تمام آنچه که باید درباره آنژیوگرافی بدانید
رگ نگاری یا آنژیوگرافی، پرتونگاری از رگهای خونی، پس از پر کردن آن ها از ماده حاجب، برای مشاهده و معاینه دقیق آن ها است این کار روشی برای تشخیص پاتولوژی فضای داخلی رگ های خونی یا لومن است، این روش نخستین بار توسط پزشک پرتغالی آنتونیو اگا مونیش برای تشخیص برخی از بیماری مرتبط با سیستم اعصاب مانند تومورهای آن به کار گرفته شد. اکنون رادیولوژیستها و کاردیولوژیستها با استفاده ازx-ray angiography جراحی های تهاجمی بسیار ظریفی را در سیستم گردش خونی، به خصوص شریان های قلبی انجام می دهند.
آنژیوگرافی روندی است که دقیق ترین اطلاعات ممکن از عروق را تهیه و قبل از عمل در اختیار جراح قرار می دهد. بر پایه این اطلاعات، جراح می تواند برخی از بیماری ها را بدون نیاز به عمل جراحی باز، درمان کند و در صورت نیاز به عمل باز، این اطلاعات، جراح را در انجام سریع و دقیق این امر یاری می رساند.
انواع آنژیوگرافی
آنژیوگرافی شامل:آنژیوگرافی از طریق کشاله ران و نیز آنژیوگرافی از طریق شریان دست قابل انجام است.
کاربرد آنژیوگرافی
استفاده از آنژیوگرافی که یک روش تشخیصی از طریق رگ های خونی است، موارد زیر قابل تشخیص میباشد:
- بیماری نارسایی وریدی
- بیماری عروق کرونر
- عروق محیطی
- عمق ترومبوز وریدی
به کمک آنژیوگرافی تعداد عروق کرونر مسدود شده، محل انسداد و میزان آن مشخص می شود همچنین اندازه گیری مستقیم فشارهای داخل قلب و بازدید از حفره های قلب و عروق بزرگ میسر میشود و بطور کلی یک راه کشف مشکلات شریان های کرونری قلب، استفاده از این روش است.
کاربرد آنژیوگرافی و انواع آن
آنژیوگرافی چگونه انجام می شود؟
آنژیوگرافی به شکل سنتی از طریق شریان کشاله ی ران انجام می گیرد که در آن یک لوله -ی باریک (کاتتر) وارد شریان ران و از آنجا به مدخل شریان های کرونر هدایت می شود. سپس با تزریق ماده ی حاجب رادیولوژی در این شرایین، نقاط تنگ شریان شناسایی می شود. معمولآ تنگی های بیش از 50 تا 75 درصد باید تحت درمان قرار گیرند که امروزه بیشتر توسط بالون و استنت (فنر) در همان زمان انجام می پذیرد. می دانیم که درگذشته ی نه چندان دوری در همه ی این موارد، بیماران به سوی جراحی قلب باز هدایت می شدند.
چه کسانی باید تحت آنژیوگرافی قرار گیرند؟
هنگامی که پس از معاینات بالینی، نوار قلب و روش های پیشرفته تری نظیر تست ورزش، اسکن هسته ای قلب، استرس اکو، یا سی تی آنژیو، احتمال قابل توجهی برای تنگی عروق کرونر داده شود، از آنژیوگرافی به عنوان روش قطعی تشخیص بیماری عروق کرونراستفاده می شود. لازم به ذکر است که طی همه ی این مراحل جهت تثبیت احتمال بالای بیماری لازم نیست. گاهی یک شرح حال ساده، نمایانگر یک احتمال بسیار بالا برای وجود این بیماری است:کافی است مرد میانسالی به پزشک اظهار کند که اخیرآ در بالا رفتن از طبقات منزلش، دچار فشردگی یا سوزش در پشت جناق سینه اش می شود. این فرد به احتمال بیش از 95% دچار تنگی شدید عروق کرونر است و هرچه سریع تر باید تحت آنژیوگرافی قرار گیرد.
