در اسلام و قرآن کریم از ملاک های ازدواج موفق گفته شده است که جوانان با در نظر گرفتن آن ها می توانند همسر آینده خود را انتخاب و زندگی مشترک خوبی را بسازند.
ملاک ازدواج و انتخاب همسر آینده در اسلام و قرآن
ملاک های زیادی برای داشتن یک زندگی مشترک موفق وجود دارد. هر یک از افراد مطابق ویژگی های رفتاری و سلیقه اش ملاک های مختلفی را برای انتخاب همسر در نظر دارد. برخی از افراد برای انتخاب همسر تنها به ملاک های مادی توجه می کنند اما معنویات هم در انتخاب همسر نقش دارد.
از نظر سنّت و قرآن کریم که راهنمای همه مسلمانان است ، ملاک های مورد توجّه است و دین مبین اسلام در انتخاب همسر ، توصیه های فراوانی به پیروان خود نموده است.در ادامه این بخش از نمناک به این ملاک ها و توصیه ها در قرآن کریم اشاره می کنیم.
توصیه ها و ملاک ازدواج در قرآن
اگر بخواهید طبق ملاک و توصیه های ارزشمند قران کریم در انتخاب همسر عمل کنید باید به مواردی که در ادامه خواهید خواند توجه کنید .
1. اسلام و ایمان
برای انتخاب همسر و شریک زندگیتان شما باید از نظر بُعد مذهبی عقیدتی و گرایش به اسلام هم فکر و هم عقیده باشید و اگر یکی از شما مشرک باشد، عقد و ازدواج باطل است.
قرآن کریم در این باره می فرماید:
مرد مسلمان هرگز حقّ ندارد با زن مشرک ازدواج کند، همین طور از ازدواج زنان مسلمان با مردان کافر منع کرده است و می فرماید :ازدواج مردان مسلمان با کنیزان مسلمان بهتر است از ازدواج با زنان آزاده ی مشرک و همین طور ازدواج زنان مسلمان با بردگان مسلمان بهتر از ازدواج با مردان مشرک است:«و َ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّی یُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَ لَوْ أَعْجَبَکُمْ [1]؛ با زنان مشرک ازدواج نکنید، تا این که ایمان بیاورند و کنیز باایمان از زن مشرک بهتر است، اگرچه آن زن مشرک (از لحاظ زیبایی) مایة شگفتی شما باشد و به مردان مشرک زن ندهید تا این که ایمان بیاورند و بندة با ایمان از مرد مشرک بهتر است، اگرچه آن مرد مشرک مایة شگفتی شما باشد.»
در ادامه، درباره حکمت حرمت ازدواج با مشرکان می فرماید:
« ... أُولَئِکَ یَدْعُونَ إِلَی النَّارِ...[2]؛ آن ها به آتش دوزخ می خوانند.» چرا که مسیر مشرک یک مسیر انحرافی است، مسیری است که به ظلمت و تباهی و جهنم ختم می شود.
در مقابل آن ها، مسیر افراد مؤمن بهشت، رحمت، مودّت و غفران است:« وَ اللَّهُ یَدْعُوا إِلَی الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ.»[3] در آیه ی شریفه، دعوت خداوند و مسیر او به جای دعوت و مسیر افراد مؤمن است، به جهت این که مؤمنین همه دعوت های آن ها، بلکه تمام شئون زندگی آن ها در مسیر خداوند تبارک و تعالی است.
مسیر فکری عقیدتی رفتاری افراد مؤمن با افراد مشرک متفاوت است بنابراین چگونه با ازدواج که لازمه آن وحدت و یگانگی است و همراه با رحمت و مودّت است، سنخیت داشته باشد. اختلاف عقیده و مذهب با یگانگی و وحدت که در ازدواج مطرح است جمع نخواهد شد.
زن و مردی که با یکدیگر ازدواج می کنند باید در اخلاق و دین و مذهب در یک مسیر باشند و در یک جهت حرکت کنند و «هم کفو» یکدیگر باشند. قرآن هم کفو مؤمن را افراد مؤمن و با ایمان دانسته است.
