فیناستراید | عملکرد و نحوه مصرف قرص “فیناستراید”

گروه دارویی:آزاستروئید

 

گروه درمانی:مهار کننده آندروژنی

 

شکل دارویی:قرص 5 میلی گرمی

 

مصرف در دوران حاملگی:گروه X

 

 

فیناستراید (به انگلیسی:Finasteride) دارویی است که برای درمان ریزش مو بخصوص در آقایان و همچنین در بزرگی خوش خیم پروستات مردان استفاده می شود. به طور معمول این دارو برای خانمها و همچنین برای مواردی که ریزش مو وارد مرحلهٔ پیشرفته شده است مثل نواحی «خط موی عقب رفته» به کار نمی رود. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) کاربرد این دارو را در درمان هیپرپلازی پروستات و آلوپسی آندروژنیک (طاسی به علت افزایش هورمون های جنسی مردانه) در مردان تأیید نموده است ولی استفاده از این دارو در هیرسوتیسم (پرمویی صورت و بدن) زنان مورد تأیید FDA نیست.

 

 

الف) درمان علامتی هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH).

بزرگسالان:از راه خوراکی، مقدار mg/day 5 مصرف می شود (به مدت 12-6 ماه).

ب) به همراه دوکسازوسین برای کاهش پیشروی علائم هیپرپلازی خوش خیم پروستات (مردان) :

mg/day 5 از راه خوراکی.

پ) طاسی آندروژنیک (مردان):mg/day 1

برای 3 ماه یا بیشتر تا بهبود طاسی. قطع درمان باعث برگشت طاسی ظرف 12 ماه می شود

 

 

این دارو آنزیم 5-آلفاردوکتاز را که مسئول تبدیل تستوسترون به دی هیدروتستوسترون می باشد، به طور اختصاصی مهار می کند و باعث کاهش اندازه پروستات، بهبود سرعت جریان ادرار و رفع علائم انسدادی می گردد.

 

 

این دارو از طریق خوراکی به سرعت جذب می شود. نیمی از دارو در کبد متابولیزه و از طریق مدفوع دفع می شود. نیمه عمر دارو حدود 8 ساعت است و کمتر از یک درصد دارو از طریق ادرار دفع می شود.

 

 

یکی از دلایل ریزش مو در مردان افزایش تبدیل هورمون تستسترون به دی هیدروتستسترون است و این مشکل در برخی از مردان با افزایش سن رخ می دهد و در اصطلاح به آن ریزش موی مردانه(Male Pattern Baldness) گفته می شود.

فیناستراید آنزیم 5-آلفادوکتاز که عامل تبدیل هورمون تستسترون به دی هیدرو تستسترون می باشد را مهار می کند و بدین ترتیب از ازدیاد هورمون DHT و اثر مخرب آن بر ریشه موهای سر می کاهد.

از دیگر تاثیرات فیناستراید کاهش موهای بدن است، هورمون DHT محرک رویش موهای بدن می باشد و به همین دلیل است که معمولا با افزایش سن موهای سر در مردان کاهش می یابد اما موهای سایر قسمت های بدن از قبیل موهای گوش، سینه، کتف ها و پشت بیشتر می شود.

 

 

فیناستراید، به صورت یک قرص در روز، همراه با غذا یا به تنهایی، مصرف می شود. برای رسیدن به نتیجه باید فیناستراید را به طور مرتب مصرف کنید. همچنین توصیه می شود مصرف قرص فیناستراید را در برنامه کارهای روزانه خود بگنجانید تا مطمئن شوید آن را فراموش نمی کنید. برای مثال، قرص را هر روز در یک زمان مشخص مصرف کنید، مثلاً صبح ها یا شب ها قبل از خواب. روزانه بیش از یک قرص مصرف نکنید زیرا این کار تأثیر دارو را زیاد نکرده و حتی برایتان مضر خواهد بود.