افرادی که باید آنژیوگرافی انجام دهند
عوارض آنژیوگرافی قلب Angiography
آنژیوگرافی قلب عوارض خاصی ندارد . معمولا بدون درد و هیچگونه ناراحتی است . مگر گاهی بیمار تپش قلب بگیرد که آن هم طبیعی است . البته در برخی موارد بیمار دچار استفراغ و تهوع یا برافروختگی موقت می شود که این موضوع بزودی تمام می شود. اگر در هنگام ورود کاتتر شخص بیمار (در مواقع خیلی نادر) دچار مشکل بشود . به سرعت داروهای لازم را مستقیما وارد قلب می کنند. و مشکل بیمار حل می شود . پس نیازی به نگرانی نیست .
مزایای آنژیوگرافی قلب Angiography
همانطور که گفتیم آنژیوگرافی قلب درمان نیست . بلکه راه تشخیص بیماری است . در این روش وضع عروق قلب شخص بیمار مشخص شده و پزشک می تواند نوع درمان را با اطمینان خاطر مشخص کند. مزایای آنژیوگرافی می تواند شامل کاهش هزینه. کاهش عوارض بعد از جراحی، تشخیص بهتر بیماری و کوتاه شدن دوره بستری بیمار باشد . از آنژیوگرافی نه تنها برای عروق قلب استفاده می شود. بلکه برای بررسی عروق مغز ،ریه ، دستگاه گوارش و کلیه نیز کاربرد فراوانی دارد.
عوارض و مزایای آنژیوگرافی قلب
مراقبت های قبل از آنژیوگرافی چیست؟
1- روز قبل استحمام کرده و موهای زائد کشاله ران تمیز شود.
2- صبح روز آنژیوگرافی از مصرف مواد غذایی اجتناب شود.
3- مصرف داروها تحت نظر پزشک ادامه یابد.
مراقبت بعد از آنژیوگرافی چیست؟
در آنژیوگرافی پس از انتقال بیمار به بخش آنژیوگرافی بدون انجام بیهوشی و با بی حسی موضعی عکسبرداری از عروق قلب انجام می گیرد.
پس از اتمام، چنانچه آنژیوگرافی عروق از طریق کشاله ران انجام گرفته باشد بیمار حدود 6 ساعت بی حرکت مانده و بواسطه گذاشتن کیسه شن خونریزی کنترل می شود.
در صورت انجام آنژیوگرافی عروق از طریق شریان دست (رادیال) بلافاصله مریض اجازه دارد بدون محدودیت حرکت کرده و نیازمند استراحت نمی باشد، اما حدود 4 ساعت تحت نظر خواهد بود.
آنژیوگرافی تنها یک روش تشخیصی است اما چنانچه لازم باشد می توان پس از تصمیم گیری، باز کردن عروق دچارگرفتگی را آغاز کرد (آنژیوپلاستی)
مراقبت های قبل و بعد از آنژیوگرافی
روش آنژیوگرافی از طریق دست
در روش آنژیوگرافی از طریق دست ، یکسری وسایل خاص که کاتتر خوانده می شوند، ماده حاجب مخصوصی که حاوی ید می باشد به داخل عروق کرونر تزریق شده و فیلم برداری در نماهای مختلف انجام می شود تا وجود تنگی عروق کرونر مشخص شود.
محل ورود این کاتترها به عروق شریانی از ابتدای ابداع این روش متفاوت بوده است ولی در طی چند دهه گذشته متداول ترین عمل از طریق شریان ران ( فمورال ) یا کشانه ران بوده است. در طی چند سال اخیر در اروپا روش جدیدی به نام آنژیوگرافی از طریق دست جهت آنژیوگرافی از طریق شریان دست ( رادیال ) ابداع شده است که در آن بجای ورود کاتترها از ناحیه کشاله ران از طریق شریانی در مچ دست وارد سیستم شریانی شده و آنژیوگرافی انجام می شود.
