دمای 80 درجه سانتی گراد و به مدت 30 دقیقه بذر علف های هرز از بین می روند.
- با دمای 100 درجه سانتی گراد و به مدت 30 دقیقه گیاهان مقاوم در برابر حرارت و بذر علف های هرز از بین می روند.
تحقیقات نشان داده است که حتی استریل کردن خاک نیز باعث کاهش چشمگیر تعداد باکتری های مفید خاک می شود، اما آن ها را بطور کامل از بین نمی برد. پس از استریل کردن، گونه های خاصی چون سودوموناس و باسیلوس به سرعت خاک را جمع کرده و جمعیت خود را طی مدت زمانی به سطح بالایی می رسانند. این نوسازی سریع بر کاهش اولیه جمعیت ها از طریق استریل سازی غلبه می کند.
اگر دمای داخلی بستر خیلی زیاد شود درمان حرارتی می تواند حتی مضر باشد زیرا به دلیل گرم شدن بیش از حد نمک های محلول ، سمیت منگنز و ترکیبات آلی سمی احتمال فیتوتوکسیدیتی را افزایش خواهد داد. مخلوط های خاک در ماده آلی که به راحتی تجزیه می شوند (کمپوست ، برگ و کود) در دمای زیاد در معرض آسیب قرار می گیرند.
لوازم مورد نیاز ضدعفونی و استریلیزاسیون خانگی خاک:
بسته به روشی که انتخاب کرده اید لیست مواد مورد نیاز متفاوت خواهد بود.
- قابلمه های پخت و پز یا سایر ظروف ضد حرارت
- دماسنجی که قادر به خواندن دمای بالاتر از 100 درجه سانتی گراد باشد. دماسنج های ترموکوپلی از آن جا که می توانند در خاک قرار بگیرند و تمیز کردن آن ها ساده است مناسب هستند.
- کیسه پلاستیکی برای بسته بندی یا فویل آلومینیومی
- کیسه های زیپ دار
4 روش حرارتی برای استریل کردن خاک در خانه:
انتخاب روش حرارتی برای استریل کردن خاک به میزان بستر خاک و سرعت روند آن بستگی دارد . چنانچه در این قسمت از پلاس وی توضیح خواهیم داد 4 روش معمول ضدعفونی کردن حرارتی خاک عبارتند از:
1- آب جوش/ بخار:
بخار یک راه عالی برای استریل کردن خاک است . این کار را می توان بدون اجاق گاز یا با استفاده از آن انجام داد . در صورت استفاده از اجاق گاز رعایت نکات ایمنی الزامیست.
روش اجاق گاز:
- روی اجاق گاز را با چند ظرف پر از آب پر کنید و قفسه ای را روی آن قرار دهید.
- ظروف ضدگرمایی را برروی قفسه روی آب ها قرار دهید . ظروف نباید ظرفیتی بیش از 10 سانتی متر عمق برای خاک داشته باشند.
- هر ظرف را به خوبی با فویلی بپوشانید.
- دربی که دارای چند سوراخ است را بر روی ظروف آب داغ قراردهید و اجازه دهید فشار بخار خارج شود.
- منابع خاکی را روی ظروف قرار دهید تا بخار به آن برخورد کند.
- هنگامی که بخار خارج شد، فشاری را به خاک ها وارد کنید و به مدت 30 دقیقه صبر کنید.
- خاک استریل شده را با فویل آلومینیومی بپوشانید تا زمان استفاده از آن فرا برسد.
روش ظروف بدون فشار
- ظرفی با 2-4 سانت آب را روی اجاق گاز قراردهید و قفسه ای را برروی آن ها قرار دهید.
- ظروف ضدگرمایی با عمق 10 سانتی متر خاک را برروی قفسه قرار دهید.
- هر ظرف را توسط فویلی بپوشانید.
- درپوشی را برروی ظروف بخار قرار دهید تا از خروج بخار جلوگیری شود.
- وقتی آب به جوش آمد صبرکنید تا به مدت 30 دقیقه به آرامی جوش بخورد.
- سپس از روی منابع گرما ظروف را برداشته و صبر کنید تا درجه حرارت کمی کاهش یابد.
- ظروف خاک را با کاغذ آلومینومی بپوشانید و تا قبل از استفاده به همین حال قرار دهید.
2-فر خانگی:
ظروفی با دسته های کوچک و متوسط، برای پردازش و استریل کردن خاک در فر مناسب است و خطر کمتری نسبت به آبجوش، بخار و مایکروویو خواهد داشت. توجه کنید که هنگام استریل کردن بوی نامطبوعی در آشپزخانه پخش خواهد شد.بهتر است برای تهویه بهتر پنجره ها را باز کنید.
تقریبا 13 سانتی متر خاک را به ظرف ضد حرارتی اضافه کنید.
خاک را با مقداری آب مرطوب کنید اما توجه کنید که بیش از حد خیس نکنید زیرا افزایش آب روند پردازش را به میزان قابل توجهی، کند می کند. آب برای ایجاد بخار هنگام خروج از فر الزامیست.
درب ظروف را با فویل آلومینیومی بپوشانید و در فری با دمای 100 درجه سانتی گراد قرار دهید.
دمای داخلی خاک را با دماسنج خود چک کنید هنگامی که دما به 80 درجه سانتی گراد رسید بدون باز کردن درب فر اجازه دهید به مدت 30 دقیقه خاک به اصطلاح پخت کند.