برای آنکه تأثیر فیناستراید در جلوگیری از ریزش موها و رشد مجدد آن ها به طور دقیق قابل ارزیابی باشد، می بایست دارو را یک سال یا بیشتر مصرف کرده باشید. البته، در طول شش ماه اول موهای موجود کمی کم پشت می شوند. گاهی اوقات دلیل این امر این است که ریزش مو در حال پیشرفت بوده و اثرگذاری فیناستراید هنوز شروع نشده است، در برخی موارد نیز دلیل آن ریزش یک سری موهای مینیاتوری شده است که البته ریزش آن ها جا را برای رشد موهای جدید و سالم باز می کند. صبور بودن در طول این دوره خیلی مهم است. همچنین، باید مصرف دارو را دست کم یک سال ادامه بدهید تا هم شما و هم پزشکتان بتوانید تأثیر آن را ارزیابی کنید.

 

 

تحقیقات بالینی انجام شده نشان داد که فیناستراید در 90% مردان مبتلا به طاسی الگوی مردانه تأثیر مثبت دارد. به طوری که بعد از 5 سال مصرف، در 48% مردان افزایش رشد مو مشاهده شد و 42% نیز هیچگونه ریزش مویی نداشتند، اما 10% باقیمانده دچار ریزش مو شده بودند. در مقابل، 6% از مردان درمان شده با دارو نما افزایش رویش مو داشتند و 19% نیز هیچگونه ریزش موی جدیدی را گزارش ندادند در حالی که ریزش موی 75% باقیمانده همچنان ادامه داشت.

دو سوم مردانی که فیناستراید را به طور صحیح مصرف می کنند موهایشان مجدداً رشد می کند. البته این دارو برای کنترل ریزش مو است نه درمان قطعی آن، پس اگر می خواهید نتایج به دست آمده حفظ شوند باید به مصرف آن ادامه دهید. فیناستراید بیشتر برای مردانی مؤثر است که دچار طاسی خفیف تا متوسط الگوی مردانه هستند.

 

 

قبل از بررسی تاثیر و عوارض جانبی فیناستراید، لازم می دانم عنوان کنم بنده 100% با مصرف قرص فیناستراید مخالف هستم. هر دارویی که باعث شود سیستم هورمونی بدن از حالت طبیعی خارج گردد قطعا همراه با عوارض جانبی کوتاه مدت و گاهی ماندگار خواهد بود. همواره گزارش های فراوانی از عوارض جانبی جدی که افراد مصرف کننده با آن مواجه می شوند دریافت می کنم.

 

عوارض جانبی شناخته و اعلام شده از طرف FDA عبارتند از:کاهش میل جنسی و حجم منی، اختلال در نعوظ، چروک پوست، خشکی چشم ها، بزرگ شدن نوک سینه ها به حالت زنانه و غیره، البته گفته می شود بعد از قطع مصرف فیناستراید این عوارض نیز از بین می روند. همچنین در گزارشی که اکثر پزشکان از آن اطلاع دارند عنوان شده این عوارض در درصد کمی از مردان(حدود 3 درصد) مشاهده شده است.

اما به نظر بنده مشکل صرفا به این عوارض ختم نمی شود از آنجا که متابولیزم این دارو در کبد صورت می گیرد و همچنین باعث تغییر در توازن برخی از هورمون ها می شود بسیاری از افراد مصرف کننده فیناستراید با عوارضی مانند کبد چرب، جوش و آکنه، کدر شدن رنگ پوست، خارش و آلرژی پوستی، ضعف عمومی، افزایش کلسترول بد و حتی تغییرات در خلق و خوی نیز مواجه می شوند، این مشکلات به ویژه در افرادی که مستعد بیماری های کبدی می باشند بیشتر دیده می شود، امروزه با توجه به آلودگی محیط زیست، آب و مواد غذایی بسیاری از افراد دچار مشکلات خفیف تا شدید کبدی هستند که در اکثر موارد خود نیز اطلاعی از آن ندارند.