چرا آنژیوگرافی از راه دست بهتر از آنژیوگرافی از کشاله ران است؟
در آنژیوگرافی از راه دست ،بیمار بلافاصله پس از اتمام آنژیوگرافی قادر است راه برود و نیاز به تحمل وزن بالای کیسه شن نیست. از طرف دیگر شانس خونریزی از محل ورود وسایل آنژیوگرافی از طریق دست در مقایسه با آنژیوگرافی ران به مراتب کمتر است.
حتی انجام آنژیوپلاستی (گذاشتن استنت) نیز از راه دست برای بیمار به مراتب آسانتر از شریان ران می باشد. چرا که بیمار سریعتر سر پا هزینه آنژیوگرافی از طریق دست در مقایسه با کشاله ران برابر است. گاهی اوقات بنا بر عدم تعهد بیمه برای آنژیوگرافی از دست ممکن است از بیمار 100000 تومان اضافه تر در مقایسه با آنژیوگرافی کشاله ران گرفته شود. شده و نیازمند کیسه شن نمی باشد.
آنژیوگرافی از دست بهتر است یا کشاله ران؟
آنژیوگرافی کودکان و نوزادان
ممکن است کودکان با بیماری های مادرزادی قلبی متولد شوند و اگر والدین علائمی مانند نفس سریع، ضربان قلب تند، سیاهی و کبودی لب، خستگی و یا تعریق نوزاد هنگام شیرخوردن و یا وزن غیرطبیعی مواجه شدند باید هرچه سریع تر به متخصص قلب کودکان مراجعه کنند تا پس از معاینه، اکو و استفاده از دیگر روش های تشخیصی، در صورت تشخیص بیماری، عملیات درمان کودک انجام و بنا به تشخیص اقدامات لازم مانند آنژیوگرافی و جراحی اعمال شود. تشخیص به موقع بیماری های قلبی در کودکان، روند درمان آنها را سریع تر و آسان تر می کند. برخی کودکان با انجام روش های مداخله ای پزشکی مانند آنژیوگرافی درمان می شوند و برخی دیگر حتما نیاز به عمل جراحی دارند.طور کلی آنژیوگرافی به دو منظور صورت می گیرد :
الف – اهداف تشخیصی
ب- اهداف درمانی
آنژیوگرافی تشخیصی
که اغلب قبل از جراحی قلب صورت می گیرد اهداف مختلفی دنبال می شود :
1- مشخص کردن دقیق بیماری مادرزادی قلب از نظر محل ،ا ندازه ، تعداد و شدت آن
2- اندازه گیری saturation در قسمت های مختلف قلب و عروق و تعیین میزان شنت ها
3- اندازه گیری فشار خون ریوی و فشار قسمت های مختلف جهت ارزیابی شدت بیماری
آنژیوگرافی نوزادان و کودکان
آنژیوگرافی درمانی
آنژیوگرافی درمانی شامل موارد زیر می باشد:
١- والووپلاستی
٢- آنژیوپلاستی
٣- قرار دادن پروتزهای مخصوصی در داخل قلب یا عروق
در والووپلاستی دریچه هایی که دچار تنگی می باشد از طریق زدن بالون باز می شوند.
مراقبت های قبل و بعد از آنژیوگرافی کودکان و نوزادان
بهتر است شب قبل کودک را حمام کنید.
ناخن کودکان دختر نباید لاک داشته باشد و از داشتن زیورآلات خودداری کنید.
به شیرخواران 5-4 ساعت قبل از عمل آنژیوگرافی می توانید شیر مادر یا شیرخشک بدهید یعنی بعد از 4-3 صبح ناشتا شوند.
معمولاً از دست چپ کودک یک راه وریدی( آنژیوکت) گرفته می شود که برای تزریق دارو حین آنژیوگرافی می باشد.
8-6 ساعت بعد از آنژیوگرافی به بیمار چیزی نخورانید برای شروع تغذیه بهتر است با 3-2 قاشق آب ساده و در شیرخواران با مقداری بسیار کم شیر مادر یا شیرخشک شروع کنید.
