همه چیز درباره دررفتگی مادرزادی لگن یا دیسپلازی مفصل ران نوزادان و بزرگسالان
دیسپلازی هیپ یک وضعیت پزشکی است که اگر سوکت هیپ به طور کامل بخش توپی بالای استخوان ران را پوشش ندهد، اتفاق می‌افتد و در نتیجه مفصل لگن در قسمتی از جای خود خارج می‌گردد یا به طور کامل جدا میشود. اکثر افراد مبتلا به دیسپلازی هیپ با این وضعیت متولد می‌شوند. پزشکان کودک شما را برای مشکل دیسپلازی مفصل ران بعد از تولد و در ملاقات‌های اولیه مورد بررسی قرار می‌دهند.
اگر در اوایل نوزادی چنین مشکلی تشخیص داده شود، یک براکت نرم می‌تواند وضعیت را اصلاح کند. موارد خفیف تر مربوط به دررفتگی مادرزادی لگن علائمی ندارد؛ مگر این که فرد به سن نوجوانی یا جوانی برسد. دیسپلازی هیپ می‌تواند به غضروف موجود در مفصل هم آسیب وارد کند و غضروف نرم را تحت تاثیر قرار دهد و باعث پارگی شود. کم‌کم با بالا رفتن سن کودکان و رسیدن به سنین جوانی، ممکن است برای تکان دادن استخوان و قرار گرفتن آن در یک وضعیت مناسب و حرکت صحیح مفصل ها، جراحی پیشنهاد شود.
علائم دررفتگی مادرزادی لگن
علائم و نشانه‌ها در گروه‌های سنی مختلف متفاوت است. ممکن است که متوجه شوید یکی از پاهای نوزاد شما بلندتر از پای دیگری است. زمانی که کودک شروع به راه رفتن می‌کند، لنگیدن پا افزایش پیدا می‌کند.
مثلاً ممکن است مادر متوجه شود که هنگام تعویض پوشک یکی از پاها انعطاف پذیری کمتری نسبت به دیگری دارد. دررفتگی مادرزادی لگن جوانان و نوجوانان ممکن است عاملی برای مشکلات دردناک از جمله پوکی استخوان یا پارگی مفصل‌ها شود که علت آن هم حرکت‌های شدید مفصل ران می‌باشد. در بعضی از موارد ممکن است که فرد یک نوع احساس ناپایداری در قسمت لگن داشته باشد.
علائم و نشانه‌های دیسپلازی مفصل ران در بزرگسالان
- درد کشاله ران و یا یک سمت ران
- بروز حساسیت، زمان انجام برخی از فعالیت ها
- درد هنگام نشستن، راه رفتن و یا دویدن
- ضعیف بودن پا
- اختلال در راه رفتن
- محدودیت دامنه حرکات پا
- تق‌تق کردن مفصل ران
- احساس گیر افتادگی ران
علل دررفتگی مادرزادی لگن
در دوران تولد، مفصل لگن از یک غضروف نرم تشکیل میشود که به تدریج به استخوان تبدیل شده و سفت می‌گردد. این قسمت از مفصل باید به یکدیگر وصل شود و بتواند به حرکت فرد کمک کند. اگر قسمت گوی و کاسه مفصل به خوبی به یکدیگر متصل نشوند، قسمت کاسه مفصل نمی تواند اطراف گویی را به خوبی پوشش دهد و در نتیجه کار ایراد پیدا می‌کند.
در ماه‌های آخر قبل از تولد که فضای داخل رحم کمی تنگ می‌گردد، همین امر باعث میشود گوی مفصل لگن از موقعیت اصلی خودش خارج شود و کاسه مفصل هم دچار مشکل شود. همانطور که پلاس وی اشاره کرده است عواملی که فضا را در رحم کاهش می‌دهند، شامل موارد زیر هستند:
- بارداری اول
- سایز بزرگ کودک
- تولد نوزاد از قسمت پایین تنه
عوامل خطر و افزاینده ریسک دررفتگی مادرزادی لگن
دیسپلازی مفصل ران معمولاً در دختران بیشتر اتفاق می‌افتد. خطر دیسپلازی هیپ در کودکانی که از قسمت پایین تنه متولد می‌شوند و زانوهایشان هنگام تولد خیلی صاف است، بیشتر اتفاق می‌افتد.
مشکلات و سختی‌های ناشی از دیسپلازی هیپ
دررفتگی مادرزادی لگن باعث میشود که غضروف نرم بعدها دچار مشکل شود و موقعیت مفصل را دچار ایراد کند. همچنین مفصل بیش از همیشه در معرض پوکی استخوان قرار می‌گیرد زیرا فشار بیشتری به سطح گوی و کاسه مفصل وارد میشود. در طول زمان نیز غضروف و استخوان در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند و حرکات مفصل دچار مشکل خواهد شد.