از پیامبر اکرم ـ صلّی اللّه علیه و آله و سلّم ـ ، سؤال شد:
کفو چیست و چه کسانی کفو یکدیگر هستند؟ فرمود:« المؤمنون بعضهم اکفاء بعض».[4]
2. هم سنخ بودن در پاکدامنی
از نظر قرآن کریم، فطرت و طبیعت پاک افراد عاری از گناهان طالب پاکی است و تنها جذب پاکی می شود :« الْخَبِیثاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ الْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثاتِ وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّباتِ[5]؛ زن های پلید برای مردهای پلید و مردهای پلید برای زن های پلید و زنان پاک برای مردان پاک و مردان پاک برای زنان پاکند.»
خبیث بودن یا طیب بودن دسته ای از زنان ومردان که در قرآن آمده همان جنبه های عفت و ناموسی و لاابالی بودن نسبت به تقیدات مذهبی، اخلاقی و ناموسی است. این توصیف از نظر ملاک و علت معنای وسیعی دارد که منحصر به آلودگی و پاکی جنسی نیست، بلکه ناپاکی فکری، عملی و زبانی را شامل می شود.
3. تواضع، توبه، عبادت خداوند، اطاعت فرمان خدا
شش وصف برای همسران خوب در قرآن کریم و سوره ی تحریم آمده است: «... مُسْلِمَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَأَبْکَارًا[6]؛ همسرانی مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه کار، عابد، اطاعت کننده ی فرمان خدا ... .»
لازمه داشتن خانواده مسلمان و فرزندانی با ایمان ، همسر مسلمان و پاکدامن است . اگر در انتخاب همسر به این ویژگی دقت نشود بنای خانواده مسلمان وجامعه ی اسلامی سست و ناپایدار و بسیار متزلزل و آسیب پذیر می گردد.
4. ایمان و عمل صالح
« مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً[7]؛ هر کس (از مرد یا زن) کار شایسته کند و مؤمن باشد، به طور قطع او را با زندگی پاکیزه ای حیات (حقیقی) بخشیم.»
5. تقوا
« یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ[8]؛ ای مردم! ما شما را از مرد و زن آفریدیم و شما را ملّت ملّت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایی متقابل حاصل کنید، هر آینه گرامی ترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست.»
روایتی از امام صادق ـ علیه السّلام درباره ی همسر خوب آمده است :هرگاه کسی از شما قصد ازدواج کرد، سزاوار است دو رکعت نماز بخواند و خدا را بخواند که همسری عفیف و امین، بادیانت و متواضع و حافظ ناموس و اسرار... نصیب وی نماید.»[9]
ملاک های انتخاب همسر از نظر ائمه
ائمه ی بزرگوارمان برای انتخاب همسر راهنمایی هایی داشتند و ملاک هایی را مهم میدانستند که شامل:
تناسب عقل و هوش
در انتخاب همسر باید کسی را به عنوان همسر در زندگی مشترک خود انتخاب کنید که با همدیگر تناسب داشته باشند تا دچار مشکلات نشوید.
همانطور که امام علی (علیه السلام) می فرماید:
«ایاکم و تزویج الحمقاء فان صحبتها بلاء و ولدها ضیاع »; (11) بپرهیزید از ازدواج با احمق! زیرا مصاحبت و زندگی با او بلاست و فرزندانش نیز تباه می شوند.
و در همین باره امام صادق می فرماید:
«عقل چیزی است که خداوند رحمان به وسیله آن پرستش و عبادت می شود و بهشت به وسیله آن به دست می آید. (12)
زیبایی ظاهری
در انتخاب همسر زیبایی ظاهری و تناسب اندام باید در کنار دیگر صفات و معیارها، مورد توجه و بررسی قرار گیرد و به طور مستقل به عنوان ملاک انتخاب نشود. زیبایی و تناسب اندام بدون تدین و شرافت خانوادگی و . . . ، اگر بر مبنای ارزشهای الهی پیوند نخورد، ناپایدار خواهد بود.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) در این باره می فرمایند:
«من تزوج امراة . . . لجمالها، رای فیها ما یکره »; (13) کسی که (فقط) به خاطر زیبایی زنی با او ازدواج کند، در او امور ناخوشایند خواهد دید.
