علایم مسمومیت با گیاهان خانگی

مسمومیت با گیاهان خانگی و سمی

بعد از خبر آلودگی آب معدنی و به راه افتادن کمپین ممنوعیت خرید سوسیس و کالباس در اینترنت، این بار عضوی محبوب از خانه ها موج جدیدی از نگرانی میان ایرانی ها به راه انداخت! صحبت از گل و گلدان است، همان یاران همیشه سبز که هوای خانه را مطبوع نگه داشته و به ما انرژی مثبت می بخشند. اما این همه ویژگی های خوب طی چند هفته اخیر با انتشار خبری در شبکه های اجتماعی زیر سوال رفت.
متن خبر به این شرح بود:«من به تازگی عزیز سه ساله ای را ازدست داده ام که به اشتباه یک گیاه سمی را خورد. بعد از خوردن آن گیاه سمی زبان او ورم کرد و منجر به مرگش شد، به همین دلیل می خواهم در این باره هشدار دهم و تاکید کنم که گیاهان سمی را در خانه نگهداری نکنید چراکه هزینه نگهداری آن می تواند مساوی با ازدست دادن عزیزی باشد.
اگر شما علاقه مند به نگهداری گیاهان خانگی هستید، ضروری است بدانید برخی گیاهان کاملا خطرناک هستند و افراد خانواده به خصوص کودکان از خطرات اطراف خود بی خبرند، حتی اگر بعضی از آنها مثل «دیفن باخیا» را با دست لمس کنید و سپس چشمان خود را بمالید، برای همیشه کور می شوید.» به طور حتم شما هم با خواندن این خبر دل نگران شده و کنجکاوید بدانید که این موضوع تا چه حد حقیقت دارد و درمورد کدام گل ها و گیاهان صدق می کند. متخصصان در گفت وگو با سیب سبز به این سوال پاسخ می دهند.

گیاهان خانگی و خطر ایجاد سم گوارشی و عصبی
بعضی گیاهان دارای ترکیبات سمی هستند و مصرف آنها برای انسان یا حیوانات می تواند خطرناک باشد. مسمومیت با این گیاهان ممکن است فقط باعث ناراحتی های گوارشی یا در موارد شدیدتر موجب سمیت عصبی و حتی مرگ شود. تماس پوستی با گیاهان در بعضی افراد نیز حساسیت و آلرژی پوستی ایجاد می کند. علاوه بر گیاهان خانگی، گیاهان موجود در طبیعت نیز می توانند برای انسان خطرناک باشند. خیلی از افراد، آنها را با گیاهان دارویی و سبزی خوردن اشتباه می گیرند و دچار مسمومیت می شوند. زمانی هم که به بیمارستان مراجعه می کنند معمولا مشخص نیست از چه گیاهی استفاده کرده اند، بنابراین جمع آوری و استفاده از گیاهان موجود در طبیعت حتما باید با مشاوره افراد حرفه ای و کارشناس در زمینه گیاهان دارویی انجام شود.

آیا خبر مرگ کودک حقیقت دارد؟
خبری که در شبکه های اجتماعی به آن اشاره شد به نظر می آید غلو شده باشد. امیدواریم این خبر صحت نداشته باشد. به هر حال گیاه «دیفن باخیا» باوجود ظاهر زیبایش، سمی و سوزاننده است، بنابراین احتمال مسمومیت با آن وجود دارد اما این موضوع به دوز مصرفی گیاه، سن، وزن، شرایط بدنی فرد و وجود بیماری هایی همچون اختلالات کبدی و کلیوی بستگی دارد. برای مثال یک فرد بزرگسال ممکن است با مصرف مقدار کمی از آن فقط دچار دل درد و سوزش شود اما یک نوزاد دچار مسمومیت شدید شود. این موضوع درمورد گیاهان سمی دیگر نیز صدق می کند. برای مثال اگر نوزاد یک عدد دانه کرچک بخورد شاید جان خود را ازدست بدهد اما یک فرد بزرگسال دچار عارضه خطرناکی نشود. از آنجایی که گیاه «دیفن باخیا» دهان را می سوزاند بعید به نظر می رسد که فردی آن را چشیده و به مصرفش ادامه داده باشد.

سم همیشه مضر نیست!
عامل تعیین کننده در سمی یا دارویی بودن یک گیاه، میزان دوز مصرفی آن است. یک داروی شیمیایی هم اگر به مقدار زیاد مصرف شود می تواند سمی باشد. برعکس، اگر یک سم به مقدار کم مصرف شود، ممکن است اثر دارویی داشته باشد. مصرف گیاهان سمی در دوزهای کم نیز معمولا خطر جدی ندارد. به طور کلی افراد باید درمورد گیاهان چه در خانه و چه در طبیعت دقت لازم را به عمل آورند تا خود یا فرزندان شان دچار مسمومیت نشوند. خانواده ها باید به شیوه ای این موضوع را مدیریت کنند. برای مثال می توانند گیاهان سمی را خارج از اتاق کودک یا منزل و در محیط راهرو نگه دارند یا اینکه حداقل مراقب باشند فرزندشان آنها را به دهان نگذارد. درواقع کودکان متوجه این خطر نیستند و علاقه دارند هر چیزی را بلافاصله به دهان خود ببرند و بچشند.

