مراکان | منطقه حفاظت شده “مراکان” + تصاویر

این منطقه از شمال به رودخانه ارس، از جنوب به دشت فرسایشی رودخانه قطور چای، از غرب به دشت های کشاورزی قره ضیاالدین و از شرق به جاده اصلی که از جلفا منشعب شده و به سمت جنوب ادامه می یابد در امتداد خط لوله گاز محدود می شود و سد ارس در بخش شمال غربی منطقه واقع شده است.

 

حداقل ارتفاع منطقه 720 متر در بخش شرقی و حداکثر ارتفاع منطقه 2100 متر در ارتفاعات کلیسای سنت استپانوس قرار دارد. به طور کلی دورتادور منطقه حالت دشت و تپه ماهور بوده و ارتفاعات منطقه در بخش میانی آن قرار دارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

در تاریخ 1344/7/20 مراکان و یکانات به عنوان منطقه حفاظت شده تصویب شد و پس از آگهی رسمی تحت حفاظت قرار گرفت. در سال 1346 منطقه یکانات از مراکان جدا شد و مراکان با وسعتی معادل 92715 هکتار بر اساس مصوبه شماره یک شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید در تاریخ 1346/6/2 به عنوان منطقه حفاظت شده به تصویب رسید.

 

تا قبل از سال 1346 به علت چرای بی رویه احشام، قطع اشجار، شکار غیرقانونی و تبدیل علفزارها به زمین های کشاورزی و تخریب اراضی در این منطقه به شدت رو به افزایش بود، ولی در سال 1346 پس از برخورداری از عنوان حفاظت شده و سعی و کوشش شکاربانان پوشش گیاهی منطقه احیا شد و جمعیت حیات وحش منطقه رو به فزونی نهاد، به طوری که در سال 1356 حدود 3000 راس کل و بز و 4000 راس قوچ و میش در این منطقه شمارش شد.

 

متاسفانه در اوایل انقلاب اسلامی عده ای از افراد سودجو و فرصت طلب با اسلحه های غیرمجاز به شکار حیوانات پرداختند، مراتع به صورت غیرمجاز و با تراکم بیش از حد دام تعلیف شدند، در مقیاس وسیعی بسیاری از اراضی به زیر کشت انواع محصولات رفتند، ولی در سال های آتی با حمایت های قانونی و مراقبت های شبانه روزی وضعیت زیستگاه ها بهبود یافت و بر جمعیت جانوران وحشی افزوده شد و همانند بسیاری از مناطق تحت حفاظت دیگر 20 درصد منطقه در قالب سه منطقه امن به منظور حفظ گونه های گیاهی و جانوری با همکاری اداره کل منابع طبیعی مورد حفاظت شدید قرار گرفت.

 

در حال حاضر منطقه حفاظت شده مراکان با حدود 40 سال سابقه حفاظت قانونی یکی از قدیمی ترین مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست کشور به شمار می رود.

بر اساس آخرین مساحت اعلام شده با استفاده از سیستم موقعیت زمینی (GPS) در سال 1382، مساحت منطقه حفاظت شده مراکان 103,983 هکتار می باشد.

 

  

 

رژیم بارش شبه مدیترانه ای بوده و در فصل تابستان نیز بارش اتفاق می افتد , هرچند که این فصل خشک ترین فصل سال می باشد. نزدیک به 2/44 درصد بارش مربوط به فصل بهار می باشد . میانگین سالانه دما برای کل منطقه 6/11 درجه سانتیگراد , میانگین حداقل دمای سالانه 1/6 درجه سانتیگراد و میانگین حداکثر دما ی سالانه 2/17 درجه سانتیگراد می باشد .تعداد روزهای یخبندان بین 70 روز در ایستگاه جلفا و 120روز در ایستگاه مرند تغییر می کند .میانگین رطوبت نسبی بین9/59 درصد در ایستگاه جلفا و 9/65 درصد در ایستگاه مرند تغییر می کند. بیشترین فراوانی وزش باد اندازه گیری شده در ایستگاه سینوپتیک جلفا مربوط به فصل تابستان در جهت شمال شرق و شرق می باشد . متوسط بارش در کل منطقه 1/282میلیمتر می باشد.

 

اقلیم ایستگاه های منطقه در طبقه بندی دومارتن از خشک تا نیمه خشک تغییر می کند و در طبقه بندی آمبرژه نیمه خشک سرد و خشک سرد می باشد .

 

 زمین شناسی:

 

منطقه حفاظت شده مراکان از دیدگاه تقسیم بندیهای ساختاری ایالت های زمین ساختی ایران در پهنه های البرز – آذربایجان قرار میگیرند که ویژگیهای زمین شناسی (بویژه چینه شناسی) خاصی بر آن حاکم است و این در حالیست که گسترهء رخنمون سازند های به سن پرمین و تریاس دارای گسترش فراوان میباشد.