 

برخی از پزشکان با توجه به تایید فیناستراید توسط FDA آنرا تجویز می کنند، البته باید متذکر شد گاها پیش آمده که در گذشته داروهایی که مورد تایید FDA بوده به مروز زمان و دریافت گزارشات و انجام تحقیقات بیشتر از لیست داروهای بی خطر حذف شده اند و این ممکن است در سال های آینده درباره قرص فیناستراید نیز رخ دهد، حال بماند طی سال ها چندین هزار و یا میلیون نفر از آن استفاده کرده اند.

یک هشدار در سال 2012 از سوی FDA درباره قرص فیناستراید به لیست عوارض آن اضافه شد و آن اینکه اختلال در عملکرد سیستم جنسی به ویژه مشکل در نعوظ ممکن است بعد از قطع مصرف فیناستراید نیز ادامه یابد، که برخی از پزشکان ظاهرا از آن بی اطلاع می باشند.

 

در ژوئیه 2015 (July 2015) نتیجه تحقیقی که بروی گروهی از مردان سنین 18 تا 45 سال که به مدت بیش از یکسال قرص فیناستراید مصرف می کردند در مجله پزشکی Pharmocotherapy به چاپ رسید که نشان می دهد این مردان بیشتر از سایرین دچار افسردگی و دارای افکار مرتبط با خودکشی هستند و احتمالا این مشکلات با ناتوانی جنسی مزمن در آن ها مرتبط است.

عوارض جانبی فیناستراید یک طرف اما مشکل دیگر این است که بسیاری از پزشکان بدون انجام بررسی های لازم و صرفا با مشاهده ریزش مو در بیماران قرص فیناستراید تجویز می کنند و از آنجا که علل ریزش مو در هر فرد می تواند به دلایل متفاوت و غیر از ازدیاد هورمون DHT باشد با مصرف قرص فیناستراید هیچ تغییری در روند کاهش ریزش موها اتفاق نمی افتد. علل ریزش مو در هر فرد می تواند متفاوت باشد و صرفا درصدی از مردان ریزش مو را بدلیل ازدیاد هورمون DHT تجربه می کنند. دلایلی از قبیل کمبود مواد معدنی و ویتامین ها، مشکلات مرتبط با غدد فوق کلیوی و تیروئید، ازدیاد برخی عناصر در بدن از قبیل آهن و مس و کم خونی از سایر دلایل متداول در ریزش موها می باشند. جهت کسب اطلاعات بیشتر به صفحه علل ریزش مو مراجعه نمایید.

 

برای اطمینان از اینکه علت ریزش مو هورمون DHT است ابتدا باید میزان این هورمون از طریق آزمایش خون بررسی و در صورت ازدیاد آن، درمان مناسب تجویز گردد.

در ضمن برای کاهش اثرات مخرب هورمون DHT بر ریشه موها درمان های بدون عوارض دیگری نیز وجود دارد از جمله مصرف مکمل های غذایی گیاه نخل اره ای(ساپالمتو - Saw Palmetto)، استفاده از محلول های حاوی کافئین مانند آلپسین و غیره.

 

قابل ذکر است بیشتر عوارض ذکر شده مربوط به فیناستراید 5 میلیگرم است و 1 میلیگرم آن داروی ضعیفی است و عوارض چندانی به همراه ندارد.

 

 

نتایج درمان فوراً قابل مشاهده نیستند. عموماً، اولین آثار دارو بعد از مصرف روزانه یک قرص به مدت 3 تا 6 ماه مشاهده می شوند. البته برای آنکه بتوانید از مؤثر بودن فیناستراید مطمئن شوید باید مصرف آن را تا یک سال ادامه دهید. توجه داشته باشید که حتی اگر بهترین نتیجه ممکن را به دست آوردید نیز برای حفظ آن باید مصرف دارو را ادامه دهید.

