بیماری پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده و درمان آن
پانکراتیت همان التهاب لوزالمعده است. این امر به دلیل متزلزل شدن جریان آنزیم های گوارشی و حمله این آنزیم ها به لوزالمعده رخ می دهد و در نتیجه فرد در ناحیه شکم خود احساس درد و ناراحتی خواهد کرد.
پانکراتیت طولانی مدت می تواند عملکرد لوزالمعده را مختل کرده و منجر به کاهش توانایی آن در تولید مقادیر طبیعی آنزیم ها و هورمون های هضم شود. این امر در نهایت منجر به سوء جذب مواد مغذی و ابتلا به بیماری هایی نظیر دیابت می شود.
آمار نشان می دهد که سالانه حدود 275 هزار نفر به این بیماری مبتلا می شوند. در این قسمت از سلامت پلاس وی به ارائه توضیحاتی در رابطه با این بیماری و روش های درمان آن خواهیم پرداخت.
پانکراس یا همان التهاب لوزالمعده چیست؟
لوزالمعده یک غده صاف و عمیق در شکم است. این ارگان یک ارگان حیاتی است و وظیفه آن تولید آنزیم ها و هورمون های مختلفی است که در عملکرد دستگاه گوارش نقش دارند . آنزیم های گوارشی به داخل اثنی عشر منتقل می شوند، جایی که پروتئین ها و چربی ها به منظور جذب مورد هدف قرار می گیرند.
سلول های تخصصی در لوزالمعده برای تنظیم سطح قند خون، هورمون های متضاد متقابل یعنی انسولین و گلوکاگون را به درون جریان خون ترشح می کنند و زمانی که سطح قند خون بالا باشد ، انسولین ، گلوکز اضافی را از جریان خون جذب می کند در حالی که گلوکاگون، گلوکز ذخیره شده را طبق نیاز بدن آزاد می کند.
انواع پانکراتیت
پانکراتیت ممکن است به صورت حاد و مزمن ظاهر شود.
پانکراتیت حاد شرایطی است که در آن التهاب برای مدت کوتاهی ادامه می یابد (بیشتر موارد پانکراتیت حاد، طی یک هفته بهبود مییابند و بیمار میتواند پس از 5 الی 10 روز بستری، به خانه بازگردد )، در حالی که پانکراتیت مزمن سال ها پس از بروز التهاب، مشخص می شود.
پانکراتیت حاد
پانکراتیت حاد یک التهاب ناگهانی لوزالمعده است که با ناراحتی خفیف تا متوسط همراه است . در صورت به عمل آمدن درمان مناسب اکثر بیماران می توانند به طور کامل بهبود یابند اما در موارد شدید پانکراتیت حاد می تواند منجر به عفونت ، خونریزی در غده ، تشکیل کیست و آسیب شدید بافت شود . این وضعیت با آسیب سایر ارگان های حیاتی از جمله ریه ها، کلیه ها و قلب همراه است.
علل پانکراتیت حاد
سنگ کیسه صفرا :شایع ترین علت پانکراتیت حاد سنگ کیسه صفرا است . سنگ کیسه صفرا می تواند مسیر آنزیم ها و هورمون های هضم را مسدود کرده و این انسداد می تواند به التهاب لوزالمعده منجر شود.
افزایش سطح تری گلیسیرید : افزایش سطح تری گلیسیرید می تواند باعث ایجاد صدمات ناشی از رادیکال های آزاد به سلول های لوزالمعده شود.
پانکراتیت خود ایمنی :نوعی پانکراتیت نادر است که در اثر حمله سیستم ایمنی به پانکراس ایجاد می شود.
آسیب دیدگی :آسیب دیدگی مستقیم شکم می تواند باعث التهاب در لوزالمعده شود.