کوری چشم با لمس گیاه خانگی!
کور شدن با انتقال سم گیاه «دیفن باخیا» به چشم که در خبر اینترنتی منتشر شده بود، بعید به نظر می رسد. به هر حال لمس این گیاه و دیگر گیاهان سمی مثل «فرفیون» با دست و تماس آن با چشم ممکن است سوزش، تحریک و قرمزی چشم و موارد مشابح ایجاد کند، بنابراین باید مراقب باشید کودک پس از لمس گیاهان سمی دست خود را به سمت دهان و چشمش نبرد. در صورت وارد شدن سم به داخل چشم نیز باید بلافاصله آن را با آب خالص و فراوان شست وشو داد و از مسئولان اورژانس راهنمایی گرفت. اگر هم فردی از اطرافیان شما گیاه سمی مصرف کرده باشد یا نگرانی از مسمومیت داشته باشد، باید با اورژانس تماس گرفته و راهنمایی های لازم را دریافت کنید یا او را بلافاصله به بیمارستان مسمومین برسانید.

از گیاهان خانگی نترسید!
انتشار این خبر در اینترنت نباید باعث ترس مردم از نگهداری گیاهان آپارتمانی شود. درست است که بعضی گیاهان سمی هستند اما این مورد استثنا بوده و شاید اصلا شایعه باشد. خیلی از افراد باوجود فرزندان کوچک در منزل گیاه «دیفن باخیا» دارند اما دچار مشکل نمی شوند، بنابراین نگهداری «دیفن باخیا» در منزل خطرناک نیست. این گیاه بسیار زیباست و برگ های بزرگ و همیشه سبز دارد. فقط کافی است مراقب باشیم که از آن استفاده غلط نشود. مسمومیت های خطرناک بر اثر گیاهان خانگی موضوعی بسیار نادر است، حتی گیاهانی که گوشتخوار هستند و در منزل نگهداری می شوند نیز برای انسان خطر ندارند. فقط درنهایت ممکن است مگس یا حشره ای را به دام بیندازند.

مراقب گیاهان خودرو در طبیعت باشید
بعضی گیاهان سمی به راحتی و به صورت خودرو در پارک ها، باغچه ها و کنار خیابان ها رشد می کنند. یکی از آنها «تاتوره» است که گل های زیبایی دارد و بعد از مدتی میوه می دهد. میوه آن خاردار و سمی اما بسیار زیباست و دانه های زیادی تولید می کند. به این ترتیب تکثیر گیاه نیز آسان می شود. کودکان و حتی افراد بزرگسال ممکن است از روی کنجکاوی آن را لمس کنند یا بچشند و دچار مسمومیت شوند، بنابراین حتما باید درمورد گیاهان خارج از خانه نیز دقت لازم لحاظ شود.

نگرانی درمورد گل وجود ندارد اما...
گل های موجود در گلفروشی ها معمولا سالم هستند و خطری ندارند. درواقع اگر گل یا گیاهی خطرناک بود اینقدر توزیع و اهدا نمی شد. فقط بعضی افراد ممکن است با لمس یا بو کردن گل های خاص دچار حساسیت های تنفسی، عطسه، آبریزش بینی و چشم یا حساسیت های پوستی شوند که این موارد نیز جزء مسمومیت ها به حساب نمی آیند. در هر صورت باید مراقب باشیم کودکان گل را به داخل دهان خود نگذارند.

آلوئه ورا هم می تواند سمی باشد؟
آلوئه ورا در گذشته «صبر زرد» نامیده می شد. این گیاه دو محصول تولید می کند که یکی از آنها شیرابه ای مسهل به اسم صبر زرد است. در قسمت میانی برگ های آن نیز لایه ای موسیلاژی یا لعابی به نام ژل آلوئه ورا وجود دارد که سمی نیست و برای مصارف خوراکی و پوستی به کار می رود. اگر قرار است آلوئه ورا سمی باشد، شیرابه مسهل آن است که در دوزهای بالا باعث اسهال شدید می شود، اما مقدار کم و جزئی آن می تواند خاصیت دارویی داشته باشد.