 

 

- روگین (که ماده فعال آن ماینوکسیدیل است) لوسیونی است که روزی دو بار روی پوست سر مالیده می شود. تأثیر این دارو کمتر از فیناستراید بوده و نیازی به نسخه پزشک ندارد. جدا از پروپشیا/ فیناستراید، روگین تنها دارویی ریزش مویی است که انجمن متخصصان پوست و موی انگلستان موافق استفاده از آن است.

 

 

- کلاه گیس ریزش مو را درمان نمی کند اما آن را به خوبی پنهان می کند. کلاه گیس های جدید ظاهری بسیار طبیعی داشته و از اکثر درمان ها ارزان تر هستند. البته ریزش مو همچنان ادامه خواهد داشت.

- کاشت مو طبق تحقیقات بالینی انجام شده در 95% از موارد مؤثر است اما به شدت گران بوده و تضمینی هم برای موفقیت آن وجود ندارد.

 

 

به هنگام ارزیابی آنتی ژن اختصاصی پروستات (Prostate-Specific antigen = PSA)، باید در نظر گرفت که غلظت آن در بیمارانی که فیناسترید مصرف می کنند، کاهش می یابد.

 

 

مقادیر واحد تا 400 میلی گرم و مقادیر متعدد تا mg/day 80 به مدت سه ماه هیچ گونه عوارض جانبی نشان نداده است. درمان خاصی نیز نمی توان توصیه کرد.

 

 

همانطور که پیشتر گفته شد، فیناستراید عارضه را کنترل می کند نه درمان. اگر مصرف فیناستراید را متوقف کنید، هورمون دی هیدروتستوسترون که عامل ریزش مو است، بعد از مدتی دوباره به سطحی می رسد که می تواند باعث ریزش مو شود. برای پایین نگه داشتن سطح دی هیدروتستوسترون باید مصرف روزانه فیناستراید را ادامه بدهید. با مصرف فیناستراید به این شکل، 90% احتمال دارد که ریزش مویتان تا آخر متوقف شده و حتی موهایی که قبلاً ریخته اند نیز دوباره رشد کنند

 

 

از نظر عوارض متاسفانه این تفکر در جامعه وجود دارد که فیناستراید باعث عقیمی در مردان میشود. شاید علت ایجاد این تفکر در جامعه این باشد که لفظ ناتوانی جنسی و عقیمی را معادل هم میدانند. ناتوانی جنسی به معنی از دست دادن میل جنسی در مردان و اشکال در نعوظ است که در حدود دو درصد از مصرف کنندگان این دارو به وجود می آید که در صورت قطع مصرف دارو این عارضه سریعاً از بین می روند.تستسترون در فولیکول های بیضه انسان تولید می شود وقتی فولیکول های بیضه کم کارشوند به طور قابل مشاهده ای بیضه ها کوچک شده و تولید اسپرم به حداقل می رسه یعنی (فلج شدگی جنسی) . اما عقیمی به این معناست که فرد بدلیل تغییر در شکل یا تعداد اسپرمها قادر به بچه دار شدن نباشد. بررسی های علمی انجام شده نشان داده است که فیناستراید هیچ تغییردایمی در تعداد و شکل اسپرمها ایجاد نمی کند.به همین دلیل فیناستراید باعث عقیمی در مردان نمی شود.(همچنین لازم به ذکر است استفاده ازفیناستراید 5 میلی گرم یک داروی تست شده برای مقابله با سرطان پروستات هست که در دوره درمان منجر به عقیمی و یا بزرگ شدن سینه مردان رخ میدهد نه استفاده ازفیناستراید 1 میلی گرم

 

 