فیبروز کیستیک : فیبروز کیستیک یک بیماری ژنتیکی مزمن است که با تولید غیر طبیعی غلیظ و چسبنده مخاط ایجاد میشود که باعث عبور مجاری ریه ها و دستگاه های گوارشی می شود.
برخی از دارو های حاوی استروژن :کورتیکواستروئید ها و آنتی بیوتیک های خاص نقش مهمی در تحریک پانکراس دارند ، چه به عنوان یک اثر سمی مستقیم و چه به عنوان یک اثر جانبی.
عفونت ویروسی :اوریون در بزرگسالی یک دلیل نادر و احتمالی برای پانکراتیت است.
علائم پانکراتیت حاد
- حالت تهوع
- استفراغ
- تورم شکم که بعد از صرف غذا شدید تر نیز میشود.
- درد در قسمت فوقانی شکم
- تب
- نبض سریع
پانکراتیت مزمن
پانکراتیت مزمن با بروز التهابات لوزالمعده در دفعات بالا و درد خفیف تا متوسط یا شدید در ناحیه شکم همراه است. پانکراتیت مزمن، سیستم هضم فرد را مختل کرده و بر جذب مواد مغذی در روده کوچک تاثیر می گذارد . در صورت پیروی از یک رژیم غذایی سالم افراد به دلیل ناتوانی سیستم گوارشی در جذب مواد مغذی ، اغلب دچار کاهش وزن خواهند شد.
پانکراتیت حاد مکرر می تواند به پانکراتیت مزمن منجر شود و پانکراتیت مزمن می تواند منجر به بروز زخم در لوزالمعده و تضعیف عملکرد آن شوند.
علائم پانکراتیت مزمن
- درد مکرر و مداوم شکم که ممکن است شدید باشد
- کاهش وزن ناشی از عدم جذب مواد مغذی مورد نیاز بدن
- مدفوع چرب ، بوی بد دهان
- دیابت ، به دلیل تضعیف عملکرد سلول های تولید کننده انسولین در پانکراس
علل پانکراتیت مزمن
در اکثر موارد، مصرف الکل علت اصلی بروز پانکراتیت مزمن است.
- هیپرتری گلیسیرید :افزایش سطح تری گلیسیرید
- مجرای لوزالمعده باریک : انسداد مجرای لوزالمعده توسط سنگ های صفراوی یا لوزالمعده، مانع عبور آنزیم های هضم یا هورمون ها می شود.
- فیبروز کیستیک که با تولید غیر طبیعی غلیظ و چسبنده مخاط ، در عبور روان مایعات در ریه ها و دستکاه گوارش تداخل ایجاد می کند.
- عوامل ارثی :وجود سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری پانکراتیت خانوادگی
- هایپر کلسمی، از طریق تجمع پروتئین های ترشحی میتواند باعث آسیب به لوزالمعده شود.
- پانکراتیت همراه با چندین بیماری خود ایمنی، از جمله بیماری التهابی روده، آرتریت روماتوئید، سیروز صفراوی اولیه، سندروم سوژرن، فیبروز رتروپری تونا، سارکوئیدوز و کولانژیت اسکلروز شناسایی می شود.
- بروز مکرر پانکراتیت حاد می تواند باعث بروز پانکراتیت مزمن شود.
درد بیمار پانکراتیت در کدام قسمت از بدن احساس می شود؟
- پانکراتیت حاد و مزمن هر دو با درد در ناحیه فوقانی شکم ، معمولا در زیر دنده ها مشخص می شوند.
- درد ناحیه فوقانی چپ شکم ، یک علامت شایع صرف نظر از شکل تشخیصی پانکراس است. مدت زمان درد از چند دقیقه تا چند ساعت به طول خواهد انجامید.
- درد خفیف که بعد از خوردن و یا نوشیدن، شدید تر میشود.
- درد که ممکن است هنگام خوابیدن روی کمر تشدید شود و ممکن است در هنگام خم شدن به حالت ایستاده ، کاهش یابد.