موارد مسمومیت با گیاهان آپارتمانی کم است

بعضی گیاهان آپارتمانی سمی هستند اما نه آنقدری که باعث مرگ و میر شوند، مگر در موارد خاص. البته غیر از آنها باید انواع گیاهان سمی در محیط خارج از منزل، باغچه ها، اطراف شهر و... را نیز درنظر گرفت. مسمومیت با گیاه «دیفن باخیا» در اطفال یکی از دلایل مراجعه به بیمارستان هاست منتها موارد آن خیلی کم است. درواقع وقتی یک برگ یا ساقه از این گیاه کنده می شود، شیره ای سفید رنگ حاوی ترکیبات کلسیم از آن بیرون می آید. این شیره اگر با دهان تماس پیدا کند باعث سوزش آن می شود. اگر هم مقدار مصرف آن زیاد باشد می تواند باعث انسداد راه هوایی شود.

با گیاهان سمی آشنا شوید
از گیاهان سمی دیگر می توان به «خرزهره» اشاره کرد. این گیاه در تهران زیاد یافت می شود و برگ و ساقه آن هر دو سمی هستند. «تاتوره» نیز گیاهی خودرو و سمی است که می تواند در موارد مسمومیت های شدید باعث مرگ شود. «گوش گرگی» یکی دیگر از گیاهان سمی است. گل «انگشتانه» هم حاوی ترکیباتی است که باعث مسمومیت قلبی می شود. «کرچک» نیز در پارک ها زیاد یافت می شود. دانه های آن خیلی شبیه دانه های لوبیاچیتی است و اسهال و استفراغ شدید ایجاد می کند. در بعضی موارد هم می تواند منجر به مرگ شود. متاسفانه خیلی از افراد فکر می کنند این دانه برای افزایش قوای حافظه مفید است و بعد از مصرف آن دچار مشکل می شوند. «سورنجان» یا «سیر کوهی» از دیگر گیاهان سمی است که در بعضی شهرهای ایران وجود دارد و مواردی از فوت های خانوادگی بر اثر مصرف آن به خصوص در شهر یزد گزارش شده است. به طور کلی هر ساله تعدادی مسمومیت با گیاهان سمی را در کشور مشاهده می کنیم اما موارد آن نسبت به مسمومیت های دارویی بسیار کمتر است.

مصرف قارچ های خودرو و خطر مرگ
غیر از گیاهان سمی، قارچ های خودرو نیز می توانند بسیار خطرناک و مرگبار باشند. این قارچ ها معمولا در فصل هایی مثل پاییز و بهار به دنبال باران و رطوبت هوا در باغچه ها و... رشد می کنند. در این مورد نیز متاسفانه گزارش هایی از مرگ ومیرهای خانوادگی در ایران ذکر شده است، بنابراین هرگز نباید از گیاهان و قارچ های ناشناس در طبیعت استفاده کرد. علاوه بر این، بعضی قارچ ها به نحوی روانگردان هستند و می توانند اختلالات مغزی ایجاد کنند. متاسفانه تعدادی از آنها در حال حاضر به عنوان مواد توهم زا در بازار به فروش می رسند و مورد سوءاستفاده قرار می گیرند.

مسمومیت با گیاهان چه علائمی دارد؟

علائم ابتدایی اغلب این مسمومیت ها ناراحتی های گوارشی، تهوع و استفراغ هستند منتها این موضوع دلیل نمی شود که بلافاصله بعد از هر تهوع و استفراغی مشکلات جدی رخ دهد. بعضی از این گیاهان و قارچ ها ابتدا باعث تهوع و استفراغ می شوند اما بعد برای دوره ای هیچ علامتی ایجاد نمی کنند. سپس با گذر از این دوره علائم جدید مثل زردی، کاهش سطح هوشیاری، تشنج و... ظاهر می شوند. به هر حال اگر فردی گیاه یا قارچ ناشناسی را مصرف کرد و دچار علائم شد باید با در دست داشتن نمونه آن به مرکز درمانی مسمومیت مراجعه کند. اگر هم امکان مراجعه برایش وجود نداشته باشد، می تواند با «سامانه پاسخگویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» با شماره تلفن 1490 تماس بگیرد و راهنمایی بخواهد.

بعد از مسمومیت با گیاه چه کنید؟
اگر فرد بعد از مصرف گیاهان سمی هوشیار باشد ابتدا می تواند در خانه با تحریک ته حلق به کمک قاشق یا چوب زبان، خود را وادار به استفراغ کند. بعد از آن هم باید مایعات فراوان بنوشد و با اورژانس تماس بگیرد تا قدم بعدی مشخص شود. اگر هم کاهش سطح هوشیاری اتفاق افتاده باشد باید او را به پهلوی چپ خواباند تا یک مقدار گردنش به سمت عقب برود و راه هوایی باز شود. در این فاصله نیز باید با مرکز امداد اورژانس تماس گرفت. اگر هم تشنجی اتفاق افتاد باید به کمک یک شیء نرم جلوی آسیب به زبان را گرفت. البته کودکان معمولا در این موارد قدرت زیادی ندارند و می توان با دست هم این کار را انجام داد.