در بررسی های زمین شناسی منطقه قدیمیترین بیرون زدگی ها شامل رسوبات مربوط به دونین میانی تا عهد حاضر می باشد. از نظر تکتونیکی ناحیه مورد مطالعه جزو مناطق فعالی محسوب میگردد که نواحی جلفا- ماکورا در بر میگیرد.

نظر ژئومورفولوژیکی واحدهای کوهستانی، دامنه ای، مخروط افکنه، اسکارپمنت و تراسهای رودخانه ای در آن گسترش فراوانی یافته است.

 

 

 

 

بر اساس مطالعات انجام شده منطقه حفاظت شده مراکان از نظر فیزیوگرافی به 7 تیپ اصلی و 14 واحد اراضی تقسیم می گردد و 21 نوع اجـزاء واحـد اراضـی نیز تشخیص داده شد که شـامل تیپ های اراضی کوه، تپه، فلاتها و تراسهای فوقانی، دشت های دامنه ای، رسوبات رودخانه ای، دشت های سیلابی و آبرفتهای بادبزنی شکل سنگریزه دار است.

 

 هیدرولوژی:

 

دو منبع اصلی تامین کننده آب سطحی درمنطقه وجود دارد. عبارتند از رودخانه های آق چای و قطورچای. رودخانه ارس مرز شمالی منطقه را تشکیل می دهد.

 

 رودخانه آق چای:

 

این رودخانه از کوههای مرزی ایران و ترکیه سرچشمه گرفته و حوزه آبریز این رودخانه 1331 کیلومتر مربع است و پس از گذشتن از روستای قورول و قره ضیاءالدین و حاجیلار و زنگلان و پس از عبور از پل جاده ترانزیتی محور سه راه ایواوغلی به بازرگان در محل روستای حسینی آباد در پایین روستای مراکان به رودخانه قطور منتهی می گردد.

 

 رودخانه قطور چای:

 

این رودخانه از مهمترین رودخانه ای این شهرستان میباشد که بخشی از سرشاخه های آن در کشور ترکیه قرار دارد. در این شهرستان رودخانه های الندچای؛ قازان چای و آق چای به این رودخانه می پیوندد.

رودخانه قطور در حوزه آبریز ارس می باشد و حوزه آبخیز آن با مساحت 9/3471 کیلومتر مربع از چین خوردگیهای شمال غربی سلسله جبال زاگرس بوجود آمده است.

 

 پوشش گیاهی منطقه :

 

 علاوه بر اجتماع درختان بلوط که 70 درصد پوشش جنگلی منطقه را تشکیل می دهد ، اجتماعات کوچکی از ولیک ، زالزالک ، بنه ، کیکم ، گردو ، بادام وحشی و بعضاً سماق در منطقه قابل مشاهده است . همچنین تک درختان سیب ، گلابی ، گوجه وحشی و نسترن نیز در منطقه بچشم می خورد .

 

مضافاً اینکه در اکثر دره های پرآب ، اجتماعات بزرگ گردو شکوه خاصی به منطقه بخشیده است . همچنین در کنار و حاشیه رودخانه ها اجتماعات بید و زبان گنجشک و تبریزی نیز یافت می شوند .

 

 پوشش جانوری

 

مطالعه پستانداران در منطقه حفاظت شده مراکان منجر به شناسایی 28 گونه از 12 خانواده در پنج راسته شده است که شاخص ترین آنها شامل قوچ و میش ارمنی، کل و بز، پلنگ، سیاه گوش، هامستر خاکستری است.

در این منطقه تاکنون 128 گونه پرنده متعلق به 34 خانواده مورد شناسایی قرار گرفته است که از عمده ترین آنها می توان به هما، عقاب طلایی، بالابان، کبک دری، کبک چیل، کرکس مصری، دال اشاره کرد.

از خزندگان و ماهیان منطقه نیز تاکنون 34 گونه مورد شناسایی قرار گرفته است که از مهمترین آنها می توان به افعی البرزی، لاک پشت مهمیزدار غربی، ماهی اسبله اشاره کرد.

 

 اسب وحشی در منطقه حفاظت شده مراکان خوی

 

برای نخستین بار در منطقه حفاظت شده مراکان این شهرستان تعداد 20 راس اسب وحشی نادر دیده شده است .این اسب ها بدون دخالت انسان و به صورت دسته جمعی زیست می کنند.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست خوی گفت:این اداره در نظر دارد برای ازدیاد جمعیت این اسب زیبا که بسیار چابک و تندرو است اقدام به جمع آوری اطلاعات لازم از این گونه حیوانی کند تا بتواند با روش های علمی جمعیت آن را افزایش دهد.