- درد مداوم و شدید که تا چند روز ادامه پیدا می کند.
- دردی که به سمت ناحیه کمر منتقل می شود.
شدت درد با علت بروز پانکراتیت همراه است. درد ناگهانی که به قسمت پشت ادامه پیدا خواهد کرد ، علائم پانکراتیت ناشی از سنگ کیسه صفرا است ، در حالی که درد موضعی جزئی نشان دهنده پانکراتیت ناشی از مصرف الکل است.
تشخیص پانکراتیت
ترکیبی از آزمایش خون و آزمایشات تصویر برداری تجویز خواهد شد . برای ارزیابی دلایل احتمالی معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی لازم است.
معیار های تشخیصی پانکراتیت به شرح زیر است :
- بیمار دارای درد شدید اپی گاستریک یا درد در ربع فوقانی چپ خواهد بود که بعد از خوردن یا نوشیدن غذاهای چرب تشدید خواهد شد.
- سطح لیپاز یا آمیلاز سه برابر بیشتر از مقدارطبیعی یک تشخیص قطعی برای لوزالمعده است.
- مقادیر بیشتر از 4 برابر نسبت لیپاز به آمیلاز، ناشی از مصرف الکل خواهد بود.
علاوه بر آزمایش خون ، متخصصان مراقبت های بهداشتی ممکن است یک یا چند مورد از آزمایش های تصویر برداری زیر را برای تشخیص بیماری تجویز کنند:
- سونوگرافی شکمی
- سونوگرافی آندوسکوپی
- اسکن توموگرافی کامپیوتری یا همان سی تی اسکن
- آندوسکوپی (ERCP)، با استفاده از یک آندوسکوپ برای کمک به اشعه ایکس مجاری صفرا و لوزالمعده کولانژیوپانکراتوگرافی
- رزونانس مغناطیسی
- تست عملکرد لوزالمعده، آزمایشی که در برخی مراکز انجام می شود . در این آزمایش پاسخ هورمون ترشح (ترشح شده توسط روده کوچک) در برابر لوزالمعده فرد اندازه گیری می شود.
آزمایش خون فرد مبتلا به پانکراتیت، باید سطح بالایی از مواردی که در ادامه ی بخش سلامت پلاس وی خواهیم گفت را نشان دهد :
- آنزیم های هضم کننده (آمیلاز و لیپاز) تقریبا سه برابر مقدار طبیعی هستند.
- مقادیر بالای قند خون
- مقادیر بالای چربی خون
درمان پانکراتیت
بسته به نوع بیماری پانکراتیت ، پزشک ممکن است برای انجام مراحل و اقدامات زیر شما را به پزشک متخصص گوارش و یا جراح ارجاع دهد :
- برای بهبود پانکراتیت، ممکن است فرد در بیمارستان بستری شده و مورد درمان قرار بگیرد.
- در صورتی که علت اصلی لوزالمعده ، سنگ کیسه صفرا یا وجود انسداد در مجاری صفرا با لوزالمعده باشد، مراجعه به جراح ضروری است.
- داروها و آنتی بیوتیک ها به صورت خوراکی یا داخل وریدی تجویز می شوند.
- پیروی از رژیم غذایی کم چرب و مایعات زیاد در تعداد وعده های غذایی بالا تر و حجم کم تر.
- اگر پزشک تشخیص دهد که این بیماری ناشی از یک دارو خاص است، احتمالا این دارو با یک داروی جایگزین کم خطرتر جایگرین خواهد شد.
- روش های درمانی جایگزین مانند یوگا ، ورزش و طب سوزنی برای تسکین درد پیشنهاد خواهند شد.
ملاحظات رژیم غذایی برای بیماران مبتلا به پانکراتیت
درمان لوزالمعده ممکن است نیازمند ناشتا بودن بیمار و استفاده از تغذیه داخل وریدی صورت گیرد . پس از مهار التهاب ، رژیم غذایی کم چربی و مایعات زیاد برای سرعت بخشیدن به بهبود تجویز خواهد شد.
