غسل زیارت | طریقه انجام “غسل زیارت” و احکام آن

اعمال غسل زیارت

یکی از اعمالی که قبل از وارد شدن به حرم امامان انجام می دهیم، غسل زیارت است.غسل زیارت در نیت با غسلهای دیگر تفاوت دارد.یعنی به صورت ترتیبی و ارتماسی انجام میشود به همان طریقی که گفته شده ولی در نیت باید عنوان زیارت برده شود و همانطور که گفته شده میتوان چندین نیت را در یک غسل دخیل کرد.

مثلا:کسی غسل جنابت بر عهده اش بوده،روز جمعه هم هست و غسل جمعه مستحب،بدنش با میتی هم تماس داشته غسل مسّ میّت هم که واجب است،به زیارت هم میخواهد برود در اینجا 4 نیت دارد که دو تا واجب است و یکی مستحب و دیگری که زیارت باشد را در این نوشتار پی میگیریم بدانیم به چه نیتی باید غسل را انجام داد....توجه داشته باشیم که همه نیت ها فقط با یک غسل انجام میشود..غسل زیارت را عده زیادی با نیت مستحب انجام می دهند،در حالیکه بسیاری از مراجع غسل ورود به حرم امامان را مستحب نمی داند بلکه فتوا می دهند که با نیت رجاء انجام شود......

نیت رجاء یعنی:اینکه شخص به امید ثواب، این کار را انجام بدهد. زیرا اگر این کار دلیل شرعی ای بر مستحب بودنش وجود داشت مراجع فتوا به مستحب بودنش می دانند. پس اگر مرجع شخصی فتوا داده اند که رجاء این غسل انجام شود مقلد آن مرجع حق ندارد نیت مستحبی کند.

طریقه غسل زیارت

درباره حکمت و چرایی غسل زیارت چند نکته لازم به ذکر است :

1_ زائر برای حضور در حرم، باید پاکی ظاهر و درون داشته باشد. «غسل زیارت» از آنجا که به عنوان یک عمل عبادی انجام می گیرد، علاوه بر تمیزی جسم و لباس، طهارت روح و روان را هم در پی دارد. طهارت روحی شرط ارتباط با پاک دلان و پاک جانان و حضور در اماکن مقدس است، زیرا زائر خود را در محضر معصومین می یابد. رعایت این ادب در حال حیات امامان هم مورد تأکید بوده است.

2_ فقهای بزرگ شیعه که به مستحب بودن غسل زیارت فتوا داده اند به روایات بسیاری استناد کرده اند.

به عنوان مثال :

الف) از امام صادق(علیه السلام) درباره آیه ی «خُذوا زینَتَکُم عِندَ کُلّ مسجِد» پرسیدند، حضرت فرمود :« الغُسلُ عِندَ کُلُ إمامٍ؛ منظور غسل کردن هنگام دیدار هر امامی است».

ایشان با بیان من این تفسیر، غسل را مصداقی از آراستگی هنگام عبادت یا حضور در عبادتگاه به شمار آورده است و این نکته دوران پس از حیات دنیایی ایشان را نیز شامل می شود. چون حفظ حرمت آنان در دو حالت پیش و پس از فوت یکی است.

ب) فردی از امام صادق (علیه السلام) پرسید:وقتی قادر به حضور در پیشگاه شما نیستم، چگونه زیارت کنم؟ اگر توان آمدن نزد ما را نداری، روز جمعه غسل کن یا وضو بساز و بر بام برو و دو رکعت نماز به جای آور و به سمت من توجه کن، همانا هرکس مرا در حیاتم زیارت کند، گویا در دوره مرگم، زیارت کرده است و هر کس در دوران مرگم به زیارت پردازد، گویا در دوران حیاتم مرا زیارت کرده است.

با در نظر گرفتن اولویت زیارت در کنار حرم، به اهمیت غسل زیارت می توان پی برد.

4_ شایسته بودن غسل زیارت را در کلام زیبای امام رضا(علیه السلام) نیز می توان یافت؛ ایشان می فرماید:«هر که بعد از غسل مرا زیارت کند، از گناهان پاک شود، همچون روزی که از مادر بزاد».

غسل زیارت به چه صورت است و نیت آن چگونه است ؟

پاسخ :

همین که طرف می خواهد زیارت انجام بدهد خودش نیت می شود. کیفیت آن هم مثل سایر غسل هاست .

غسل به دو گونه انجام می شود:ترتیبی و ارتماسی.

غسل ترتیبی

آموزش غسل ترتیبی

در غسل ترتیبی ابتدا سر و گردن، سپس سمت راست و پس از آن سمت چپ بدن شسته می شود. بر ترتیب یاد شده ادعای اجماع نیز شده است. برخی ترتیب میان سمت چپ و راست را واجب ندانسته اند.