 

 ممنوعیت شکار در مناطق حفاظت شده

 

آراسته با بیان این که در مناطق حفاظت شده جزایر اشک و کبودان دریاچه ارومیه بیش از 300 راس گوزن زرد و 1500 راس قوچ و میش ارمنی زندگی می کنند، اظهار کرد:هرگونه شکار، صید و تخلف در مناطق حفاظت شده شهرستان ارومیه ممنوع است و با متخلفان برخورد قانونی خواهد شد.مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی گفت:به منظور حفظ و صیانت از تنوع زیست محیطی و ذخایر ژنتیکی این منطقه، تعداد 6 پاسگاه با بیش از 40 محیط بان به صورت شبانه روزی در این منطقه گشت زنی می کنند.

 

 دستگیری 42 شکارچی در منطقه حفاظت شده مراکان

 

با اجرای طرح تشدید کنترل در منطقه حفاظت شده مراکان خوی 42 نفر شکارچی متخلف دستگیر شدند.طرح تشدید کنترل این منطقه غنی حفاظت شده در آستانه دوران زاد آوری حیوانات وحشی با حضور گروههای ویژه گشت آغاز شده است .

در اجرای این طرح تاکنون 42 نفر شکارچی متخلف که عمدتا حرفه ای بودند در حین ارتکاب جرم در منطقه مراکان دستگیرشدند وتعداد17 قبضه اسلحه شامل 12 قبضه شکاری و 5 قبضه جنگی از شکارچیان متخلف کشف و ضبط شده است.

وی با بیان اینکه با توجه به دوران زاد آوری حیوانات وحشی منطقه در حساس ترین شرایط زیستی خود قرار دارند از دوستداران طبیعت و مردم منطقه خواست تا بیش از پیش برحفاظت و صیانت از حیوانات وحشی منطقه همت گمارند.

 

 افزایش گونه های حیات وحش در منطقه حفاظت شده مراکان

 

در اجرای طرح سرشماری حیات وحش مراکان اولین منطقه حفاظت شده کشور که به مدت 5 روز و با حضور 45 نفر از محیط بانان ، جوامع محلی و دوستدران محیط زیست در قالب 12 گروه اجرا شد بیش از 3هزار و400 راس قوچ و میش اصیل ارمنی و کل و بز شمارش شد.

 

 

در اجرای این طرح 2هزار 211 راس کل و بز و بیش از یک هزار و 200 راس نیز گونه ارزشمند قوچ و میش اصیل ارمنی شمارش شد که شمارش این گونه ها در مقایسه با دوره های قبل 15 درصد افزایش نشان می دهد

برای صیانت بیشتر از حیات وحش این منطقه ارزشمند طرح یک ساعت محیط با مدرسه در22 مدرسه منطقه حفاظت شده مراکان اجرا میشود.قلیپور از نصب دوربین های مدار بسته در 3 پاسگاه این منطقه خبر داد و افزود :برای کنترل بیشتر منطقه بزودی در10 نقطه حساس دیگر منطقه دوربین های مدار بسته نصب میشود .

 

 ساخت فرودگاه در محدوده منطقه حفاظت شده مراکان

 

ساخت فرودگاه در محدوده منطقه حفاظت شده مراکان، حیات بزرگترین زیستگاه قوچ و میش ارمنی کشور را با چالش جدی مواجه می کند.در طرح اولیه ساخت منطقه آزاد تجاری ارس، اراضی محدودی از منطقه حفاظت شده مراکان به این منطقه واگذار شده است.با گذشت زمان و با اجرای طرح های توسعه ای، منطقه آزاد تجاری ارس در نظر دارد، نسبت به تصویب طرح ساخت فرودگاه بین المللی در محدوده سرمحیط بانی “قوچعلی کندی” اقدام کند که در صورت اجرایی شدن طرح مذکور و ساخت جاده اختصاصی، کریدور مهاجرت قوچ میش ارمنی بسته خواهد شد.

 

با توجه به نزدیکی این فرودگاه به زیستگاه قوچ و میش ارمنی، در صورت ساخت آن، ادامه حیات این گونه با ارزش با چالش جدی مواجه می شود.تخریب مراتع، وجود اسلحه های مجاز و غیرمجاز، واگذاری های غیرمجاز در دشت گلفرج و اراضی شهرک ارس، وجود دام بیشتر از ظرفیت مراتع منطقه، ساخت جاده دسترسی به کلید داغی از سایر تهدیدات برای منطقه حفاظت شده مراکان به عنوان بزرگترین زیستگاه قوچ و میش ارمنی کشور محسوب می شوند.

 

 عوامل تهدید کننده :

  

سرشاخه زنی درختان بمنظور تهیه سوخت زمستانی

 

سرشاخه زنی بمنظور تغذیه دامهای اهلی

 

تخریب و تبدیل کاربری اراضی خنگلی به زمینهای کشاورزی

 

وقوع آتش سوزیهای مکرر در عرصه جنگل