داروهای خانگی برای تسکین درد پانکراتیت
پانکراتیت نیازمند مراقبت های فوری پزشکی است . درمان معمولا متشکل از مایعات داخل وریدی ، آنتی بیوتیک ها و دارو های ضد درد است اما با این وجود می توانید با استفاده از برخی درمان های خانگی به تسکین درد این بیماری کمک کنید . در ادامه در بخش سلامت پلاس وی در احترام به درخواست برخی از شما کاربران به ارائه چندین روش خانگی به منظور تسکین درد پانکراتیت خواهیم پرداخت.
1. کیسه آب گرم
استفاده از کیسه آب گرم یک داروی سریع و موثر برای بهبود درد ناحیه فوقانی شکم ناشی از بیماری پانکراتیت است . استفاده از کیسه آب گرم همچنین به کاهش التهابات این ناحیه نیز کمک خواهد کرد.
کافیست کیسه آب گرم را به مدت 5 الی 10 دقیقه بر روی ناحیه دردناک قرار دهید. بودن زیر دوش حمام نیز به تسکین این درد کمک خواهد کرد.
نکته: در استفاده از کیسه آب گرم مراقب باشید تا پوستتان دچار سوختگی نشود.
2. سرکه سیب
سرکه سیب دارای خواص ضد التهابی بوده و به کاهش درد شکم ناشی از بیماری پانکراتیت کمک می کند . این ماده همچنین به کاهش غلظت اسید کیسه صفرا کمک خواهد کرد.
1 قاشق غذاخوری سرکه سیب را در 1 فنجان آب گرم مخلوط کنید و مقداری عسل و یا آبلیمو به آن اضافه کنید و این محلول را دو بار در روز میل کنید.
3. اسیدهای چرب امگا3
این اسید هایی که برای بدن انسان ضروری اند، دارای خواص ضد التهابی بوده و به کاهش درد و التهاب ناشی از این بیماری کمک می کنند . مطالعات نشان می دهند که مصرف مواد غذایی حاوی اسید های چرب امگا 3 به بهبود این بیماری کمک می کند. مواد غذایی مانند سویا ، تخم کتان ، گردو ، کانولا، اسفناج، میگو، ماهی قزل آلا، دارای مقادیر بالای اسید های چرب امگا 3 هستند.
4. چای زنجبیل
زنجبیل به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی و آنتی اکسیدانی به کاهش التهاب بیماری پانکراتیت کمک می کند . به منظور تهیه این چای کافیست مقداری زنجبیل را شسته و پوست بگیرید و سپس آن را درون 1 فنجان اب گرم ریخته و پس از گذشت 10 دقیقه آب را از صافی رد کرده و بنوشید.
5. طب سوزنی
طب سوزنی روشی ایمن و موثر برای رفع ناراحتی و درد است و از هزاران سال پیش به منظور درمان بسیاری از بیماری های جسمی و روانی مورد استفاده قرار می گرفته است . آزمایشات انجام شده ، حاکی از آن بوده که این روش نقش به سزایی در کاهش درد و التهابات ناشی از بیماری پانکراتیت داشته است.
6. زردچوبه
زردچوبه دارای خواص ضد التهابی بوده و به درمان بیماری هایی نظیر پانکراتیت و سرطان کمک زیادی می کند. مطالعات نشان می دهد که این ماده با مهار التهابات بافتی، درد بافت لوزالمعده و سایر اندام ها را کاهش می دهد.
1 قاشق غذاخوری پودر زردچوبه را در 1 لیوان شیر یا 2 لیوان آب بچوشانید. این مایعات را روزانه دو مرتبه میل کنید.