تشخیص دررفتگی مادرزادی لگن
پزشک می‌تواند با معاینه و حرکت دادن پای نوزاد در موقعیت‌های مختلف این وضعیت را تشخیص دهد زیرا از این طریق حرکت مفصل را مشاهده می‌کند. چنانچه در این بخش از بهداشت و سلامت پلاس وی عنوان شده است موارد خفیف تر دیسپلازی هیپ، برای تشخیص سخت‌تر هستند و ممکن است تا سن جوانی مشکلی را ایجاد نکند. اگر پزشک به دررفتگی مادرزادی لگن مشکوک باشد، احتمالاً آزمایش‌های تصویر برداری مثل آزمایش اشعه ایکس یا ام آر آی را تجویز می‌کند.
تشخیص شدت دیسپلازی ران
برای مشخص کردن شدت دیسپلازی استخوان ران معیارهای مختلفی وجود دارد. برای ارزیابی شدت دیسپلازی و ارائه نکات لازم در خصوص پیشگیری از بدتر شدن آن یا درمان، پزشک از این معیارها استفاده خواهد کرد. زاویه لبه به مرکز و زاویه تونیس رایج ترین مقیاس است.
زاویه تونیس سقف انحراف حفره حقه‌ای استخوان لگن و محل اتصال استخوان ران را اندازه گیری می‌کند. در حالت عادی باید این زاویه صاف و کمتر از 11 درجه باشد. زاویه لبه به مرکز به ارزیابی میزان پوشش سر استخوان ران توسط سوکت لگن می‌پردازد. این زاویه در حالت طبیعی باید بزرگتر از 25 درجه باشد. اگر اندازه ی زاویه بین 20 و 25 باشد، دیسپلازی خفیف یا لب مرز و اگر این زاویه کمتر از 20 درجه باشد دیسپلازی شدیدتر است.
درمان دررفتگی مادرزادی لگن در نوزادان با براکت
درمان این وضعیت بستگی به سن فرد و گستردگی آسیب دیدگی لگن او دارد. در مطلب دیگری به طور کامل به روش‌های درمان دررفتگی مادرزادی لگن نوزادان خواهیم پرداخت چرا که گستردگی متن این موضوع اجازه ی تشریح کامل آن را در اینجا نمی دهد؛ اما به طور خلاصه به رایج ترین شیوه ی درمان یعنی براکت پرداخته ایم.
نوزادان معمولاً با یک براکت نرم درمان می‌شوند که قسمت گوی مفصل را محکم سر جای خودش نگه می‌دارد و بعد از چند ماه وضعیت بهبود پیدا می‌کند و همچنین باعث میشود که کاسه بتواند گوی را بهتر حمایت کند.
البته این براکت‌ها برای کودکان بالای 6 ماه خیلی خوب عمل نمی کند. در چنین حالتی پزشک استخوان را به موقعیت اصلی خودش می‌برد و سپس برای چند ماه کل این قسمت را گچ می‌گیرد. گاهی اوقات نیز برای جا انداختن مفصل، جراحی نیاز است.
اگر دررفتگی مادرزادی لگن خیلی شدید باشد، موقعیت کاسه مفصل ران هم باید اصلاح شود که در چنین حالتی کاسه مفصل را از قسمت لگن برش می‌دهند و سپس موقعیت آن را تغییر می‌دهند که باعث میشود گوی و کاسه مفصل هماهنگی بهتری داشته باشند.
درمان دیسپلازی مفصل ران در بزرگسالان
- نگه داشتن تماس سر فمور با استابولوم هدف درمان این بیماری است زیرا در این وضعیت حفره و سر گرد فمور شکل طبیعی خود را پیدا و حفظ می‌کنند.
- جراحی تعویض مفصل ران نیز یک گزینه مناسب برای افراد بزرگسال است که از این مشکل رنج می‌برند.
- استفاده از عصا و کاهش وزن به منظور کاهش فشار، روی مفصل هیپ از درمان‌های غیر عمل جراحی است. حتی کاهش وزن اندک باعث ایجاد تغییرات بزرگ میشود.
- کاهش درد در بیماران یکی از مهم ترین علت‌ها برای انجام جراحی است. استئوتومی؛ نوعی عمل جراحی است که برای اصلاح طول استخوان و یا برای تصحیح امتداد استخوان انجام میشود و در آن، استخوان بیمار توسط جراح ارتوپد و با ابزار تخصصی خاصی برش داده و شکسته میشود.