ترتیب میان اعضا شرط واقعی است؛ از این رو، غسل کردن بر خلاف ترتیب یاد شده، حتی از روی ندانستن مسئله یا فراموشی باعث بطلان غسل خواهد بود.

به فتوای بیشتر مراجع تقلید، ترتیب در هر عضو، به معنای آغاز کردن از بالا به پایین، واجب نیست. چنان که موالات نیز واجب نخواهد بود (موالات یعنی پی درپی شستن اعضا و فاصله نینداختن میان آنها به حدّی که عضو قبلی خشک شود).

مستحب است آب مصرف شده در این غسل بیش از سه لیتر نباشد. برخی افراد بر خلاف دستور دین، زمان و آب زیادی برای غسل مصرف کرده و گرفتار وسواس شده اند. برای رهایی از این حالت، شخص وسواسی باید به فکر خود اهمیت نداده و همان گونه که افراد عادی غُسل می کنند برای آن وقت بگذارد.

غسل ارتماسی

مقصود فروبردن یکباره تمامی بدن در آب است. لازم است همه بدن در یک لحظه زیر آب قرار بگیرد.

اگر در حالی که همه بدن زیر آب قرار گرفته نیت غسل کند طبق فتوای برخی مراجع تقلید غسل صحیح نخواهد بود.

دعای هنگام غسل زیارت

همچنین هنگامی که اراده کردی یکی از معصومین علیهم السلام را زیارت کنی و بگو هنگام غسل کردن:

مَا ذَکَرَهُ الشَّهِیدُ رَحِمَهُ اللَّهُ فِی نَفْلِیَّتِهِ‏

آنچه که از شهید رحمه الله علیه در کتاب نفلیتش ذکر شده:

وَ هُوَ

و دعا این است:

اللَّهُمَ‏ طَهِّرْ قَلْبِی‏ وَ اشْرَحْ لِی صَدْرِی‏ وَ أَجْرِ عَلَی لِسَانِی مِدْحَتَکَ وَ الثَّنَاءَ عَلَیْکَ اللَّهُمَّ [اجْعَلْ‏] اجْعَلْهُ لِی طَهُوراً وَ شِفَاءً وَ نُوراً إِنَّکَ عَلی‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ»،[2] [و پس از غسل می گویی] «اللَّهُمَّ طَهِّرْ قَلْبِی وَ زَکِّ عَمَلِی وَ اجْعَلْ مَا عِنْدَکَ خَیْراً لِی اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِین»‏

غسل زیارت چیست ؟

مبطلات غسل زیارت

مسأله 645 پیش از داخل شدن در حرم مکه ، شهر مکه ، مسجد الحرام ، خانه کعبه ، حرم مدینه ، شهر مدینه و مسجد پیغمبر صلی اللّه علیه و آله و سلم مستحب ّ است انسان غسل کند و برای داخل شدن در حرم امامان علیهم السلام رجاءً غسل کند و اگر در یک روز چند مرتبه مشرّف شود یک غسل کافی است و کسی که می خواهد در یک روز داخل حرم مکه و مسجد الحرام و خانه کعبه شود، اگر به نیّت همه یک غسل کند کافی است و نیز اگر در یک روز بخواهد داخل حرم مدینه و شهر مدینه و مسجدِ پیغمبر صلی اللّه علیه و آله و سلم شود، یک غسل برای همه کفایت می کند و برای زیارت پیغمبر و امامان علیهم السلام از دور یا نزدیک و برای حاجت خواستن از خداوند عالم و هم چنین برای توبه و نشاط به جهت عبادت و برای سفر رفتن خصوصاً سفر زیارت حضرت سید الشهداء علیه السلام مستحب ّ است انسان غسل کند و اگر یکی از غسلهایی را که در این مسأله گفته شد به جا آورد و بعد کاری کند که وضو را باطل می نماید مثلًا بخوابد (غسل او باطل می شود و مستحب ّ است دوباره غسل را به جا آورد.

مسأله پیش از داخل شدن در حرم مکّه ، شهر مکّه ، مسجد الحرام ، خانه کعبه ، حرم مدینه ، شهر مدینه ، مسجد پیغمبر صلی اللّه علیه و آله و سلم و حرم امامان علیهم السلام مستحب است انسان غسل کند و اگر در یک روز چند مرتبه مشرف شود، یک غسل کافی است ، بلکه اگر در روز غسل کند، می تواند این اعمال را در شبی که متصل به آن است نیز انجام دهد و هم چنین به عکس ؛ و برای زیارت پیغمبرصلی اللّه علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام از دور یا نزدیک ، مستحب است انسان غسل کند.