سپس فر را خاموش کرده و اجازه دهید تا خاک در دمای محیط خنک شود.
3-مایکروویو:
چنانچه مقدار خاک کم تری دارید روش مایکروویو برای استریل کردن گزینه ای عالی است. قبل از قرار دادن خاک در مایکروویو توجه داشته باشید که فلزی در خاک موجود نباشد.
حدود یک کیلوگرم از خاکی مرطوب را درون کیسه زیپ کیپ قرار دهید . خاک نباید گلی باشد بلکه کمی مرطوب باشد.
درب پلاستیک را باز بگذارید و آن را در مرکز مایکروویو قرار دهید.
مایکروویو را در دمای بالایی قرار دهید تا دمای وسط خاک به 80-100 درجه سانتی گراد برسد. مدت زمان رسیدن به این دما به قدرت مایکروویو بستگی خواهد داشت.
سپس با دقت کیسه را ازمایکروویو خارج کنید و درب آن را ببندید و در محیطی خنک قرار دهید تا دمای آن خود به خود کاهش یابد.
4- انرژی طبیعی خورشید:
استفاده از گرمای طبیعی خورشید روشی متداول برای استریل کردن مقادیر زیادی خاک به خصوص باغ ها یا مزارع می باشد . اصل اساسی این روش آن است که خاک با لایه های پلاستیکی پوشانده شده و برای جذب اشعه خورشید دمای آن افزایش یابد تا عوامل بیماری زا، بذر علف های هرز و آفات از بین بروند . استریل خاک از طریق خورشید می تواند به چند طریق انجام شود که هر یک نتایجی را حاصل می کنند.
برای به دام انداختن انرژی خورشید، باغ ها یا مزارع وسیع با پلاستیک پوشیده می شوند.
مقادیر زیادی از خاک گلدان را بدون آب روی لایه زیرین و رویین پلاستیک پخش کنید تا انرژی خورشید به دام افتد.
مقادیر کم تر از خاک های معدنی یا گلدان را در کیسه های پلاستیکی بریزید و جلوی آفتاب قراردهید.
انتخاب کیسه پلاستیک مناسب برای استفاده:
نوع و ضخامت کیسه پلاستیکی مورد استفاده برای استریل کردن مزایا و معایبی دارد. پلاستیک های شفاف انتخاب بهتری نسبت به کیسه های سیاه هستند. پلاستیک سیاه به جای اینکه نور خورشید را به دام اندازد مقداری از انرژی خورشید را خنثی می کن . پلاستیک های نازک تر(یک میلی متر) امکان گرمایش بهتر را فراهم می کنند اما بیشتر در معرض پارگی براثر باد یا حیوانات قرار دارند.
پلاستیک هایی با ضخامت متوسط (یک و نیم تا دو میلی متر ) در شرایطی که وزش باد باشد بهتر عمل می کنند . پلاستیک های ضخیم (چهار میلی متر و بیشتر ) در مناطق کوچک کارایی دارند.
نحوه ضدعفونی کردن خورشیدی خاک :
صرف نظراز این که چه روشی از حرارت خورشیدی و چه نوع پلاستیکی را انتخاب می کنید باید از مراحل اساسی زیر پیروی کنید:
کار با خاک معدنی و یا خاک گلدان مهم است، زیرا آمادگی اولیه برای افزایش راندمان روش های حرارتی مهم خواهد بود . ابتدا با شکستن کلوخ ها و جابجایی گیاهان اولیه شروع کنید.
اگر با خاک گلدان کار می کنید، پلاستیکی را روی زمین پهن کرده و خاک آن را بطور مساوی روی پلاستیک پخش نمائید، بطوری که 15 سانت از لبه پلاستیک فراتر روید.
بستر خاک را آبیاری کنید تا کمی آبیاری شوند . خاک باغ باید تا عمق 40 سانتی متری آبیاری شود.
پس از آن خاک را با یک پلاستیک شفاف بپوشانید و برای ثابت نگه داشتن کیسه می توانید وسط و طرفین آن آجرهایی قرار دهید . چنان چه با کیسه های پلاستیکی کار می کنید آن را با خاک پر کرده و درب آن را محکم ببندید و سپس در یک مکان روبروی آفتاب قرار دهید.
استفاده از این روش به مدت چهار الی شش هفته در گرم ترین فصل سال برای استریل کافیست . مناطقی که دارای آب و هوای خنک ، بادی یا ابری هستند ممکن است از 8-10 هفته متغیر باشند.
اعتقاد براین است که بسیاری از ارگانیسم های مفید خاک قادر به زنده ماندن در این روش هستند . تصور می شود کرم های خاکی در اعماق خاک به سمت مناطق خنک تر حرکت می کنند . این امر منجر به یک خاک استریل می شود که به سرعت با هر دو ارگانیسم مفید خاک و کرم های خاکی مفید ترکیب می شود.
نتیجه گیری:
- استریل کردن خاک ارگانیسم های مضر مانند بذر علف های هرز و عوامل بیماری زا را از خاک معدنی و خاک گلدان از بین می برد.
- در شرایطی که خاک به طور مکرر برای رشد و جوانه زدن گیاه لازم باشد سودمند خواهد بود.
- فراهم کردن این شرایط بستری تمیز را برای رشد و قلمه و تکثیر گیاهان تازه فراهم می کند.