تا 8-6 ساعت بعد از آنژیو اجازه خارج شدن از تخت به کودک ندهید و از تکان دادن شدیدپای آنژیوشده جلوگیری کنید.
مراقبت های آنژیوگرافی
بالون قلب چیست ؟
بالون زدن قلب یا بالن قلب روشی است که از آن برای باز کردن شریان های بسته قلب استفاده می شود. در آنژیوپلاستی عروق کرونر یک بالون کوچک به صورت موقت در ناحیه بسته شریان جایگذاری می شود تا به عریض نمودن آن کمک کند.
روش بالن زدن به این ترتیب است که پزشک متخصص در قدم نخست در کشاله ران سوراخ کوچکی ایجاد می کند، سپس لوله ای بلند، باریک و توخالی را که به آن کاتتر گفته می شود به آهستگی و با دقت به داخل آئورت و سپس رگ های قلب، قلب و عروق کرونر می فرستد. با تزریق ماده ای حاوی ید که ماده حاجب نیز نامیده می شود تصویر رگ ها نمایان و مشخص می شود که گرفتگی در کدام ناحیه باعث تنگی رگ شده است.
در قدم بعدی برای گشادسازی عروق گرفتار از بالن استفاده می شود که در آن تجهیزات خاص مانند لوله فلزی بسیار باریک وارد رگ شده که به آن سیم هدایت کننده نیز گفته می شود تا به محل تنگی برسد. در قدم بعدی بالن باد می شود تا بتواند گرفتگی یا انسداد را رفع کند. توجه کنید که این کار باید در همان ناحیه ای انجام شود که رگ دچار تنگی شده است، ابتدا فشار کمی به دیواره رگ وارد می شود و اگر گرفتگی رفع نشد باید به تشخیص پزشک درجه فشار را بیشترکرد تا به طور کامل رسوبات به وجود آمده در جدار رگ به عقب رانده شود؛ به عبارتی رسوب های ایجاد شده به داخل جدار رگ برود. البته چون در اغلب مواقع دوباره این رسوبات به فضای داخلی رگ باز می گردند برای رفع این مشکل از یک فنر یا همان استنت (stent) در ناحیه ای که بالن زده شده است، استفاده می شود تا رگ به شکل نخست باز نگردد و خون رسانی انجام شود.
برخی از این فنر ها می توانند تا مدتی داروهایی مانند هپاریت را آزاد کنند تا از لخته شدن خون در داخل فنر جلوگیری کند. این کار در تمام عروق بدن قابل انجام است اما باید این رگ یا رگ ها شرایطی داشته باشند مانند اینکه سر رگ یک شاخه نباشد زیرا با گذاشتن بالن و فنر در این ناحیه شاخه دیگر بسته خواهدشد. بنابراین برای تجویز بالن باید شرایط و وضعیت ناحیه ای را که دچار گرفتگی شدهاست، در نظر گرفت و بر اساس آن شیوه درمان را تعیین کرد.
سی تی آنژیوگرافی روش جایگزین آنژیوگرافی
سی تی آنژیو گرافی روش جایگزینی است که در چند سال گذشته به یکی از اولی ترین روش های برخی پزشکان بدل شده است. در سی تی آنژیو با استفاده از اشعه X، جریان خون در عروق مشاهده می شود. به این صورت که با استفاده از اشعه X و تحلیل کامپیوتری دستگاه CT، تصاویری را تولید می کند که امواج اشعه X از وسیله ای چرخشی از میان ناحیه مورد نظر بدن بیمار با زوایای گوناگون برای ساختن تصاویرCross-Sectional عبور می کند، سپس به صورت تصاویر سه بعدی بازسازی می شوند. در مقایسه با کاتتر آنژیوگرافی که باید کاتتر درون رگ قرار بگیرد و ماده حاجب تزریق شود، CTA، کمتر تهاجمی است و بیمار احساس امنیت بیشتری دارد. نکته قابل توجه در تفاوت های آنژیوگرافی و سی تی آنژیوگرافی، در قیمت و صرف زمان برای بیمار است که در سی تی آنژیوگرافی هزینه و وقت کمتری صرف می شود.