اگر یکی از غسلهایی را که در این مسأله گفته شد به جا آورد و بعد کاری کند که وضو را باطل می نماید، مثلًا بخوابد، غسل او باطل نمی شود ولی مستحب است دوباره غسل را به جا آورد.

تذکر داده می شود که هیچ یک از غسلهای مستحب ، کفایت از وضو نمی کند.

معمولا اگر غسل زیارت را روز انجام دهند تا آخر روز و اگر شب باشد تا آخر شب ( طلوع صبح ) معتبر می باشد.

مبطلات غسل

اگر بعد از غسل یکی از مبطلات وضو (1) پیدا شود، غسل باطل نمی شود ، یعنی دوباره غسل کردن لازم نیست، ولی برای نماز باید وضو گرفته شود. مبطلات وضو با مبطلات غسل فرق می کند. البته چیزهایی که غسل را باطل می کند، بنا بر احتیاط ، وضو را هم باطل می کند. اما بعضی از چیزهایی که وضو را باطل می کند ،غسل را باطل نمی کند.

چیزهایی که غسل را باطل می کند ، آن هایی می باشد که به واسطه آن ها غسل واجب می شود، مانند:1- جنابت. 2- خون حیض.3 - خون استحاضه. 4- خون نفاس. اگر یکی از این چهار چیز پیدا شود ،هم وضو باطل می شود و هم غسل واجب می شود.

هفت چیز وضو را باطل می‏کند :

اول :بول ، و در حکم بول است .

دوم :غائط .

سوم :باد معده و روده که از مخرج غائط خارج شود .

چهارم :خوابی که به واسطه آن چشم نبیند و گوش نشنود ، ولی اگر چشم نبیند و گوش بشنود، وضو باطل نمی‏شود .

پنجم :چیزهائی که عقل را از بین می‏برد ، مانند دیوانگی و مستی و بیهوشی .

ششم :استحاضه زنان که بعداً گفته می‏شود .

هفتم :جنابت ، بلکه بنابر احتیاط مستحب هر کاری که برای آن باید غسل کرد .

زیارت بدون غسل

برخی از مراجع عظام تقلید برای داخل شدن در حرم امامان (ع) و زیارت آنان غسل کردن را مستحب می دانند، ولی بعضی دیگر استحباب این غسل را به وسیله روایات ثابت نمی دانند و می گویند:اگر کسی بخواهد انجام دهد باید به قصد رجاء (به امید اینکه مطلوب باشد) و امید ثواب انجام دهد. اما در مورد غسل برای زیارت امام زاده ها و غیر معصومین؛ از جمله حضرت معصومه (س) باید به قصد رجاء باشد؛ زیرا روایتی در مورد غسل این بزرگواران وارد نشده است و در این مورد بین فقها از نظر فتوا اختلافی نیست.

برای زیارت پیامبر (ص) و ائمه (ع) دو رکعت نماز وارد شده است.

گفتنی است که زائر می تواند هنگام زیارت (قبل یا بعد از آن) دو رکعت نماز زیارت به نیّت قربة الی اللّه به جا آورد و ثواب آن را هدیه به کسی که زیارتش نموده نماید.

در این جا به برخی فتاوا اشاره می شود:

حضرت امام خمینی:برای داخل شدن در حرم امامان (ع) رجاءً غسل کند.

حضرت آیة الله سیستانی:غسل برای زیارت معصومین از دور یا نزدیک، استحباب این غسل ها ثابت نیست و کسی که می خواهد انجام دهد باید به قصد رجاء باشد.

حضرت آیة الله مکارم شیرازی:غسل کردن برای وارد شدن در مکان های مقدس به امید ثواب پروردگار مستحب است. از جمله برای داخل شدن در مکه و مدینه، یا برای داخل شدن در مسجدالحرام و مسجد پیغمبر اکرم (ص) و همچنین حرم امامان (ع).

حضرت آیة الله بهجت:پیش از داخل شدن ... در حرم امامان (ع) مستحب است انسان غسل کند.

حضرت آیة الله صافی:پیش از داخل شدن... در حرم امامان (ع) مستحب است انسان غسل کند.

در مورد نماز زیارت برای حضرت معصومه (س) هم باید به قصد رجاء و ثواب بجا آورده شود.

حضرت آیة الله صافی:س 374:هنگام زیارت حضرت معصومه (س) دو رکعت نماز زیارت را به چه عنوان بخواند؟ (چون می گویند برای ائمه وارد شده است).

جواب:نماز را بعنوان یک دستور از طرف شرع که در این مورد وارد شده باشد نخواند، بلکه نیّت کند دو رکعت نماز می خوانم قربة الی اللّه و ثواب آن را هدیه به حضرت معصومه (س) نماید.