نکته : در صورتی که باردار هستید و یا مبتلا به بیماری هایی نظیر دیابت ، اختلالات خونریزی ، سنگ صفرا و غیره هستید، در مصرف زردچوبه احتیاط کنید.
7. زغال اخته
این ماده نیز دارای خواص ضد التهابی است و به کاهش درد بیماری پانکراتیت کمک می کند . این ماده همچنین باعث کاهش آسیب عروقی به لوزالمعده ناشی از دیابت می شود.
زغال اخته سرشار از آنتی اکسیدان است و از لوزالمعده در برابر آسیب رادیکال های آزاد مراقبت می کند . این ماده همچنین به مهار رشد تومور های سرطانی نیز کمک می کند و بنابراین بهتر است روزانه حدود 1 فنجان زغال اخته میل کنید.
8. قارچ
قارچ ها نیز دارای خواص ضد التهابی هستند و از لوزالمعده در برابر بیماری پانکراتیت محافظت می کنند . این ماده همچنین دارای فیتوشیمیایی های هستند که از آسیب رادیکال های آزاد به بدن جلوگیری می کنند و خطر ابتلا به سرطان های مختلف را کاهش می دهند . بنابراین برای درمان و تسکین این بیماری، روزانه حدود 150 تا 300 میلی گرم قارچ میل کنید.
پیشگیری از پانکراتیت
به منظور پیشگیری از بروز بیماری پانکراتیت، لازم است تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید.
برای مثال :
- از رژیم غذایی سالم و حاوی میوه های مختلف ، سبزیجات و پروتئین ها پیروی کرده و مصرف کربوهیدارت ها و چربی ها را به حداقل برسانید.
- میزان مایعات مصرفی روزانه خود را افزایش دهید.
- به جای نوشیدن قهوه ، چای سبز بدون کافئین بنوشید.
- مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
عوارض ناشی از پانکراتیت
اگر لوزالمعده به موقع درمان نشود، ممکن است چندین عارضه به دنبال داشته باشد:
- پسودوسیست ها ، کیسه هایی هستند که در نتیجه مایعات و بقایای جمع آوری شده تشکیل می شوند و در صورت پارگی می تواند منجر به خونریزی داخلی در اندام ها و بروز عفونت در آن ها شود.
- عملکرد ریه ها مختل شده و مشکلات تنفسی به همراه خواهد داشت.
- دیابت عارضه شدیدی است که ممکن است به دلیل کاهش سطح انسولین در نتیجه التهاب پانکراتیت لوزالمعده ایجاد شود.
- پانکراتیت مزمن درمان نشده می تواند منجر به سرطان لوزالمعده شود.
- جذب ضعیف مواد مغذی می تواند منجر به کاهش وزن غیر طبیعی و سوء تغذیه فرد شود.
- از آن جایی که پانکراتیت با اسهال ، استفراغ و حتی خونریزی داخلی همراه است ، امکان بروز هیپوولمیک وجود خواهد داشت و این وضعیت بالقوه کشنده است.
- امکان بروز آسیب به سایر ارگان های بدن مانند کلیه ها ، ریه ها و قلب نیز وجود خواهد داشت.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟
پانکراتیت یا لوزالمعده متورم همراه با علائمی از جمله درد شکم ، تهوع ، استفراغ ، مشکلات تنفسی و مشکلات گوارشی است . این علائم مختص بیماری پانکراتیت نبوده و ممکن است با سایر بیماری ها اشتباه گرفته شوند. به منظور تشخیص سریع و به موقع بیماری و جلوگیری از بروز عوارض ناشی از این بیماری، بهتر است سریعا و در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود.
سایر نکات
- کاهش استرس نقش به سزایی در کاهش درد بیماری پانکراتیت دارد.
- روزانه آب آلوئه ور بنوشید زیرا آب آلوئه ورا دارای ترکیبات ضد التهابی است.
- آب پاپایا نیز سرشار از مواد مغذی است که به درمان پانکراتیت کمک می کند.