نکته دیگری که نباید از آن به سادگی گذشت تعیین سن و وضعیت ظاهری بیمار برای تجویز آنژیوگرافی یا سی تی آنژیو است. در بررسی های به عمل آمده مشخص شده که اصولا سی تی آنژیو برای بیماران کم سن که مشکوک به داشتن بیماری قلبی و جهت اطلاع از وضع بیمار در نظر گرفته می شود اما مشاهدات عینی خبر از توصیه پزشکان به این بیماران برای آنژیوگرافی در وهله نخست دارد.
آنژیوگرافی چشم و عوارض آن
آنژیوگرافی چشم
آنژیوگرافی شبکیه یک شیوه تشخیصی است که در آن از دستگاهی جهت گرفتن عکس هایی از شبکیه استفاده میشود. ماده رنگی قابل حل در آب به درون سیاهرگی تزریق میشود. این ماده رنگی از سیاهرگها عبور کرده و به درون شریانهایی میرود که در سر تا سر بدن وجود دارند.
با عبور ماده رنگی از عروق خونی شبکیه,دستگاه نور آبی را به درون چشم میتاباند و چند عکس از شبکیه میگیرد. اگر عروق خونی غیر طبیعی باشند, این ماده رنگی ممکن است به درون شبکیه نشت کند و چشم پزشک میتواند محل دقیق این گونه ناهنجاریها را با تفسیر درست فلورسین آنژیوگرافی تعیین نماید.
آنژیوگرافی فلوروسین به چشم پزشک کمک می کند تا اتفاقاتی را که در شبکیه می افتد ببیند و ناهنجاری های موجود را مشخص کند. تصاویر آنژیوگرافی فلوروسین می تواند به پزشک کمک کند تا درباره بهترین دوره درمان تصمیم بگیرد. این روند باید برای نظارت بر پیشرفت بیماری و اثربخشی درمان انجام شود. این روند اغلب برای نظارت بر دو بیماری تخریب ماکولا مرتبط با پیری (AMD) و تاثیر دیابت روی چشم استفاده می شود.
تخریب ماکولا مرتبط با پیری (AMD) دلیل اصلی کوری در بیماران سفیدپوست با سن بیش از 65 سال است. دو نوع AMD وجود دارد:نوع آتروفیک (خشک) و نوع ترشحی (خیس).
عوارض جانبی آنژیوگرافی چشم
ممکن است برخی از نشانه های زیر را بعد از آنژیوگرافی فلوروسین تجربه کنید:
چشم های شما ممکن است به دلیل اتساع مردمک تان به نور حساس شود. یک عینک آفتابی با خودتان به محل ویزیت ببرید. ممکن است دید شما به دلیل قطره های چشمی که در چشم تان ریخته شده، تار شود. بهتر است که پس از آنژیوگرافی فرد دیگری رانندگی کند و شما را تا خانه ببرد.
ممکن است دید شما تارتر شود یا اینکه ته رنگ رنگی را در بینایی تان تجربه کنید. این حالت فقط چند دقیقه طول خواهد کشید. بعد از اینکه رنگ فلوروسین تزریق شد پوست شما به مدت چند ساعت زرد می شود.
چون کلیه های شما رنگ را از بدن حذف می کنند، ادرار شما ممکن است تا 24 ساعت بعد از آزمایش به رنگ نارنجی یا زرد پررنگ در بیاید.
نکته:واکنش های آلرژیک به رنگ فلوروسین نادر هستند. اگر این واکنش ها رخ دهند می توانند باعث راش پوستی، خارش پوست یا مشکل تنفسی شوند. این عوارض معمولا با آنتی هیستامین های خوراکی یا تزریقی درمان می شود، روش استفاده از آنتی هیستامین بستگی به جدی بودن نشانه ها دارد.