- وقتی فرد به استئوآرتریت (آرتروز مفصل ران) مبتلا شده باشد، دیگر جراحی مفید نخواهد بود و تعویض مفصل ران، به عنوان درمان ارجح برای بیمار در نظر گرفته میشود. هدف از انجام عمل جراحی تعویض مفصل ران و از بین بردن درد بیمار است.
پیشگیری از بروز دیسپلازی ران
سر استخوان ران کودکان مبتلا به دیسپلازی هیپ دقیقا درون سوکت مفصل لگن قرار نمی گیرد. اگر پاهای نوزاد تازه متولد شده طولانی مدت در حالت صاف قرار بگیرد احتمال آسیب دیدگی غضروف و استخوان‌های او وجود دارد. غضروف و استخوان‌های نوزاد نرم است و قنداق کردن کودک سبب بروز آسیب دیدگی پای کودک و باعث دیسپلازی هیپ خواهد شد. اگر شما قصد قنداق کردن کودک را دارید باید مطمئن شوید که پاهای او آزادانه حرکت می‌کند. باید پاهای کودک کمی خم شوند و از هم فاصله داشته باشند و دقیقاً شبیه وضعیتی باشد که درون رحم مادر داشته اند.
نکات مهم درباره دررفتگی مادرزادی لگن
راه رفتن بعد از جراحی تعویض مفصل لگن
بیماران می‌توانند روز بعد از جراحی تعویض مفصل ران با کمک واکر یا عصا راه بروند و بعد از چند هفته آنها را کنار بگذارند. بیمار بعد از کنار گذاشتن عصا ممکن است تا چند ماه لنگیدن داشته باشد. علت این لنگیدن ضعف عضلات اطراف لگن و ران است.
مراقبت بعد از عمل جراحی دررفتگی مادرزادی لگن
موفقیت عمل جراحی تعویض مفصل لگن یا ران به مهارت جراح وابسته نیست بلکه به مراقبت‌های مناسب بعد از جراحی بستگی دارد. زخم عمل جراحی تعویض مفصل لگن، بخیه شده و روی آن پانسمان قرار گرفته است و پانسمان باید هر چند وقت یکبار تعویض شود.
زخم جراحی تا چند روز ترشحات آبکی و زلالی دارد اما بعد از چند روز این ترشحات قطع میشود. تا وقتی که ترشحات وجود دارد، تعویض پانسمان باید در فواصل زمانی معینی انجام شود. معمولا بخیه‌ها بعد از دو هفته خارج می‌شوند.
در چند ماه اول بعد از عمل جراحی مختصری تورم در محل عمل وجود دارد و بیمار ممکن است تا مدتی قدری بی حسی یا گزگز اطراف محل شکاف جراحی خود احساس کند که طبیعی است. تا چند هفته بعد از جراحی بیمار در شب یا در هنگام فعالیت ممکن است درد داشته باشد که این حالت به تدریج از بین می‌رود. پس از گذشت سه تا شش هفته از جراحی فرد می‌تواند فعالیت‌های سبک روزانه خود را انجام دهد.
در دوران نقاهت بعد از جراحی تعویض مفصل لگن و ران برای جلوگیری از لخته شدن خون در اندام‌های تحتانی، جوراب‌های واریس برای هر دو پای بیمار استفاده میشود. بیمار باید از این جوراب‌ها چند هفته تا چند ماه استفاده کند. داروهایی تزریقی یا خوراکی به بیمار برای جلوگیری از لخته شدن خون در ساق‌ها داده میشود.
بعد از عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران، باید هر چند وقت یکبار تا آخر عمر به پزشک معالج ارتوپد مراجعه کرد تا از صحت کارکرد مفصل مصنوعی مطمئن شد. بعضی از مشکلات ممکن است برای مفصل مصنوعی به وجود بیاید که در ابتدا ممکن است علائمی نداشته باشد و فرد متوجه آن نشود.
اگر این مشکلات در همین مراحل اولیه درمان نشوند و بیمار تنها هنگامی به پزشک مراجعه کند که ناراحتی برایش ایجاد شده باشد ممکن است وقت را برای درمان مناسب و مؤثر از دست داده و برای درمان دیر شده باشد.
برای پیشگیری از این وضعیت بیمار باید به طور مرتب و با فواصل سالانه مشخص به پزشک جراح ارتوپد خود مراجعه کند تا معاینه شده و در صورت لزوم از لگن وی عکسبرداری انجام شود. بعد از جراحی تعویض مفصل لگن و ران برای حفظ حرکات مفصل و قدرت عضلات باید تمرینات سبک بدنی را تا آخر عمر ادامه دهد.