و باز فرمودند:
«ایاکم و خضراءالدمن » ، قیل:«یا رسول الله و ما خضراء الدمن؟» قال:«المراة الحسناء فی منبت السوء»; (14) از خضراء الدمن (گیاه روییده در خرابه) بپرهیزید . گفته شد:ای رسول خدا! خضراءالدمن چیست؟ فرمود:زن زیبارویی که در خانواده ای فاسد رشد کرده است.
اخلاق نیک
ازدواج و تشکیل زندگی به اخلاق نیک نیاز دارد پس برای انتخاب همسر باید به صفات و خلق و خوهای پسندیده او توجه نمود. همه انبیا تاکید ویژه ای بر روی داشتن اخلاق نیک دارند و به خاطر زنده کردن اصول اخلاقی مبعوث شده اند.
پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) می فرمایند:
«انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق » ; (9) همانا برانگیخته شدم تا مکارم اخلاق را بین مردم زنده کنم.
پیامبر اسلام حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه وآله) می فرمایند:
«اذا جاءکم من ترضون دینه و امانته یخطب (الیکم) فزوجوه . . .»; (10) هر گاه کسی به خواستگاری نزد شما آمد و دینداری و امانتداری (اخلاق) او را پسندیدید، به او زن بدهید . . . .
وصلت با خانواده شریف
جوانان باید در انتخاب همسر دقت کنند و نه تنها فرد مورد نظر خود را از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار دهند بلکه با خانواده هایی شریف و اصیل وصلت نمایند و از ازدواج با خانواده های پست و فرومایه جدا اجتناب نمایند زیرا در آینده دچار مشکلات فراوان می شوند. در خانواده های اصیل، والدین خود از نظر اخلاقی و رفتاری برای فرزندان خود اگو هستند و به فرزندان خود اخلاق و کارهای نیک را می آموزند.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) در این باره می فرمایند:
«تزوجوا فی الحجر الصالح فان العرق دساس » ; (6) با خانواده خوب و شایسته وصلت کنید; زیرا خون اثر دارد .
و در جای دیگر می فرمایند:
«تخیروا النطفکم فانکحوا الاکفاء و انکحوا الیهم » ; (7) برای نطفه های خود گزینش کنید و با کسانی که همتای شما هستند، ازدواج نمایید.
و باز درباره اهمیت همین موضوع فرموده اند:
«تخیروا لنطفکم فان النساء یلدن اشباه اخوانهن و اخواتهن »; (8) برای نطفه های خود گزینش کنید; زیرا زنان بچه هایی همانند برادران و خواهران خود به دنیا می آورند.
کفویت(همتایی)
انتخاب فردی که از هر نظر با خود فرد تناسب داشته باشد، بسیار مهم است و باعث توافق بیشتر در زندگی می شود. عدم تناسب نیز موجب بسیاری از اختلافات در زندگی همسران خواهد شد. کفویت در جنبه های ایمانی، فکری، اقتصادی و ... مطرح است.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمودند:
«مرد مؤمن، کفو و همتای زن مؤمن است؛ و مرد مسلمان، همتای زن مسلمان.» (وسائل الشیعه، ج14، ص44.)
بعضی روایات، کفویت را شامل دو چیز دانسته اند:یکی عفت ناشی از ایمان و اعتقاد و دیگری تأمین امکانات زندگی.
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:
«الکفو ان یکون عفیفاً و عنده یسار؛ (وافی، ج 3، ص 18.) کفو (هم ردیف در ازدواج) کسی است که عفیف باشد و مالی هم داشته باشد.»
منابع:حوزه ، برگرفته از بقره - نور - نحل - طوسی، محمّد، التهذیب، تهران، دارالکتب الاسلامیه