استفاده از فیناستراید در درمان ریزش مو در خانمها هنوز به اثبات نرسیده است. مخصوصاً این دارو در زنانی که در سن حاملگی بوده و یا حامله هستند مورد استفاده قرار نمی گیرد زیرا در تعیین جنسیت جنین دخالت نموده و باعث ایجاد ناهنجاری در ارگان شناسی جنین می گردد فیناستراید از طریق مهار تبدیل تستوسترون به دی هیدرو تستوسترون ممکن است باعث ایجاد اختلال در دستگاه تناسلی خارجی جنین پسر گردد. فیناستراید در خانم های باردار یا زنانی که قصد باردار شدن دارند کنترااندیکاسیون مطلق دارد. بنابراین تجویز و مصرف این دارو و حتی تماس پوستی با قرص یا خرده های آن در حین بارداری، توسط شرکت های سازنده ممنوع اعلام شده است. همچنین از آن جایی که فیناستراید در مایع منی ترشح می شود، بهتر است در صورت بارداری همسر یا قصد یا احتمال بارداری وی، از کاندوم استفاده شود

 

 

این دارو در زمان بارداری به هیچ وجه نباید مصرف شود. جزء داروهای گروه X است. حتی دست زدن به این دارو در زنان باردار ممنوع است.

عوارض جانبی

 

ادراری - تناسلی:ناتوانی جنسی، کاهش میل جنسی، کاهش حجم منی.

 

 

 

1- مقدار mg/day 5 به مدت 24 ماه موجب کاهش غلظت سرمی DHT تا حدود 70 درصد شده است.

 

2- میزان دفع دارو در افراد سالخورده کاهش می یابد، ولی تنظیم مقدار مصرف ضرورتی ندارد.

 

3- تنظیم مقدار مصرف در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی ضروری نیست.

 

4- حداقل شش ماه درمان برای پاسخ بیمار به دارو لازم است.

 

5- قبل از شروع درمان با این دارو، ارزیابی دقیق برای تشخیص موارد دیگر مانند عفونت، سرطان پروستات، تنگی مجرا، تونیسیته کم مثانه یا اختلالات دیگر نوروژنیک، که ممکن است به BPH شبیه باشند، ضروری است.

 

6- در بیماران دچار BPH باید بیمار را توشه رکتال کرد و او را از نظر سرطان پروستات مورد ارزیابی قرار داد. این کارها بعد از شروع درمان نیز باید به طور دوره ای انجام گیرد.

 

7- اثرات طولانی مدت این دارو در درمان BPH شناخته شده است.

 

8- بیمارانی که حجم ادرار باقیمانده بالا و یا کاهش ادرار شدید دارند به خوبی باید ارزیابی گردند زیرا ممکن است کاندید درمان فیناستراید نباشند.

 

9- دارو از پوست جذب می شود، در نتیجه زنان (خانم های باردار و خانم هایی که در سنین باروری هستند) نباید با دارو تماس داشته باشند زیرا باعث اثرات منفی بر رشد جنین خواهد شد.

 

10- در بیماران با نارسایی کبدی با احتیاط مصرف شود.

 

11- در بیمارانی که حجم ادرار باقیمانده اندکی دارند و یا جریان ادرار به علت انسداد اوروپاتی قطع گردیده است استفاده نشود.

 

12- ایمنی و کارایی دارو در کودکان شناسایی نشده است.

 

13- برای ارزیابی پاسخ دهی بیمار حدقل 6 ماه زمان لازم است.

 

14- فیناستراید باعث کاهش PSA تا 50% می گردد، در بیمارانی که بیشتر از 6 ماه تحت درمان هستند، محدود PSA باید در 2 ضرب شود تا عدد اصلی بدست آید.

 

 

1. در صورت وجود بیماری انسدادی دستگاه ادرای و سرطان پروستات با احتیاط مصرف شود.

2. تجویز این دارو در سرطان پروستات، موجب کاهش نشانگرهای اختصاصی مثل آنتی ژن اختصاصی پروستات می گردد.

3. به دلیل انتشار دارو در مایع منی، در صورتی که همسر بیمار باردار باشد یا احتمال بارداری وجود دارد، استفاده از کاندوم توصیه می گردد.

 

 

شش ماه پس از تجویز این دارو، باید پاسخ درمانی بررسی شود، گاهی لازم است برای ظهور اثرات مفید درمانی، این داروماهها مصرف شود.

 

 

Dutasteride